Μια θέση στον παράδεισο (Χριστουγεννιάτικη ιστορία)

Ο Πάουλο Κοέλιο (1947) είναι βραζιλιάνος συγγραφέας

 

Μια θέση στον Παράδεισο

 

του Πάουλο Κοέλιο

 

Στο βάθος, η ζωή είναι η τέχνη να βλέπεις πέρα από τα φαινόμενα. Το έργο τέχνης της ζωής μας καλύπτεται συχνά από φόβους, ενοχές, επιφυλάξεις.

Χρόνια πριν ζούσε στη Βορειοανατολική Βραζιλία ένα πολύ φτωχό ζευγάρι, που είχε μονάχα μία κότα. Με πολλές στερήσεις, συντηρούνταν από τα αβγά της. Κάποτε λοιπόν, την παραμονή των Χριστουγέννων, το ζώο πέθανε. Ο άντρας, που είχε μονάχο μερικά σεντάβος, αλλά δεν αρκούσαν για να αγοράσει τρόφιμα για το δείπνο της βραδιάς, πήγε να ζητήσει τη βοήθεια του εφημέριου του χωριού. Αντί να τον βοηθήσει, ο εφημέριος του είπε μονάχα: «Όταν ο θεός κλείνει μια πόρτα, ανοίγει ένα παράθυρο. Αφού τα χρήματα σου δεν φτάνουν σχεδόν για τίποτα, γύρνα στο παζάρι και αγόρασε το πρώτο πράγμα που θα σου προσφέρουν. Εγώ ευλογώ αυτήν την αγορά και, καθώς την ημέρα των Χριστουγέννων συμβαίνουν θαύματα, κάτι θα σου αλλάξει τη ζωή για πάντα». Παρόλο που δεν ήταν σίγουρος ότι αυτή ήταν η καλύτερη λύση, ο άντρας γύρισε στο παζάρι. Ένας έμπορος τον είδε να τριγυρίζει εδώ κι εκεί και τον ρώτησε τι έψαχνε.

Νεοελληνική Γλώσσα Β΄ λυκείου (6) - Μία (σοβαρή) και μία (όχι και τόσο!) περίπτωση παραπληροφόρησης (ΙΙΙ)

Ένα παράδειγμα σπίλωσης πολιτικού αντιπάλου

Πάσχος Μανδραβέλης, Η είδηση μιας χρεοκοπίας 

[...] στις προκριματικές εκλογές του 2000 όταν για πρώτη φορά ήταν υποψήφιος ο ρεπουμπλικανός Τζον Μακέιν, έγινε μια περίεργη δημοσκόπηση στην Νότια Καρολίνα των ΗΠΑ, ένα ερώτημα της οποίας ήταν «Θα ψηφίζατε τον Τζον Μακέιν, αν ξέρατε ότι είναι πατέρας ενός νόθου μαύρου παιδιού;». Στο ερώτημα κάθε λέξη ήταν ακριβής: ο Τζον Μακέιν ήταν πατέρας, ενός μαύρου παιδιού. Ολόκληρη όμως η αλήθεια ήταν ότι είχε υιοθετήσει ένα νόθο (μαύρο) κοριτσάκι από ένα ορφανοτροφείο του Μπαγκλαντές. Αυτός όμως ο ψίθυρος απλώθηκε και μεταλλάχτηκε μέσω του διαδικτύου τόσο πολύ που ένας καθηγητής Πανεπιστημίου έστειλε ανοιχτή επιστολή στους «συμπατριώτες του Νοτιοκαρολινέζους» να καταψηφίσουν ένα πολιτικό που μεγαλώνει παιδί εκτός γάμου. Κι αυτοί τον καταψήφισαν και ο Μπους έγινε πρόεδρος. [...]

