Καλές γιορτές με υγεία και ευτυχία!

Το διάσημο βρετανικό φωνητικό σύνολο The King's Singers τραγουδά τον Μικρό Τυμπανιστή. Μπορείτε να παρακολουθήσετε ολόκληρη τη χριστουγεννιάτικη εμφάνισή τους εδώ.

 ❦

Θουκυδίδη, Περικλέους Επιτάφιος (12) - Κεφάλαια 45 και 46

Ναόσχημη επιτύμβια στήλη με ανάγλυφη και ζωγραφική παράσταση νεκρικού συμποσίου από την αρχαία Δημητριάδα (3ος αι. π.Χ.). Φωτογραφία που παρέχεται από το Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων. [πηγή: europeana]

 

 Κεφάλαιο 45

Παραινέσεις στους οικείους των νεκρών

 

Βασικά σημεία

1. Ζηλεύουν ή όχι οι ζωντανοί τους ήρωες νεκρούς;

2. Η θέση της γυναίκας στην αθηναϊκή κοινωνία.

 

Σχολιασμός

1. Γιατί, όταν είναι κανείς ζωντανός, ζηλεύει ... τον ανταγωνιστή: εδώ εντοπίζεται μια αντίφαση· στο προοίμιο του λόγου του είπε ότι οι ακροατές δε δίνουν πίστη σε έργα που θεωρούν ότι δεν είναι άξιοι να επιτελέσουν, ενώ εδώ ισχυρίζεται ότι οι νεκροί, και φυσικά τα έργα τους, δεν προκαλούν το φθόνο των ζωντανών. Δεν είναι ασυνήθιστες τέτοιες αντιφάσεις στο λόγο αυτό (παράβαλλε την ποικιλία που εμφανίζει η σχέση λόγων-έργων στα διάφορα κεφάλαια). Απλώς, τώρα ο ρήτορας χρειάζεται μια διαφορετική άποψη και, γνωρίζοντας ότι -σε μια τέτοια περίσταση ιδίως- είναι μάλλον ακατόρθωτο να θυμάται κάποιος ακροατής τι ειπώθηκε προηγουμένως, δε διστάζει να τη διατυπώσει.

Θουκυδίδη, Περικλέους Επιτάφιος (11) - Κεφάλαιο 44

Επιτύμβιο ανάγλυφο του Προκλή και του Προκλείδη. Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο [πηγή: Η Αρχαία Ελληνική Τέχνη και η Ακτινοβολία της]

 

Κεφάλαιο 44

Παραμυθία και συμβουλές στους γονείς των νεκρών

 

Βασικά σημεία

1. Οι ορισμοί της ευτυχίας.

2. Η επιχειρηματολογία του ρήτορα.

 

Σχολιασμός

1. μεταβολές της τύχης: αποδίδεται έτσι το ξυμφοραῖς, που στα αρχαία ελληνικά ήταν μέση λέξη (media vox, είχε δηλαδή θετική ή αρνητική σημασία ανάλογα με τα συμφραζόμενα), όπως οι λέξεις ελπίζω και κινδυνεύω. 

Θουκυδίδη, Περικλέους Επιτάφιος (10) - Κεφάλαιο 43

Επιτύμβια στήλη Χαιρέδημου και Λυκέα. Μόνιμη Έκθεση Αρχαιολογικού Μουσείου Πειραιά (πηγή: ιστότοπος Οδυσσεύς του Υπουργείου Πολιτισμού)

 

Κεφάλαιο 43

 Προτροπές και συνέχεια του εγκωμίου

 

Βασικά σημεία

Οι προτροπές προς τους επιζώντες.

 

Θουκυδίδη, Περικλέους Επιτάφιος (9) - Κεφάλαιο 42

Επιτύμβιο ανάγλυφο του Δεξίλεω, 394 π.Χ. Αθήνα, Μουσείο Κεραμεικού. [πηγή: Ψηφίδες για την Ελληνική Γλώσσα]

 

Κεφάλαιο 42

 Ο έπαινος των νεκρών

 

Βασικά σημεία

1. Σύνδεση των κεφαλαίων 41 και 42.

2. Το εγκώμιο των νεκρών: οι ιδέες.

3. Η κλιμάκωση της ανδρείας που οδηγεί στη θυσία.

