Το παράδοξο με τα κοινά κάλαντα της Πρωτοχρονιάς

Ο Επιστημονικός Συνεργάτης του Κέντρου Ερεύνης και Προβολής της Εθνικής Παραδοσιακής Μουσικής (ΚΕΠΕΜ) Δημήτρης Μαντζούρης μιλάει για το νόημα των στίχων των καλάντων της Πρωτοχρονιάς.

 

 

Πηγή: ιστότοπος Πεμπτουσία.

 

Θέλω κι άλλο!

Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά: Τα πασίγνωστα δυσνόητα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς - άρθρο του Δημήτρη Μαντζούρη στον ιστότοπο Πεμπτουσία.

♦

Ιστορία Β΄ λυκείου (13) – Οι Σταυροφορίες

  

Χάρτης της 1ης Σταυροφορίας. [πηγή: Βικιπαίδεια]

 

Οι Σταυροφορίες

 

Βασικά σημεία

 

α. Αίτια

- ένας συνδυασμός γεγονότων: το προσκύνημα στους Αγίους Τόπους (η παράδοση υπήρχε στην αρχαιότητα και αναβίωσε στη διάρκεια του 10ου αι.) και οι φήμες για ωμότητες Τούρκων και Αράβων σε βάρος χριστιανών προσκυνητών (οι Τούρκοι είχαν ήδη κατακτήσει τη Συρία και την Ιερουσαλήμ),

- και μια ιδέα: η σκέψη για την πραγματοποίηση σταυροφοριών φαίνεται ότι ήταν των παπών (οι πάπες είχαν παλαιότερα κηρύξει ιερό πόλεμο για την ανάκτηση της Ισπανίας από τους Άραβες). Επίσης, μέσω των σταυροφοριών οι πάπες ήθελαν να ενισχύσουν τη θέση τους έναντι των Γερμανών ηγεμόνων.

 

Ιστορία Γ΄ λυκείου (10) - Ο Α΄ Παγκόσμιος πόλεμος και οι άμεσες επιπτώσεις του

Οι κύριοι συνασπισμοί κρατών όπως δημιουργήθηκαν στην Ευρώπη τις παραμονές του πολέμου (1914). πηγή: Wikimedia Commons

 

Ο Α΄ Παγκόσμιος πόλεμος και οι άμεσες επιπτώσεις του

 

Βασικά σημεία

 

Εισαγωγή

Αίτια

κάθε τοπική κρίση σε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου αποκτούσε γενικό χαρακτήρα λόγω:

• του παγκόσμιου χαρακτήρα των συμφερόντων των μεγάλων δυνάμεων της Ευρώπης,
• του συνασπισμού των δυνάμεων αυτών σε δυο αντιμαχόμενα στρατόπεδα: την Τριπλή Συμμαχία (Γερμανία, Αυστρία, Ιταλία) και την Τριπλή Συνεννόηση (Βρετανία, Γαλλία, Ρωσία).

Αφορμή: η δολοφονία του διαδόχου της Αυστρίας Φραγκίσκου Φερδινάνδου στο Σεράγεβο.

Ρητορικά Κείμενα (3) – Ὑπὲρ Μαντιθέου, Διήγηση-απόδειξη 9-13

Γαμικός λέβης από τερακότα, περ. 430-420 π.Χ. Αττική [πηγή: Μητροπολιτικό Μουσείο Νέας Υόρκης]

Ὑπὲρ Μαντιθέου, Διήγηση- απόδειξη 9-13

 

Μετάφραση

[9] Γι' αυτή, λοιπόν, την κατηγορία δεν ξέρω τι περισσότερο πρέπει να πω. Μου φαίνεται, όμως, κύριοι βουλευτές, ότι στους άλλους δικαστικούς αγώνες αρμόζει να απολογείται κανείς μόνο για τις ίδιες τις κατηγορίες, αλλά στις δοκιμασίες έχει το δικαίωμα να λογοδοτεί για όλη του τη ζωή. Σας παρακαλώ, λοιπόν, να με ακούσετε με συμπάθεια. Και θα απολογηθώ όσο μπορώ πιο σύντομα.

Ιστορία Β΄ λυκείου (12) – Οικονομικές μεταβολές στη Δυτική Ευρώπη

Αντίγραφο κόγκας της Βρέμης (πηγή: Βικιπαίδεια)

 

Οικονομικές μεταβολές στη Δυτική Ευρώπη

 

Βασικά σημεία

 

α. Ο πληθυσμός και η γεωργία

Στα μέσα του 11ου αι. σε Δυτική Ευρώπη και τη Βόρεια Ιταλία παρατηρείται:

• αύξηση πληθυσμού,
• επέκταση καλλιεργούμενων εκτάσεων με εκχερσώσεις και αποξηράνσεις,
• εντονότερη κίνηση εμπορίου και βιοτεχνίας,
• ίδρυση νέων πόλεων,
• αξιοποίηση χρήματος στις συναλλαγές.