Απόσπασμα από εισήγηση σε ημερίδα του Πανεπιστημίου Αθηνών, στις 11.5.2010

Νεοελληνική Γλώσσα Β΄ λυκείου (5) - Οι ψευδείς ειδήσεις ταξιδεύουν 6 φορές γρηγορότερα (παραπληροφόρηση ΙΙ)

 

Έρευνα MIT: Οι ψευδείς ειδήσεις ταξιδεύουν 6 φορές γρηγορότερα

 

 δημοσίευμα της Καθημερινής (8.3.2018)

Οι ψευδείς ειδήσεις ταξιδεύουν έξι φορές γρηγορότερα από ό,τι οι αληθινές, υποστηρίζει νέα αμερικανική επιστημονική έρευνα, η μεγαλύτερη τού είδους μέχρι σήμερα. Επιπλέον, οι ψευδείς ειδήσεις βρίσκουν εύκολα μεγαλύτερο ακροατήριο. Ενώ η αλήθεια σπάνια διαχέεται σε περισσότερους από 1.000 χρήστες, το κορυφαίο 1% των ψευδών ειδήσεων συνήθως εξαπλώνεται σε 1.000 έως 100.000 ανθρώπους. Μία αληθινή είδηση χρειάζεται περίπου εξαπλάσιο χρόνο για να φθάσει σε 1.500 ανθρώπους, σε σχέση με τον χρόνο που μία ψευδής είδηση φθάνει στον ίδιο αριθμό ανθρώπων.

Νεοελληνική Γλώσσα Β΄ λυκείου (4) - Ο Ερντογάν στα εγκαίνια του Νέου Μουσείου της Ακρόπολης (παραπληροφόρηση Ι)

Το νέο κτίριο του μουσείου της Ακρόπολης

 

Στις 20 Ιουνίου 2009 έγιναν με ιδιαίτερη λαμπρότητα τα εγκαίνια του Νέου Μουσείου της Ακρόπολης (εδώ η επίσημη ιστοσελίδα). Στην τελετή παρευρέθηκαν κορυφαίες προσωπικότητες της ελληνικής και ευρωπαϊκής πολιτικής, ενώ ανάμεσα στους προσκεκλημένους ήταν και ο Τούρκος πρωθυπουργός Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Το ίδιο απόγευμα είχε προγραμματιστεί και μια συνάντηση ανάμεσα στον Ερντογάν και στον Έλληνα πρωθυπουργό Κώστα Καραμανλή.

Νεοελληνική Γλώσσα Β΄ λυκείου (3) - Πληροφόρηση, δημοσιογραφία, τύπος

 

Η ΕΙΔΗΣΗ

Ακολουθούν συνοπτικά σχόλια πάνω σε μερικά από τα ζητήματα που θίγονται στην ενότητα Θέματα για συζήτηση και έκφραση-έκθεση σχετικά με την πληροφόρηση, τη δημοσιογραφία, τον Τύπο (σελ. 26-30 του σχολικού βιβλίου)

Παραπληροφόρηση: η (σκόπιμη) διάδοση, διοχέτευση ψευδών πληροφοριών με στόχο ή με αποτέλεσμα την παραπλάνηση, τη σύγχυση του αποδέκτη. [Λεξικό Κοινής Νεοελληνικής]

Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ λυκείου (6) - Ερίκ-Εμανουέλ Σμιτ, Η Αγία Έρημος (παράλληλο για τον "Βίο και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά")

Ο νυχτερινός ουρανός, όπως φαίνεται από την Λευκή Έρημο της Αιγύπτου (πηγή: Ναυτεμπορική)

 

Ερίκ-Εμανουέλ Σμιτ, Η Αγία Έρημος

(Απόσπασμα από το μυθιστόρημα Νύχτα φωτιάς)

Αν και επίπεδη, η έρημος μας ανύψωνε στους ουρανούς. Τα άστρα έλαμπαν τόσο χαμηλά που θα μπορούσα να τα μαζέψω. Κρέμονταν σαν μεγάλα λα­μπερά μήλα έτοιμα να τα πιάσεις σε εκείνον τον οπωρώνα ονόματι Χογκάρ [1].

Τη νύχτα η Σαχάρα παίρνει μορφή γιορτής. Ενώ με τον ήλιο επιβάλλει τον ασκητισμό, με το σκοτάδι γίνεται πλούσια, γενναιόδωρη, ανατολίτικη, σπάταλη, αφειδώλευτη, μέσα σε ένα όργιο κοσμημάτων κατασκευασμένων από τον πιο τρελό κοσμηματοπώλη: κολιέ, καρφίτσες, διαδήματα με διαμά­ντια, χρυσές αλυσίδες και βραχιόλια από σπίθες. Χιλιάδες άστρα κοσμούν το σκρίνιο από μπλε σκούρο βελούδο, ενώ η ασημένια σελήνη κυριαρχεί, όπως η βασίλισσα του χορού, διαχέοντας γύρω την αυτοκρατορική της λαμπρότητα.