 

Σχολιασμός

1. Μίλησα πολύ για την πολιτεία μας … τον έπαινο των νεκρών αυτών: ο ρήτορας στην αρχή τού κεφαλαίου επιχειρεί να δικαιολογήσει την εκτενή αναφορά του στον ιδιαίτερο χαρακτήρα της Αθήνας, γιατί έτσι (α) αιτιολογείται η θυσία των νεκρών, που θέλησαν να προστατέψουν μια τόσο μοναδική πόλη και (β) δικαιολογείται το εγκώμιο των νεκρών που θα ακολουθήσει.

Θουκυδίδη, Περικλέους Επιτάφιος (8) - Κεφάλαιο 41

Raffaello Sanzio da Urbino ή πιο απλά Ραφαήλ, Η Σχολή των Αθηνών (πηγή: Wikimedia Commons)

 

 Κεφάλαιο 41

Αρχαίο κείμενο	Μετάφραση
Ξυνελών τε λέγω	Μὲ μιὰ λέξη, τολμῶ νὰ τὸ πῶ,
τήν τε πᾶσαν πόλιν τῆς ῾Ελλάδος παίδευσιν εἶναι	ἡ Ἀθήνα εἶναι ὁ δάσκαλος τῶν Ἑλλήνων
καὶ καθ' ἕκαστον δοκεῖν ἄν μοι τὸν αὐτὸν ἄνδρα παρ' ἡμῶν εὐτραπέλως καὶ μετὰ χαρίτων	καὶ νομίζω πὼς ὁ κάθε μας πολίτης θὰ μποροῦσε, μὲ τὴν μεγαλύτερη εὐκολὶα καὶ χάρη,
ἐπὶ πλεῖστ' ἂν εἴδη μάλιστ' ἂν τὸ σῶμα αὔταρκες παρέχεσθαι.	πολλὰ καὶ ἄξια ἔργα νὰ κάνη σὲ πολλὲς ἐκδηλώσεις τῆς ζωῆς.
καὶ ὡς οὐ λόγων ἐν τῷ παρόντι κόμπος τάδε μᾶλλον	Ὅτι αὐτὸ ποὺ λέω δὲν εἶναι ρητορικὸς κομπασμός,
ἢ ἔργων ἐστὶν ἀλήθεια,	ἀλλὰ ἡ ἀλήθεια ἡ πραγματική,
αὐτὴ ἡ δύναμις τῆς πόλεως, ἣν ἀπὸ τῶνδε τῶν τρόπων ἐκτησάμεθα, σημαίνει.	τὸ δείχνει ἡ δύναμη τῆς πολιτείας
μόνη γὰρ τῶν νῦν ἀκοῆς κρείσσων ἐς πεῖραν ἔρχεται,	πού, μόνη ἀπ' ὅλες τὶς ἄλλες πόλεις, εἶναι ἀνώτερη ὰπὸ τὴν φήμη της στὴν ὥρα τῆς δοκιμασίας,
καὶ μόνη οὔτε τῷ πολεμίῳ ἐπελθόντι ἀγανάκτησιν ἔχει	ἡ μόνη ποὺ oἱ ἐχθροὶ της, ὅταν τοὺς νικήσωμε δὲν ἀγανακτοῦν
ὑφ' οἵων κακοπαθεῖ	ἐπειδὴ κατατροπώθηκαν ἀπό ἀναξίους,
οὔτε τῷ ὑπηκόῳ κατάμεμψιν ὡς οὐχ ὑπ' ἀξίων ἄρχεται.	ἡ μόνη ποὺ οἱ σύμμαχοί της δὲν μποροῦν νὰ ποῦν ὅτι ἔχουν ἀνάξιο ἀρχηγό.
μετὰ μεγάλων δὲ σημείων καὶ οὐ δή τοι ἀμάρτυρόν γε τὴν δύναμιν παρασχόμενοι	Τὴν δύναμή μας δὲν τὴν ἀποκτήσαμε μὲ ἄσημες, ἀλλὰ μὲ λαμπρὲς πράξεις
τοῖς τε νῦν καὶ τοῖς ἔπειτα θαυμασθησόμεθα,	καὶ γι' αὐτὸ μᾶς θαυμάζουν καὶ θὰ μᾶς θαυμάζουν πάντα,
καὶ οὐδὲν προσδεόμενοι οὔτε ῾Ομήρου ἐπαινέτου	χωρὶς νὰ ἔχωμε ἀνάγκη ἀπὸ ἕναν Ὅμηρο γιὰ νὰ τραγουδήση τὶς πράξεις μας
οὔτε ὅστις ἔπεσι μὲν τὸ αὐτίκα τέρψει,	οὔτε ἀπὸ κανέναν ἄλλο ποιητὴ ποὺ θὰ μάγευε προσωρινὰ μὲ τὰ ὡραῖα του λόγια,
τῶν δ' ἔργων τὴν ὑπόνοιαν ἡ ἀλήθεια βλάψει,	ἀλλὰ θἀρχόταν ἀργότερα ἡ γνώση τῆς ἀλήθειας νὰ μᾶς ζημιώση.
ἀλλὰ πᾶσαν μὲν θάλασσαν καὶ γῆν ἐσβατὸν τῇ ἡμετέρᾳ τόλμῃ καταναγκάσαντες γενέσθαι,	Ἡ τόλμη μας ἀνάγκασε τὴν πᾶσα γῆ καὶ θάλασσα νά μᾶς ἀνοίξουνε τὸ διάβα
πανταχοῦ δὲ μνημεῖα κακῶν τε κἀγαθῶν ἀίδια ξυγκατοικίσαντες.	καὶ παντοῦ ἐστήσαμε μνημεῖα ἀθάνατα γιὰ τὰ καλὰ ἤ τὰ κακὰ ποὺ μᾶς ἔτυχαν.
περὶ τοιαύτης οὖν πόλεως οἵδε τε γενναίως δικαιοῦντες μὴ ἀφαιρεθῆναι αὐτὴν μαχόμενοι ἐτελεύτησαν,	Γιὰ μιὰ τέτοια πατρίδα καὶ γιὰ νὰ μὴν τοὺς τὴν στερήσουν, οἱ γενναῖοι αὐτοὶ σκοτώθηκαν στὴ μάχη,
καὶ τῶν λειπομένων πάντα τινὰ εἰκὸς ἐθέλειν ὑπὲρ αὐτῆς κάμνειν.	καὶ, ὅσοι ζοῦμε, φυσικὸ εἶναι νὰ εἴμαστε ἕτοιμοι νὰ ὑποστοῦμε ὁ,τιδήποτε γιὰ χάρη της.