Πρόκειται για ενδείξεις ακμής και, ουσιαστικά, μιας γεωργικής επανάστασης, που πραγματοποιείται με:

• αύξηση των καλλιεργούμενων εκτάσεων και της συγκομιδής,
• τεχνολογικές καινοτομίες: τροχοφόρο άροτρο και τετράτροχη άμαξα,
• αξιοποίηση τριζωνικής καλλιέργειας.

 

Το σύστημα της τριζωνικής καλλιέργειας. [πηγή: Pinterest]

β. Οι πόλεις

Κατά την περίοδο αυτή:

• ιδρύονται πολλές νέες πόλεις,
• επεκτείνονται οι παλαιοί οικιστικοί πυρήνες,
• ανεγείρονται φρούρια.

Παρατηρείται:

• καταμερισμός της εργασίας,
• χρήση νερόμυλου ως κύριας πηγής ενέργειας,
• αργότερα (τέλη του 12ου αι.) προστίθεται ο ανεμόμυλος,
• εντατική οικοδόμηση και συναλλαγές,
• παραγωγή και κυκλοφορία εμπορευμάτων, διάδοση τεχνικών και νέων ιδεών.

 

Παραδοσιακός νερόμυλος στη Λιβαδειά (πηγή: ιστοσελίδα Δήμου Λιβαδέων)

γ. Το εμπόριο

- πρόοδος εμπορίου (μέσα 11ου αι. και 12ος αι.), που κατευθύνεται στις χριστιανικές περιοχές αλλά και στα μεγάλα μουσουλμανικά της Μεσογείου,

- μεγάλα εμπορικά κέντρα: οι ιταλικές ναυτικές πόλεις· στον Βορρά: Μπρυζ και Βρέμη,

- Έμποροι: εβραίοι και χριστιανοί από τη Βενετία και την Πράγα,

- Εμπορεύματα: δούλοι, προϊόντα πολυτελείας και καταναλωτικά αγαθά (γούνες, μπαχαρικά, χρωματιστά υφάσματα της Φλάνδρας, αλάτι, ξύλο, σίδηρος, σιτάρι κ.ά.),

- Μέσα μεταφοράς: μεγάλες τετράτροχες άμαξες ή καραβάνια ημιόνων (στην ξηρά), γαλέρες και κόγκες (στη θάλασσα),

- περί το 1200 καθιερώνεται η χρήση της πυξίδας και του πρυμναίου πηδαλίου,

- διαδίδονται οι εμποροπανηγύρεις (τέλη του 12ου) ιδιαίτερα στη Φλάνδρα και στη γαλλική Καμπανία: εκεί γίνονται πωλήσεις εμπορευμάτων, ανταλλαγές νομισμάτων και δίνονται δάνεια,

- Βενετία και Γένουα: συγκροτούνται ναυτικές εταιρείες που κερδίζουν τεράστια ποσά από το θαλάσσιο εμπόριο.

 

❦

Ιστορία Γ΄ λυκείου (9) – Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι (1912-1913)

 

Τα Βαλκάνια πριν τους Βαλκανικούς Πολέμους [πηγή: Wikimedia Commons]

Ο Α΄ Βαλκανικός πόλεμος

 

Ορισμός-αίτια

Τον Οκτώβριο του 1912 ένας συνασπισμός Βαλκανικών κρατών (Ελλάδα, Σερβία, Μαυροβούνιο και Βουλγαρία), επιθυμώντας να ενσωματώσουν εδάφη των Βαλκανίων που διεκδικούσαν, κήρυξαν πόλεμο στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Οι εχθροπραξίες έληξαν το καλοκαίρι του 1913 με ολοκληρωτική ήττα των Τούρκων, η οποία σηματοδότησε και το τέλος της κυριαρχίας τους στα Βαλκάνια.

 

Ιστορία Γ΄ λυκείου (8) - Εθνικά Κινήματα στη ΝΑ Ευρώπη

 

Η Γερμανία, η Γαλλία, η Ρωσία, η Αυστροουγγαρία και η Μεγάλη Βρετανία προσπαθούν να κρατήσουν το καπάκι στο καζάνι που σιγοβράζει των ιμπεριαλιστικών και εθνικιστικών εντάσεων στα Βαλκάνια για να αποτρέψουν ένα γενικό ευρωπαϊκό πόλεμο. Το κατάφεραν το 1912 και το 1913 αλλά όχι το 1914. [πηγή: Βικιπαίδεια]

Εθνικά Κινήματα στη ΝΑ Ευρώπη

 

Βασικά σημεία

 