Είχαμε απομακρυνθεί από τη φωτιά για να συνηθίσουν τα μάτια τη φωτεινότητα των άστρων. Στην ανεπανάληπτη μολυβένια χοάνη της σκοτεινής γης αθροίζονταν πεδιάδες, αμμόλοφοι και βράχοι.

Φιλοσοφία Β΄ λυκείου (6) - 2.2 Η θεωρία των Ιδεών

Η Σχολή των Αθηνών είναι μια από τις διασημότερες νωπογραφίες του Ιταλού καλλιτέχνη της Αναγεννησιακής τέχνης Ραφαήλ (1483 – 1520) 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: Κατανοώντας τα πράγματα

Ενότητα δεύτερη: Λέξεις, νόημα και καθολικές έννοιες

 

Η συγκεκριμένη ανάρτηση αποτελείται από τρία μέρη: στο πρώτο θα βρείτε συνοπτικούς ορισμούς των βασικών εννοιών της ενότητας, ενώ στο δεύτερο πηγές και παραθέματα που σχετίζονται με την πλατωνική θεωρία των ιδεών. Στο τρίτο μέρος, το εκτενές κείμενο των Κάλφα & Ζωγραφίδη εξηγεί πώς έφτασε ο Αριστοτέλης στις καθολικές έννοιες, που αποτελούν ουσιαστικά μια κριτική στις ιδέες του Πλάτωνα. Τα σημεία που εμφανίζονται με μαύρα γράμματα δείχνουν τα πιο σημαντικά χωρία των αποσπασμάτων, χωρίς αυτό να σημαίνει πως τα υπόλοιπα δεν είναι ουσιώδη για την κατανόηση των εννοιών.

Μια πολύ ενδιαφέρουσα και εύκολα κατανοητή παρουσίαση-ερμηνεία της πλατωνικής θεωρίας των ιδεών καθώς και της αριστοτελικής κριτικής στις απόψεις του Πλάτωνα επιχείρησε ο Jostein Gaarder στο μυθιστόρημά του Ο κόσμος της Σοφίας. Μπορείτε να διαβάσετε τα σχετικά αποσπάσματα σε αυτήν την ανάρτηση.

Αρχαία Ελληνικά Α΄ λυκείου (8) - Ξενοφώντας, 2.4.18-23

Βιβλίο 2, Κεφάλαιο 4, §18-23

Ερμηνευτικά σχόλια

§ 18 Ο μάντης συμβουλεύει τους δημοκρατικούς να μην επιτεθούν πρώτοι, ώστε να έχουν οι ολιγαρχικοί την ευθύνη της πρόκλησης της μάχης. Εντυπωσιακή η θυσία του μάντη: προφήτεψε πως οι δημοκρατικοί θα επικρατήσουν μόλις χαθεί ένας δικός τους και για να είναι σίγουρη η νίκη τους, αποφασίζει να σκοτωθεί ηρωικά αυτός ο ίδιος πρώτος! Ένα αντίστοιχο περιστατικό από τη μάχη των Θερμοπυλών, με πρωταγωνιστή τον μάντη Μεγιστία, μπορείτε να διαβάσετε στο τέλος της ανάρτησης.

Αρχαία Ελληνικά Α΄ λυκείου (7) - Ξενοφώντας, 2.4.1-17

Η Αττική (πηγή χάρτη: Βικιπαίδεια)

 

Βιβλίο 2, Κεφάλαιο 4, §§ 1-17

Ερμηνευτικά σχόλια

 

 

§§ 1-7

1. «τα Μέγαρα κ' η Θήβα γέμισαν πρόσφυγες»: γιατί έχει σημασία η φράση του Ξενοφώντα;

Είναι εντυπωσιακή η αλλαγή πολιτικής των Θηβαίων: αυτοί που πριν από λίγο, στις διαπραγματεύσεις για την παράδοση της Αθήνας (2.2.19, σ.71), ζητούσαν από τους Λακεδαιμόνιους την εξόντωση των Αθηναίων, μετά το κλίμα τρομοκρατίας που επέβαλαν οι Τριάκοντα στην Αθήνα υποδέχονται τους αυτοεξόριστους Αθηναίους στην πόλη τους -αντίθετα με τη θέληση των Σπαρτιατών. Οι Θηβαίοι πέρα από την ασυλία βοηθούν τους Αθηναίους να μεταφέρουν όπλα και να οργανώσουν αντίσταση κατά των Τριάκοντα μέσα στην ίδια τη Θήβα. Η μεταστροφή αυτή των Θηβαίων, σύμφωνα με το σχόλιο του βιβλίου, οφείλεται στο ότι τιμούσαν ιδιαίτερα το θεό Διόνυσο και τον ημίθεο Ηρακλή, που θεωρούνταν προστάτες του πολιτικού ασύλου· όμως, είχαν ήδη δυσαρεστηθεί από τον Λύσανδρο και κρατούσαν αποστάσεις από την πολιτική του.

Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ λυκείου (4) - Ξενόπουλος, Στέλλα Βιολάντη

 

Γρηγόριος Ξενόπουλος, Στέλλα Βιολάντη

 

Εισαγωγικές πληροφορίες για το απόσπασμα

Η πρώτη γυναίκα στο νέο ελληνικό θέατρο που αγωνίστηκε για τα δικαιώματα της με πάθος και συνέπεια είναι η Στέλλα Βιολάντη. Η ιστορία αναφέρεται σε ένα πραγματικό γεγονός του 1883, το οποίο είχε συγκλονίσει τους Αθηναίους της εποχής. Ο Γρηγόριος Ξενόπουλος γράφει για το έργο του: 

 
«…Μα και την υπόθεση αυτή του "Έρωτος Εσταυρωμένου" την πήρα από τη ζωή. Δεν είναι φανταστική καθόλου. Όχι μόνο στη Ζάκυνθο, όχι μόνο στην Επτάνησο, αλλά και στην Ελλάδα γενικά -όμοιο περιστατικό είχε συμβεί τότε στην Πάτρα, άλλο στην Αθήνα-, ερωτευμένα κορίτσια φυλακίζουνταν εκείνο τον καιρό σε σοφίτες ή καταγώγια, ως να ξεχάσουν, να αρνηθούν την απαγορευμένη τους αγάπη, ή να πεθάνουν. Συχνότερα συνέβαινε το πρώτο, κάποτε όμως -η περίπτωση της Στέλλας Βιολάντη- συνέβαινε το δεύτερο: η υπέρβαση ή κατάχρηση αυτής της πατρικής εξουσίας έφτανε στο έγκλημα και τελείωνε σε τραγωδία. Έτσι το έργο αυτό, και στην υπόθεσή του και στην ιδέα του, είναι κάτι το γνήσια ντόπιο, το ηθογραφικό αν θέλετε, χωρίς την παραμικρή, νομίζω, επίδραση από ξένα πρότυπα, που τόσο συχνά τη βλέπουμε στο νεοελληνικό θέατρο…» [26 Απριλίου 1948, Γρ.Ξενόπουλος]

Αρχαία Ελληνικά Α΄ λυκείου (6) - Ξενοφώντας, 2.3.50-56

Σχεδιαστική αναπαράσταση των κτιρίων που βρίσκονταν στη νοτιοδυτική πλευρά της Αγοράς. Σε πρώτο πλάνο η Θόλος, πίσω αριστερά το Νέο Βουλευτήριο και δεξιά το Παλαιό Βουλευτήριο, στο οποίο συνεδρίαζε η Βουλή των 500.
Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος Γ1, Εκδοτική Αθηνών Α.Ε., σελ. 91. Αναπαράσταση: Ι. Τραυλός. © Εκδοτική Αθηνών

 

Βιβλίο 2, Κεφάλαιο 3, §§ 50-56

Ερμηνευτικά σχόλια

 

Ερωτήσεις κατανόησης (με βάση και τα σχόλια):

 