 Μετάφραση Άγγελου Βλάχου από το βιβλίο Θουκυδίδη Περικλέους Επιτάφιος, Γ΄ Γενικού Λυκείου, ΥΠΑΙΘ, ΙΤΥΕ Διόφαντος

 

Θουκυδίδη, Περικλέους Επιτάφιος (7) - Κεφάλαιο 40

Η Πνύκα και στο βάθος η Ακρόπολη (πηγή: Βικιπαίδεια)

 

 Κεφάλαιο 40

Αρχαίο κείμενο	Μετάφραση
Φιλοκαλοῦμέν τε γὰρ μετ' εὐτελείας	Ἀγαποῦμε τὸ ὡραῖο, ἀλλά μένομε ἁπλοὶ
καὶ φιλοσοφοῦμεν ἄνευ μαλακίας·	καὶ φιλοσοφοῦμε χωρὶς νὰ εἴμαστε νωθροί.
χρώμεθα πλούτῳ τε ἔργου μᾶλλον καιρῷ	Τὸν πλοῦτο μας τὸν ἔχομε γιὰ νὰ τὸν χρησιμοποιοῦμε σὲ ἔργα
ἢ λόγου κόμπῳ,	καὶ ὄχι γιὰ νὰ τὸν καυχιόμαστε.
καὶ τὸ πένεσθαι οὐχ ὁμολογεῖν τινὶ αἰσχρόν,	Δὲν θεωροῦμε ντροπὴ τὴ φτώχεια.
ἀλλὰ μὴ διαφεύγειν ἔργῳ αἴσχιον.	Ντροπὴ εἶναι νὰ μὴν τὴν ὰποφεύγη κανεὶς δουλεύοντας.
ἔνι τε τοῖς αὐτοῖς οἰκείων ἅμα καὶ πολιτικῶν ἐπιμέλεια,	Οἵ ἴδιοι, ἐμεῖς, φροντίζομε καὶ τὶς ἰδιωτικὲς μας ὑποθέσεις καὶ τὰ δημόσια πράγματα
καὶ ἑτέροις πρὸς ἔργα τετραμμένοις	κ' ὲνῶ ὁ καθένας μας φροντίζει τὶς δουλειές του,
τὰ πολιτικὰ μὴ ἐνδεῶς γνῶναι·	τοῦτο δὲν μᾶς ἐμποδίζει νὰ κατέχωμε καὶ τὰ πολιτικά.
Mόνοι γὰρ νομίζομεν τόν τε μηδὲν τῶνδε μετέχοντα οὐκ ἀπράγμονα, ἀλλ' ἀχρεῖον,	Μόνο ἐμεῖς θεωροῦμε πὼς εἶναι ὄχι μόνον ἀδιάφορος, ἀλλὰ καὶ ἄχρηστος ἐκεῖνος ποὺ δὲν ἐνδιαφέρεται στὰ πολιτικά.
καὶ οἱ αὐτοὶ ἤτοι κρίνομέν γε ἢ ἐνθυμούμεθα ὀρθῶς τὰ πράγματα,	Ἐμεῖς οἱ ἴδιοι κρίνομε κι ἀποφασίζομε γιὰ τὰ ζητήματά μας
οὐ τοὺς λόγους τοῖς ἔργοις βλάβην ἡγούμενοι,	καὶ θεωροῦμε πὼς ὁ λόγος δὲν βλάφτει τὸ ἔργο.
ἀλλὰ μὴ προδιδαχθῆναι μᾶλλον λόγῳ πρότερον ἢ ἐπὶ ἃ δεῖ ἔργῳ ἐλθεῖν.	Ἀντίθετα, πιστεύομε πὼς βλαβερὸ εἶναι τὸ νὰ ἀποφασίζη κανεὶς χωρὶς νὰ ἔχει φωτιστῆ.
