Ιστορία Α΄ Γυμνασίου (3) – Η Νεολιθική Εποχή

Γεωργικές σκηνές από τον τάφο του Ναχτ
(Αίγυπτος 15ος αι. π.Χ., πηγή: Βικιπαίδεια)

 

Η Νεολιθική Εποχή

 

Βασικά σημεία

 

1.  Η ζωή του ανθρώπου κατά τη Νεολιθική εποχή (6.500-3.000 π.Χ.)

Ο άνθρωπος:

• από κυνηγός και τροφοσυλλέκτης γίνεται γεωργός και κτηνοτρόφος: πρόκειται για τη γεωργική επανάσταση.
• δημιουργεί οικισμούς (μόνιμες εγκαταστάσεις).
• κατασκευάζει κεραμικά αγγεία για την αποθήκευση τροφίμων και το μαγείρεμα.

Ο άνθρωπος προχωρά στην παραγωγή της τροφής του, γιατί γύρω στο 6500 π.Χ. το κλίμα γίνεται θερμότερο και το κυνήγι σπανιότερο. Έτσι, η γεωργία και η κτηνοτροφία μπαίνουν στη ζωή του ανθρώπου ως βασικές ασχολίες.

Χάρτης του κόσμου που δείχνει κατά προσέγγιση κέντρα προέλευσης της γεωργίας και την εξάπλωσή της στην προϊστορία: ανατολικές ΗΠΑ (4000-3000 π.Χ.), Κεντρικό Μεξικό (5000-4000 π.Χ.), Νότια Αμερική (5000-4000 π.Χ.), υποσαχάρια Αφρική (5000-4000 π.Χ. ), το Εύφορη Ημισέληνος (11000 π.Χ.), οι λεκάνες ποταμού Γιανκτσέ και του Κίτρινου ποταμού (9000 π.Χ.) και τα υψίπεδα της Νέας Γουινέας (9000-6000 π.Χ.)

Η εύφορη ημισέληνος

Η γεωργία ξεκίνησε στις περιοχές της Μεσοποταμίας, την Παλαιστίνης και της Αιγύπτου, στην εύφορη ημισέληνο. Στη συνέχεια, επεκτείνονται στη βόρεια Αφρική και την Ευρώπη και αργότερα στην Αμερική και στην Ασία. Τα πρώτα φυτά που καλλιεργήθηκαν ήταν τα δημητριακά.

Εξελίξεις στις ανθρώπινες δραστηριότητες:

• κατασκευή εργαλείων (συνήθως πέτρινων): αλέτρια, δρεπάνια, μυλόπετρες.
• εμφανίζεται η υφαντουργία (μαλλί προβάτων, λινάρι).
• εμφανίζονται οι εξειδικευμένοι τεχνίτες, που κατασκευάζουν συγκεκριμένα εργαλεία. Με ανταλλαγές προμηθεύονται ό,τι χρειάζονται και δεν μπορούν να το κατασκευάσουν μόνοι τους.

Η εύφορη ημισέληνος (πηγή του χάρτη: Wikipedia)

2. Η Νεολιθική εποχή στην Ελλάδα

Νεολιθικοί οικισμοί στη χώρα μας εμφανίζονται γύρω στο 6500 π.Χ. σε περιοχές της Θεσσαλίας και της Μακεδονίας, σε νησιά, σε παρυφές ορεινών όγκων, σε σπήλαια, σε παραλιακές και παραλίμνιες περιοχές.

Αεροφωτογραφία του νεολιθικού οικισμού Διμηνίου στον Βόλο (πηγή: Οδυσσεύς)

• Μερικοί οικισμοί βρίσκονται σε τεχνητό λόφο που ονομάζεται τούμπα και μαγούλα.
• Διάσημοι οικισμοί: Δισπηλιό στην Καστοριά (λιμναίος) και Διμήνι στο Βόλο.
• Οι κάτοικοι των οικισμών αυτών είναι γεωργοί και κτηνοτρόφοι. Τρέφονται με δημητριακά και όσπρια, ενώ εκτρέφουν αιγοπρόβατα, βοοειδή και γουρούνια. Κατασκευάζουν αντικείμενα οικιακής χρήσης, κεραμικά, λίθινα ή οστέινα.
• Θάβουν τους νεκρούς και φαίνεται ότι η θρησκεία παίζει σημαντικό ρόλο στη ζωή τους.

Δισπηλιό Καστοριάς (Φωτογραφίες: Χριστίνα Σαββατιανού)

Τα θεμέλια του οικισμού μέσα στη λίμνη 

Τα θεμέλια του οικισμού μέσα στη λίμνη  

Αναπαράσταση του λιμναίου νεολιθικού οικισμού 

3. Η τέχνη της Νεολιθικής εποχής

• Οι καλλιτέχνες κατασκευάζουν κοσμήματα και δημιουργούν αγαλματάκια (ειδώλια) από πηλό ή πέτρα, που παριστάνουν γυναίκες (κυρίως) ή πιο σπάνια άνδρες και ζώα.
• Επίσης, πλάθουν πήλινα αγγεία, που ψήνουν στη φωτιά. Σταδιακά μαθαίνουν να τα φτιάχνουν καλύτερα και να τα διακοσμούν με παράλληλες γραμμές, τρίγωνα, σπείρες και μαιάνδρους.
• Κάποιοι μελετητές υποστηρίζουν ότι τα γυναικεία ειδώλια εικονίζουν μια θεά, ενώ άλλοι θεωρούν ότι δείχνουν τη σημασία της γυναίκας-μητέρας.

 

Μαρμάρινο γυναικείο ειδώλιο
(Θεσσαλία, 5300-3300, πηγή: Wikimedia Commons)

Αγγεία και εργαλεία από το Σέσκλο και το Διμήνι, 4800 π.Χ.
πηγή: Wikimedia Commons

 

✍ Άσκηση

Δοκιμάστε τις γνώσεις σας λύνοντας την επόμενη διαδραστική άσκηση:

 

 

Θέλω κι άλλο!

• Δείτε το σχεδιάγραμμα της ενότητας με ασκήσεις κατανόησης πολλαπλής επιλογής.
  
• Γεωργικά εργαλεία, περ. Αρχαιολογία και Τέχνες, τ.55.
• Το σπήλαιο Δράκαινα στην Κεφαλλονιά με ίχνη ανθρώπινης κατοίκησης από τη Νεολιθική περίοδο.
• Η ζωή στη Νεολιθική εποχή: μια κατατοπιστική παρουσίαση με σχέδια και φωτογραφίες από την ιστοσελίδα του σπηλαίου Δράκαινα.
• Δείτε ένα σύντομο και ευχάριστο βίντεο με βασικές πληροφορίες για τη ζωή των ανθρώπων στη Νεολιθική εποχή. Το βίντεο είναι στα αγγλικά και δεν έχει ελληνικούς υπότιτλους.
  

❦