1. Με ποιες κινήσεις μεθόδευσε ο Κριτίας την εξόντωση του Θηραμένη; (με βάση και την περίληψη σελ.85)	(α) με συκοφαντίες σε βάρος του στους βουλευτές, (β) συγκάλεσαν συνεδρία της Βουλής για τον Θηραμένη, στην οποία έφεραν οπλισμένους μπράβους (εδώ και εδώ μπορείτε να βρείτε περισσότερες πληροφορίες και εικόνες για την αθηναϊκή Βουλή), (γ) ο Κριτίας εκτόξευσε βαριές κατηγορίες σε βάρος του Θηραμένη, (δ) μετά την απολογία του Θηραμένη και την ευνοϊκή στάση των βουλευτών, τον διέγραψε αυθαίρετα από τον κατάλογο των φίλων του καθεστώτος (Τρισχιλίους) και τον καταδίκασε μόνος του σε θάνατο.
2. Πώς αντέδρασε ο Θηραμένης, όταν ο Κριτίας τον διέγραψε από τον κατάλογο των Τρισχιλίων;	(α) κατέφυγε ως ικέτης στο βωμό και ζήτησε να τηρηθεί ο νόμος που προβλέπει διαγραφή καθεστωτικού (= μέλους ή φίλου της κυβέρνησης των Τριάκοντα) μόνο με απόφαση της Βουλής και όχι ενός από τους Τριάκοντα, (β) προειδοποιεί τους βουλευτές ότι αν επιτρέψουν την αδικία, μπορεί στο μέλλον να κινδυνέψουν και οι ίδιοι·
3. Τραγικά και χιουμοριστικά στοιχεία στην εκτέλεση του Θηραμένη.	Τραγικά: η βίαιη απόσπαση από το βωμό, οι ικεσίες του Θ. σε θεούς και ανθρώπους, η απόλυτη σιωπή των βουλευτών μπροστά στα μαχαίρια των τραμπούκων, οι φωνές του Θ. ενώ των έσερναν μέσα στην αγορά των Αθηνών (εδώ περισσότερες πληροφορίες και πολλά τοπογραφικά σχέδια για την αγορά των Αθηνών)· Κωμικά: η απάντηση στο Σάτυρο και η ευχή προς τον Κριτία.

Ιστορία Α΄ λυκείου (5) - Αρχαϊκή εποχή

Διακόσμηση κεραμικού με το αλφάβητο (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Αθήνα)

 

Αρχαϊκή εποχή (750-480 π.Χ.)

Βασικά σημεία

 

1. Κύρια χαρακτηριστικά

• απαρχές της οικονομικής, πολιτικής και πολιτιστικής εξέλιξης του ελληνικού κόσμου.
• σχηματισμός πόλεων-κρατών
• Β΄ ελληνικός αποικισμός
• εμφάνιση της φιλοσοφικής σκέψης
• Περσικοί πόλεμοι

 

2. Η γένεση της πόλης-κράτους (σ. 84-85) 

- ποια τα συστατικά στοιχεία της πόλης-κράτους;

i. το άστυ (η πόλις): η πυκνοκατοικημένη περιοχή, όπου ήταν και η έδρα της κυβέρνησης. 

ii. η ύπαιθρος χώρα: η ευρύτερη περιοχή γύρω από το άστυ, όπου υπήρχε η καλλιεργήσιμη γη, τα βοσκοτόπια και τα χωριά. 

iii. οι πολίτες (όσοι συμμετείχαν στα κοινά) και το πολίτευμα (ο τρόπος άσκησης της εξουσίας, ο τρόπος διακυβέρνησης). 

iv. οι βασικές επιδιώξεις: ελευθερία, αυτονομία και αυτάρκεια.

Ηλία Έρενμπουργκ, Ένα επεισόδιο από τον Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο

Αντιαεροπορικά πυροβόλα στραμμένα στον ουρανό του Λένινγκραντ. Η Πολιορκία του Λένινγκραντ (η σημερινή Αγία Πετρούπολη) ή Πολιορκία των 900 ημερών κράτησε από τον Σεπτέμβριο του 1941 έως τον Ιανουάριο του 1944.

 

 

Το κείμενο που ακολουθεί είναι απόσπασμα από τα απομνημονεύματα του σοβιετικού δημοσιογράφου, συγγραφέα και ιστορικού Ηλία Έρενμπουργκ (1891-1967). Στο απόσπασμα σκιαγραφείται η προσωπικότητα του ρώσου στρατηγού Βλάσοβ, ο οποίος αιχμαλωτίστηκε από τους Γερμανούς και συνεργάστηκε μαζί τους, συγκροτώντας μονάδες από Ρώσους αιχμαλώτους, που πολέμησαν εναντίον της πατρίδας τους. Τους λόγους τους εξηγεί ο Έρενμπουργκ στο κείμενο. Με αφορμή την περίπτωση Βλάσοβ αλλά και τη δράση άλλων Ρώσων στρατιωτών, ο συγγραφέας καταλήγει σε ορισμένες πολύ ενδιαφέρουσες σκέψεις για την ανθρώπινη ψυχή.