διαφερόντως γὰρ δὴ καὶ τόδε ἔχομεν	Διαφέρομε ἀπὸ τοὺς ἄλλους καὶ σὲ τοῦτο.
ὥστε τολμᾶν τε οἱ αὐτοὶ μάλιστα καὶ περὶ ὧν ἐπιχειρήσομεν ἐκλογίζεσθαι·	Εἴμαστε τολμηροί, κι ὅμως ζυγίζομε καλὰ τὴν κάθε ἐπιχείρησή μας,
ὃ τοῖς ἄλλοις ἀμαθία μὲν θράσος, λογισμὸς δὲ ὄκνον φέρει.	ἐνῶ τοὺς ἄλλους ἡ ἄγνοια τοὺς κάνει θρασεῖς κ' ἡ γνῶση ἀναποφάσιστους.
κράτιστοι δ' ἂν τὴν ψυχὴν δικαίως κριθεῖεν	Ἐκεῖνοι πρέπει νὰ κρίνωνται γενναιότεροι,
οἱ τά τε δεινὰ καὶ ἡδέα σαφέστατα γιγνώσκοντες	ὅσοι ξέρουν καλὰ ποιὸ εἶναι τὸ εὐχάριστο καὶ ποιὸ τὸ φοβερὸ
καὶ διὰ ταῦτα μὴ ἀποτρεπόμενοι ἐκ τῶν κινδύνων.	κι ὅμως δὲν προσπαθοῦν ν' ἀποφύγουν τὸν κίνδυνο.
καὶ τὰ ἐς ἀρετὴν ἐνηντιώμεθα τοῖς πολλοῖς·	Καὶ στὴν διάθεση μας ἀπέναντι στοὺς ξένους διαφέρομε ἀπ' τοὺς πολλούς,
οὐ γὰρ πάσχοντες εὖ, ἀλλὰ δρῶντες κτώμεθα τοὺς φίλους.	γιατὶ ἀποκτοῦμε φίλους εὐεργετώντας τους καὶ ὄχι περιμένοντας ἀπ' αὐτοὺς κάποιο καλό.
βεβαιότερος δὲ ὁ δράσας τὴν χάριν	Ἡ φιλία τοῦ εύεργέτη εἶναι πιὸ σταθερή,
ὥστε ὀφειλομένην δι' εὐνοίας ᾧ δέδωκε σῴζειν·	γιατὶ προσπαθεῖ νὰ διατηρήση τὸν δεσμό του μὲ τὰν ἄλλο,
ὁ δὲ ἀντοφείλων ἀμβλύτερος,	ἐνῶ ἐκεῖνος ποὺ χρωστάει χάρη εἶναι λιγότερο πρόθυμος,
εἰδὼς οὐκ ἐς χάριν, ἀλλ' ἐς ὀφείλημα τὴν ἀρετὴν ἀποδώσων.	θεωρώντας τὴν εὐγνωμοσύνη του σὰν χρέος κι ὄχι σάν αἴσθημα.
καὶ μόνοι ἀδεῶς τινὰ ὠφελοῦμεν	Μόνοι ἐμεῖς σκορποῦμε ἁπλόχερα τὶς εὐεργεσίες μας,
οὐ τοῦ ξυμφέροντος μᾶλλον λογισμῷ ἢ τῆς ἐλευθερίας τῷ πιστῷ.	ὄχι ὰπὸ συμφεροντολογικούς ὑπολογισμούς, ἀλλὰ ἀπὸ φιλελεύθερη γενναιοδωρία.

Μετάφραση Άγγελου Βλάχου από το βιβλίο Θουκυδίδη Περικλέους Επιτάφιος, Γ΄ Γενικού Λυκείου, ΥΠΑΙΘ, ΙΤΥΕ Διόφαντος

 

Χρήστος Γιανναράς, Μια μαρτυρία για την Κατοχή

Χρήστος Γιανναράς [πηγή: Βικιπαίδεια]

 

 Τρίτη τάξη του δημοτικού σημαίνει για μένα: χειμώνας του ‘43-’44. Πάντα Κατοχή και στέρηση –πείνα. Ο φούρνος μας μοίραζε με το δελτίο αντί για ψωμί ένα περίεργο κατασκεύασμα από καλαμποκάλευρο, κολλημένο σε τσιγαρόχαρτο για να μην τρίβεται. Το λέγαμε «μπομπότα». Μας έδιναν και στο σχολειό ένα άθλιο συσσίτιο: κουρκούτι, που με φοβερή δυσκολία το καταπίναμε, και πατάτες βραστές μέσα σε λίγο λάδι ταγγιασμένο. Γεύσεις ανεξάλειπτες για μια ολόκληρη ζωή.

Η μητέρα έτρεχε απελπισμένη να εξοικονομήσει κάτι περισσότερο. Άρχισε να πουλάει κοσμήματα, ασημένια μαχαιροπήρουνα. Έτσι, δεν μας έλειψε τουλάχιστον το λάδι. Θυμάμαι τον κουστουμαρισμένο μαυραγορίτη που μας το έφερνε στο σπίτι με χίλιες-δυο προφυλάξεις. Απ’ όλους μας, πιο αδύνατη κι εξαντλημένη ήταν η μητέρα –πετσί και κόκαλο. Φοβόμουν γι’ αυτήν. Κάποια στιγμή παζάρεψε στο Μοναστηράκι και τις βαριές σιδερένιες πόρτες του αντιαεροπορικού καταφυγίου που διέθετε το σπίτι μας. Και τις πούλησε για λίγο λάδι.

Το σπίτι μας ανήκε, από τα νοίκια του προσπαθούσαμε να ζήσουμε. Κρατούσαμε εμείς το ισόγειο και νοικιάζαμε τους τρεις ορόφους. Στον ένα έμενε ο Γεώργιος Παμπούκας, καθηγητής της Γεωπονικής και υπουργός Γεωργίας στην κατοχική κυβέρνηση. Δύο ορόφους κρατούσε η οικογένεια Καρούσου: είχαν το μεγαλύτερο αρτοποιείο-ζαχαροπλαστείο της Αθήνας, στην οδό Πανεπιστημίου. Ο γιος Καρούσος ήταν παντρεμένος με την κόρη του Λογοθετόπουλου, πρωθυπουργού της κατοχικής κυβέρνησης. Στις δεξιώσεις των Καρούσων γέμιζε η πολυκατοικία γερμανούς αξιωματικούς, μυρωδάτες κυρίες, πρόσωπο της κυβέρνησης. Την άλλη μέρα ο σκουπιδοτενεκές τους ήταν στόχος της φτωχολογιάς.