Καλοκαίρι 1941· η κατάσταση στην Ελλάδα

Μάιος 1941. Επίσκεψη ανώτατων αξιωματικών του γερμανικού στρατού κατοχής στην Ακρόπολη. Μόνο στους πρώτους οκτώ μήνες της Κατοχής, 120.000 Γερμανοί επισκέφθηκαν την Ακρόπολη

 

Το ακόλουθο απόσπασμα προέρχεται από το βιβλίο του ιστορικού Χάγκεν Φλάισερ Στέμμα και Σβάστικα, Η Ελλάδα της Κατοχής και της Αντίστασης 1941-1944. 

Γιὠργης Γιατρομανωλάκης, Ο Σεφέρης, το Νομπέλ και μια συνωμοσία

Πριν από 40 χρόνια, Παρασκευή 25 Οκτωβρίου 1963, μία εβδομάδα πριν από τις κρίσιμες εκλογές της 3ης Νοεμβρίου, «Το Βήμα» μοιράζει το πρωτοσέλιδό του σε δύο ειδήσεις και σε δύο αντίστοιχες φωτογραφίες: αριστερά, με κεφαλαία, η θριαμβευτική διαδρομή «από Θηβών μέχρι Λαμίας» του Παπανδρέου, με φωτογραφία από την ασυνήθη «εις όγκον και ενθουσιασμό» συγκέντρωση του λαού της «Λεβαδείας». Δεξιά, με πεζά, «Το Νομπέλ λογοτεχνίας εις τον ποιητήν Σεφέρην», με τη γνωστή φωτογραφία του μπροστά στη βιβλιοθήκη της οδού Άγρας, με ένα βιβλίο στο χέρι να κάνει πως διαβάζει. Σύμπτωση ή άλλο ένα φοβερό timing και μια άλλη σατανική κίνηση της σουηδικής Ακαδημίας; Από τη μία να ευλογεί και να επιβραβεύει -κυριολεκτικά- την προδοσία του πρεσβευτή Σεφέρη στο θέμα της Κύπρου, όπως διατείνονται παλαιότεροι αλλά και νεόκοποι «μελετητές» του ελληνικού μοντερνισμού, και από την άλλη, λέω εγώ, να προβλέπει την επερχόμενη δημοκρατική νίκη και να την πριμοδοτεί με αυτή τη βράβευση! 

Τα συγχαρητήρια τηλεγραφήματα 
Πάντως τη συνωμοσία αυτή ούτε «Το Βήμα» ούτε οι άλλες εφημερίδες αντιλαμβάνονται. Ο υπηρεσιακός πρωθυπουργός Μαυρομιχάλης χαρακτηρίζει τη βράβευση «βαρυσήμαντον γεγονός». Ο Γ. Παπανδρέου τηλεγραφεί στον Σεφέρη ότι «είμαστε όλοι συγκινημένοι και υπερήφανοι για τη μεγάλη και δίκαιη τιμή που απεδόθη στο ελληνικώτατο έργο σου». Το τηλεγράφημα του αρχηγού της EPE, K. Καραμανλή, ίσως δεν πιάνεται, αφού, προφανώς, εκείνος κάτι παραπάνω θα γνώριζε από συνωμοσίες και λοιπά. Αξίζει όμως να το αναφέρουμε διότι, εκτός των άλλων, δείχνει πως ο Καραμανλής ήταν όντως πολύ προχωρημένος πολιτικός για τα χρόνια του. Εκτός από την «βαθείαν ικανοποίησιν και εθνικήν υπερηφάνειαν» που αισθάνεται, βρίσκει ευκαιρία να τονίσει ότι «η Ελλάς, πέραν των προόδων τας οποίας επέτυχεν εις τον υλικόν τομέα, είναι ώριμος και ικανή να έχη τας λαμπροτέρας επιδόσεις εις τον τομέα του πνεύματος». Σαράντα χρόνια μετά η πολιτική συλλογιστική δεν φαίνεται να προχώρησε και πολύ.

Τέλος η γεραρά Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών συγχαίρει τον ποιητή «επί τη μεγίστη τιμή της εις υμάς απονομής του Βραβείου» και βεβαιώνει, χρησιμοποιώντας και λίγο Καλλίμαχο, πως «αισθάνεται βαθυτάτην συγκίνησιν διά την εν τω προσώπω υμών, τον οποίον αι Μούσαι είδον όμματι μη λοξώ, γενομένην διεθνή καταξίωσιν των ελληνικών γραμμάτων κτλ.». Το λοξό, βάσκανο και αλλήθωρο μάτι επέπρωτο να φανεί επί των ημερών μας.