Η μητέρα προσπαθούσε να πείσει τον Καρούσο να μας δίνει το ενοίκιο σε αλεύρι –ο πληθωρισμός είχε αχρηστέψει το χρήμα. Ο Καρούσος δέχτηκε μόνο να συμπληρώνει το νοίκι –μια φορά το μήνα- με τέσσερα μικροσκοπικά, άσπρα και αφράτα ψωμάκια. Ένα για κάθε παιδί. Τα γευόμασταν σαν να προέρχονταν από παραμυθένιο κόσμο.

Χρήστος Γιανναράς, Καταφύγιο Ιδεών, εκδ. Ίκαρος, σελ.21-22

 

❦

Θουκυδίδη, Περικλέους Επιτάφιος (6) - Κεφάλαιο 39

Mελανόμορφη όλπη που φέρει παράσταση οπλιτικής φάλαγγας (περίπου 640 π.Χ.)

 

Κεφάλαιο 39

Αρχαίο κείμενο	Μετάφραση
Διαφέρομεν δὲ καὶ ταῖς τῶν πολεμικῶν μελέταις τῶν ἐναντίων τοῖσδε.	Καὶ στὰ πολεμικὰ πράγματα διαφέρομε ἀπό τοὺς ἐχθρούς μας.
τήν τε γὰρ πόλιν κοινὴν παρέχομεν,	Ἡ πόλη μας εἶναι φιλόξενη γιὰ ὅλους τοὺς ἀνθρώπους
καὶ οὐκ ἔστιν ὅτε ξενηλασίαις ἀπείργομέν τινα ἢ μαθήματος ἢ θεάματος,	καὶ δὲν ὑπάρχει σέ μᾶς νόμος ξενηλασίας ποὺ νὰ έμποδίζη τὸν ξένο νὰ μάθη ἤ νὰ δῆ κάτι ποὺ θὰ μποροῦσε,
ὃ μὴ κρυφθὲν ἄν τις τῶν πολεμίων ἰδὼν ὠφεληθείη,	ἄν δὲν ἦταν κρυφό, νὰ ὠφελήση τὸν ἐχθρό μας ποὺ θὰ τὸ ἔβλεπε.
πιστεύοντες οὐ ταῖς παρασκευαῖς τὸ πλέον καὶ ἀπάταις ἢ τῷ ἀφ' ἡμῶν αὐτῶν ἐς τὰ ἔργα εὐψύχῳ·	Καὶ τοῦτο, ἐπειδὴ πιστεύομε περισσότερο στὴν ἀξία μας παρὰ σὲ μυστικὲς ἐτοιμασίες καὶ στρατηγήματα.
καὶ ἐν ταῖς παιδείαις	Καὶ στὴν ἀνατροφή,
οἱ μὲν ἐπιπόνῳ ἀσκήσει εὐθὺς νέοι ὄντες τὸ ἀνδρεῖον μετέρχονται,	ἐνῶ οἱ ἐχθροί μας ἀπ' τά μικρά τους χρόνια ὑποβάλλονται στὴν πιὸ σκληρὴ ἐκγύμναση,
ἡμεῖς δὲ ἀνειμένως διαιτώμενοι	ἐμεῖς ἔχομε εὐχάριστη ζωή,
οὐδὲν ἧσσον ἐπὶ τοὺς ἰσοπαλεῖς κινδύνους χωροῦμεν.	χωρὶς γι' αυτὸ νὰ ὑστεροῦμε στὸ νὰ ἀντιμετωπίζουμε τοὺς ἴδιους κινδύνους.
τεκμήριον δέ·	Καὶ νὰ ἡ ἀπόδειξη.
οὔτε γὰρ Λακεδαιμόνιοι καθ' ἑαυτούς στρατεύουσι ἐς τὴν γῆν ἡμῶν,	Ποτὲ οἱ Λακεδαιμόνιοι δὲν κάνουν, μόνοι τους, ἐπιδρομὲς ἐδῶ, στὴ γῆ μας.
μεθ' ἁπάντων	Ἔρχονται πάντα μὲ τοὺς συμμάχους τους.
τήν τε τῶν πέλας αὐτοὶ ἐπελθόντες	Ἐνῶ ἐμεῖς, μόνοι εἰσβάλλομε σὲ ἐχθρικὲς χῶρες
οὐ χαλεπῶς μαχόμενοι τὰ πλείω κρατοῦμεν ἐν τῇ ἀλλοτρίᾳ	καὶ τίς περισσότερες φορὲς νικοῦμε εὔκολα, σὲ ξένη γῆ,
τοὺς ἀμυνομένους περὶ τῶν οἰκείων.	ἐκείνους ποὺ ὑπερασπίζονται τὰ ἴδια τους τὰ σπίτια.
οὐδείς πω πολέμιος ἐνέτυχε	Ἐχθρός μας κανεὶς δὲν ἔχει, ὥς τώρα, ἀντικρύσει,
ἁθρόᾳ τε τῇ δυνάμει ἡμῶν	συγκεντρωμένη, ὁλόκληρη τὴ δύναμή μας,
διὰ τὴν τοῦ ναυτικοῦ τε ἅμα ἐπιμέλειαν	ἀφοῦ ἐμεῖς καὶ ναυτικὸ πρέπει νὰ ἐπανδρώνωμε
καὶ τὴν ἐν τῇ γῇ ἐπὶ πολλὰ ἡμῶν αὐτῶν ἐπίπεμψιν·	καὶ στρατὸ νὰ στέλνωμε σὲ πολλὰ μέρη.
ἢν δέ που μορίῳ τινὶ προσμείξωσι,	Ἄν ὁ ἐχθρὸς συνάντηση κάπου ἕνα μικρὸ μέρος τῆς δύναμής μας,
κρατήσαντές τέ τινας ἡμῶν αὐχοῦσιν ἀπεῶσθαι πάντας	καυχιέται, ἄν νικήση, πὼς κατατρόπωσε ὁλόκληρο τὸν στρατό μας.
καὶ νικηθέντες ὑφ' ἁπάντων ἡσσῆσθαι.	Ἄν νικηθῆ, διαδίδει πὼς βρέθηκε ἀντιμέτωπος μὲ ὅλες τὶς δυνάμεις μας.
καίτοι εἰ ἐθέλομεν κινδυνεύειν ῥᾳθυμίᾳ μᾶλλον ἢ πόνων μελέτῃ,	Ἀντικρύζομε τοὺς κινδύνους πρόθυμα κι ὄχι μὲ βαριὰ καρδιά.
καὶ μὴ μετὰ νόμων τὸ πλέον ἢ τρόπων ἀνδρείας	Τοὺς ἀντικρύζομε ὰπὸ ἀνδρεία περισσότερο παρὰ ὰπὸ ὑπακοὴ σὲ κάποιο νόμο
περιγίγνεται ἡμῖν	καὶ τοῦτο εἶναι γιὰ μᾶς κέρδος μεγάλο,
τοῖς τε μέλλουσιν ἀλγεινοῖς μὴ προκάμνειν,	γιατὶ δέν θλιβόμαστε ὰπὸ πρὶν γιὰ τὶς συμφορὲς ποὺ ἴσως ἔρθουν,
καὶ ἐς αὐτὰ ἐλθοῦσι	κι ὅμως, ὅταν ἔρθουν,
μὴ ἀτολμοτέρους τῶν αἰεὶ μοχθούντων φαίνεσθαι.	δὲν εἴμαστε λιγότερο γενναῖοι ἀπὸ ἐκείνους ποὺ παιδεύονται ἀδιάκοπα.
καὶ ἔν τε τούτοις τὴν πόλιν ἀξίαν εἶναι θαυμάζεσθαι καὶ ἔτι ἐν ἄλλοις.	Αυτά είναι, μαζί με πολλά άλλα, που κάνουν θαυμαστή την πόλη μας.