Αυτά τα τυπικά και ηχηρά. Πάντως το πραγματικό κλίμα που δημιούργησε στην Ελλάδα η βράβευση του Γ.Σ. το περιγράφει ο Γ. Π. Σαββίδης σε κείμενό του το 1993 με τον εύγλωττο τίτλο: «Μουγκαμάρα και φθόνος». Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι δεν υπήρξαν Έλληνες και ξένοι που χάρηκαν με το Νομπέλ αυτό και το τοποθέτησαν στις σωστές του διαστάσεις. Ο Αργυρίου, λ.χ., σε άρθρο του για τη σημασία του βραβείου, παρά την υπερβολή του ότι ο Γ.Σ. θα αποτελέσει μαζί με τον Σολωμό, τον Καβάφη και τον Κάλβο την «τελική» τετράδα της μετεπαναστατικής ποίησης, έχει δίκιο να θεωρεί το Νομπέλ «τη νόμιμη κατάληξη» μιας μακρόχρονης επιτυχημένης πορείας της ελληνικής ποίησης μέσα στην οποία συμπεριλαμβάνεται και η πορεία του Γ.Σ.

Σαράντα χρόνια μετά, κρίνοντας το Νομπέλ Λογοτεχνίας του 1963 μέσα από το διπλό πρίσμα του εθνικού και του προσωπικού, πιστεύω ότι, πέρα από όλα τα άλλα, πρέπει δεχθούμε πως συνετέλεσε σε δύο αναμφισβήτητα γεγονότα. Το πρώτο αφορά τη NE λογοτεχνία. Το δεύτερο τον ποιητή. 

H μετά τη βράβευση «πρόοδος» 
Αναμφισβητήτως λοιπόν το Νομπέλ αυτό προκάλεσε μια νέα κατάσταση στην έρευνα της NE λογοτεχνίας. Άσχετα με τις επιφυλάξεις μας για την αξία ενός Νομπέλ λογοτεχνίας, η βράβευση του Σεφέρη έδωσε ισχυρά κίνητρα και σε δικούς μας και σε ξένους να μελετήσουν το έργο του. Αυτό όμως ενίσχυσε αυτομάτως την έρευνα της NE λογοτεχνίας. Δεδομένου ότι το έργο ενός δημιουργού δεν είναι αποκομμένο από το περιβάλλον του, ακόμη και η πιο ειδική μελέτη οφείλει να στρέφεται και να ερευνά αυτό το περιβάλλον. Και αυτό έγινε στην περίπτωση του Γ.Σ., και μάλιστα και με το παραπάνω. Οι διατριβές, τα βιβλία, τα άρθρα, τα συνέδρια, οι συζητήσεις για τον Σεφέρη αφορούν σε τελευταία ανάλυση τη NE λογοτεχνία. Οι απαξιωτικοί όροι «σεφερολογία» και «σεφερολαγνεία» (!) δηλώνουν, έστω και αρνητικά, ένα φιλολογικό φαινόμενο, που σε μερικές περιπτώσεις, πρέπει να το πούμε, άγγιξε τα όρια της υπερβολής. H κόντρα ανάμεσα σε υποτιθέμενους «σεφερολάγνους» και «σεφεροκτόνους» αποτελεί μια άλλη παράμετρο του φαινομένου.