 Μετάφραση Άγγελου Βλάχου από το βιβλίο Θουκυδίδη Περικλέους Επιτάφιος, Γ΄ Γενικού Λυκείου, ΥΠΑΙΘ, ΙΤΥΕ Διόφαντος

 

Ετυμολογικά - Ομόρριζα

• ἐναντίων < ἐν + ἀντίος < ἀντί.
• ξενηλασίας < ξενηλατέω, -ῶ < ξένος + ἐλαύνω: ελατήριο, προέλαση, προελαύνω, ελατός.
• ἀπείργομεν < ἀπό + εἴργω: ειρκτή, κάθειρξη, όρκος.
• μαθήματος < μανθάνω: μάθημα, μάθηση, μαθητής, αμαθής, πολυμαθής, καλομαθημένος, μαθητικός.
• θεάματος < θεάομαι, -ῶμαι: θεατής, θεαματικός, αθέατος, αξιοθέατος, θέατρο.
• κρυφθέν < κρύπτομαι.
• ἀλλοτρία < ἀλλότριος < ἄλλος.
• κρατοῦμεν < κράτος καί κάρτος: ἐπικρατῶ, κρατικός, κραταιός, καρτερικός.
• ἁθρόᾳ < ἅ (αθροιστικό) + θρόος - θροῦς (θόρυβος από πολλές φωνές < θρέομαι (=ξεφωνίζω): αθροίζω, άθροισμα, αθροιστικός.
• ἐνέτυχεν < ἐν + τυγχάνω: τυχαίος, τυχοδιώκτης, επιτυχία, τυχάρπαστος.
• ἐπιμέλεια < ἐπιμελής < ἐπί + μέλω: μέλημα, μελέτη, ἐπιμελής, μεταμέλεια.
• ἐπίπεμψιν < ἐπί + πέμπω: πομπή, πομπός.
• μορίῳ < μόριον (υποκοριστικό < μόρος < μείρομαι): μέρος, μερικός, μερίδιο, μερίζω, μοίρα.
• προσμείξωσι < πρός + μ(ε)ίγνυμι: μίξη, (ανά) μικτός, μεῖγμα, ἀμιγής, μιγάς, μιγαδικός, μίγδην.
• αὐχοῦσιν < αὐχέω, -ῶ: καύχημα, καυχιέμαι.
• ἡσσῆσθαι < ἡσσ(ττ)άομαι, -ῶμαι < ἥσσων ἤ ἥττων (συγκριτικός του μικρός).
• ῥαθυμίᾳ < ῥάθυμος < ῥᾶ (επίρρ.) + θυμός.
• προκάμνειν < πρό + κάμνω: κάματος, ακάματος, ακαμάτης.

 

Σχήματα λόγου

• κοινὴν παρέχομεν … καὶ οὐκ ἔστιν ὅτε ξενηλασίαις ἀπείργομέν: εκ παραλλήλου και αντίθεση.
• οὐ ταῖς παρασκευαῖς … καὶ ἀπάταις ἢ τῷ … εὐψύχῳ: αντίθεση.
• οἱ μὲν ἐπιπόνῳ ἀσκήσει …, ἡμεῖς δὲ ἀνειμένως διαιτώμενοι: αντίθεση.
• οὐδὲν ἧσσον: λιτότητα.
• οὔτε γὰρ Λακεδαιμόνιοι καθ' ἑαυτούς, μεθ' ἁπάντων: εκ παραλλήλου και αντίθεση.
• οὐ χαλεπῶς: λιτότητα.
• μὴ ἀτολμοτέρους: λιτότητα.
• πάντας αὐχοῦσιν ἀπεῶσθαι καὶ νικηθέντες ὑφ' ἁπάντων ἡσσῆσθαι: ζεύγμα [το δεύτερο απαρέμφατο εξαρτάται από το εννοούμενο φασί και όχι από το αὐχοῦσιν (δεν θα στεκόταν λογικά η φράση: ... και, αν ηττηθούν, καυχώνται (!) ότι ηττήθηκαν απ' όλη τη δύναμη)]. Στο ζεύγμα δύο φράσεις εξαρτώνται από το ίδιο ρήμα, ενώ λογικά η μία φράση πρέπει να εξαρτηθεί από ένα άλλο.

 

♦

 

Βασικά σημεία ερμηνευτικής προσέγγισης:

Η Αθήνα και η Σπάρτη στον πόλεμο.

 

Σχολιασμός

Στο κεφάλαιο αυτό ο ρήτορας θα καταδείξει την ανωτερότητα των Αθηναίων στα πολεμικά ζητήματα και στην ανατροφή των νέων. Το νόημα του κεφαλαίου: η πολεμική ικανότητα των Αθηναίων είναι αποτέλεσμα εσωτερικής διάθεσης και συναίσθησης του χρέους (…ἐς τὰ ἔργα εὐψύχῳ) παρά στυγνού εξαναγκασμού.