Δεύτερον. Ο Σεφέρης και μετά το 1963 έγραψε μερικά εξαιρετικά ποιήματα, τούτο όμως, προφανώς, δεν οφείλεται στη βράβευσή του. H εξέλιξη του Σεφέρη μετά το Νομπέλ δεν αφορά τόσο το έργο του· αφορά τη θέση του, την υποδοχή του μέσα στο περιβάλλον όπου έζησε και έγραψε. H «πονηρία» της ιστορίας μας από το 1963 ως το 1971, χρονιά που πεθαίνει ο Γ.Σ., του επεφύλαξε μια διαφορετική, ανώτερη και αναμφισβήτητη «βράβευση». Το κύρος του Νομπέλ ενίσχυσε τον ίδιο ως άτομο και έδωσε στη φωνή του ιδιάζον βάρος. H στάση του λοιπόν στη δικτατορία (η γνωστή δήλωση είναι ένα γεγονός) δεν είναι άσχετη, πιστεύω, με το Νομπέλ. Με τη στάση του αυτή ο Γ.Σ. έμπρακτα ανταποδίδει την «τιμή» του Νομπέλ στο εθνικό του περιβάλλον. Ο «απολιτικός», «συντηρητικός», «δεξιός» και ό,τι άλλο διπλωμάτης-ποιητής αφήνει κατά μέρος τη διπλωματία και μιλά καθαρά ως ποιητής και ως πολίτης. Αυτή η μετά Νομπέλ «πρόοδος» είναι ό,τι καλύτερο συνέβη στον Σεφέρη.

Blue plaque στην Sloane Avenue 7 του Λονδίνου, όπου έζησε ο Γ. Σεφέρης

Τον Δεκέμβριο του 1963, όταν ο Γ.Σ. παραλαμβάνει το βραβείο στη Σουηδία, η Ένωση Κέντρου έχει κερδίσει τις εκλογές, ενώ αρχηγός της EPE είναι ο Κανελλόπουλος. Την τελετή της απονομής περιγράφει στο «Βήμα» (11.12.1963) ο «ανταποκριτής» Σαββίδης. Όπως θυμάται ο Σαββίδης (1993), επειδή υποψιαζόταν ότι η επιστροφή του Γ.Σ. από τη Στοκχόλμη θα συνοδευόταν από την ίδια «μουγκαμάρα», τηλεγραφεί «υποδεικνύοντας την οργάνωση κάποιας υποδοχής». Στο αεροδρόμιο τους υποδέχονται δύο γυναίκες, «η μάνα μου και η Ιωάννα Τσάτσου. Κανείς άλλος». H θριαμβευτική υποδοχή του Σεφέρη γίνεται οκτώ χρόνια μετά την επιστροφή του από τη Σουηδία. Το απόγευμα της κηδείας του (22 Σεπτεμβρίου 1971) αυτόκλητος, σύσσωμος ο αθηναϊκός λαός υποδέχεται τον ποιητή του, ενώ ο ίδιος είχε ήδη αναχωρήσει μία ημέρα πριν.

Ο κ. Γιώργης Γιατρομανωλάκης είναι καθηγητής της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.

 

Δημοσιεύτηκε στο Βήμα, την Κυριακή 26 Οκτωβρίου 2003

 

❦

 

Φιλοσοφία Β΄ λυκείου (5) - 1.4 Φιλοσοφία και κοινωνία

Η αλληγορία του σπηλαίου

 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Ξεκινώντας από την απορία 

Ενότητα τέταρτη: Φιλοσοφία και κοινωνία

 

Βασικά σημεία
Αμφισβητήσεις της αξίας της φιλοσοφίας	(α) η φιλοσοφία μοιάζει άσκοπη και απρόσιτη γιατί: - είναι δύσκολη, απαιτεί πολλή σκέψη για θέματα που δε φαίνονται να έχουν άμεση σχέση με την καθημερινή ζωή.   -  συχνά δεν καταλήγει σε συγκεκριμένες θέσεις. - η σε βάθος σκέψη θεωρείται από κάποιους εμπόδιο στην πράξη. - άλλωστε, πολλοί φιλόσοφοι κατηγορήθηκαν και καταδικάστηκαν, γιατί η κριτική τους στάση και οι ιδέες τους θεωρήθηκαν βλάσφημες ή αιρετικές. Ήδη ο Πλάτων επιχείρησε να δείξει τη δύσκολη θέση του φιλοσόφου με την αλληγορία του σπηλαίου.
Η χρησιμότητα της φιλοσοφίας	(α) ο άνθρωπος έχει έμφυτο ενδιαφέρον για τις θεωρητικές αναζητήσεις. (β) η φιλοσοφία καλλιεργεί την κριτική ικανότητα και διευρύνει τους ορίζοντες. (γ) οι θεωρητικές συλλήψεις πολλών στοχαστών αργότερα επικρατούν στις κοινωνίες (π.χ. οι ιδέες για τα ανθρώπινα δικαιώματα, την ισονομία, τη θέση της γυναίκας κλπ.)

Η αλληγορία του σπηλαίου: δεσμώτες και σκιές