Ο γεωγραφικός χώρος και τα ιστοριογραφικά στερεότυπα

Τα αρνητικά στερεότυπα για τους λαούς των Βαλκανίων

• Βαλκάνια: Τουρκικής προέλευσης γεωγραφική ονομασία της Χερσονήσου του Αίμου, που στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκε για να δηλώσει ολόκληρη τη Νοτιοανατολική Ευρώπη, από την οροσειρά των Καρπαθίων και τις Τρανσυλβανικές 'Άλπεις μέχρι τη Μεσόγειο. [πηγή: σχολικό βιβλίο, σελ.241]
• ο όρος έφτασε να δηλώνει περιοχή αστάθειας και συγκρούσεων.
• οι βαλκανικοί λαοί θεωρείται ότι ρέπουν προς εξάρσεις εθνοφυλετικού χαρακτήρα και ότι είναι διαφορετικοί από τους λαούς της υπόλοιπης Ευρώπης.

Ιστορία Β΄ λυκείου (11) – Οικονομία και κοινωνία στη Δυτική Ευρώπη. Φεουδαρχία

 

Όργωμα τον Μάρτιο, κάτω από ένα φεουδαλικό πύργο. [πηγή: Βικιπαίδεια]

Οικονομία και κοινωνία στη Δυτική Ευρώπη. Φεουδαρχία

Βασικά σημεία

α. Χαρακτηριστικά και εξέλιξη

- Φραγκικό Κράτος: αγροτική κοινωνία. Λόγω ανασφάλειας την εποχή των Μεροβίγγειων βασιλιάδων (μέσα 4ου - μέσα 8ου αι.) οι αδύναμοι μπαίνουν υπό την προστασία των ισχυρών και εξαρτώνται από αυτούς.

- Οι ανώτεροι (φεουδάρχες) παραχωρούν γη (φέουδο) και προσφέρουν βοήθεια στους υποτελείς (βασάλους), αλλά απαιτούν πίστη, υποταγή και άλλες υπηρεσίες → φεουδαρχική κοινωνία.

- Η σύνδεση φεουδάρχη και βασάλου γινόταν με επίσημη τελετή: την τελετή της περιβολής.

 

Ιστορία Γ΄ λυκείου (7) - Προσπάθειες για τον εκσυγχρονισμό της Ελλάδας

Η εδαφική επέκταση της Ελλάδας (πηγή: Wikimedia Commons)

Προσπάθειες για τον εκσυγχρονισμό της Ελλάδας

 

Η κατάσταση στο ελληνικό κράτος κατά την πρώτη πεντηκονταετία του βίου του

1. Εδαφική επέκταση: στην Ελλάδα παρσχωρούνται τα Επτάνησα (1863) από τη Βρετανία και η Θεσσαλία (1881) από την Οθωμανική Αυτοκρατορία (Συνέδριο Βερολίνου, 1878). Παραμένουν «αλύτρωτες»: Ήπειρος, Μακεδονία, Θράκη, Κρήτη και νησιά του Αιγαίου.

2. Παραμένουν οι παλιές μορφές διακυβέρνησης, παρά τους θεσμούς που εισήχθησαν με τα συντάγματα του 1844 και 1867.

3. Γεωργία και κτηνοτροφία ήταν οι κύριες παραγωγικές δραστηριότητες. Η μεταποίηση αναπτυσσόταν αργά.

4. Εμπόριο: αξιόλογη ανάπτυξη χάρη στον Ελληνισμό της Διασποράς.

Έλληνες της Διασποράς: ο όρος χρησιμοποιείται για να δηλώσει είτε τους Έλληνες που μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης κατέφυγαν στη Δύση, είτε τον παροικιακό ελληνισμό της εποχής της Τουρκοκρατίας ή τον απόδημο ελληνισμό των νεότερων χρόνων.

[πηγή: σχολικό βιβλίο, σελ.242]

 

Ιστορία Β΄ λυκείου (10) – Η διεθνής ακτινοβολία του Βυζαντίου

 

Αντιπροσωπεία Κροατών και Σέρβων συνομιλεί με τον αυτοκράτορα Βασίλειο Α΄ (867-886). Μικρογραφία στο χειρόγραφο της Σύνοψης Ιστοριών του Ιωάννη Σκυλίτζη. [πηγή: Βικιπαίδεια]

Η διεθνής ακτινοβολία του Βυζαντίου

Βασικά σημεία

α. Βυζαντινή διπλωματία

• Στον Μεσαίωνα δεν υπήρχαν πρεσβείες και προξενεία.
• Τα κράτη συζητούσαν τα ζητήματα που τους απασχολούσαν με απεσταλμένους (πρόσωπα ιερά και απαραβίαστα).

 

Ιστορία Β΄ λυκείου (9) – Κοινωνία και Νομοθεσία

Σκηνές αγροτικής ζωής σε βυζαντινό Ευαγγέλιο του 11ου αιώνα. [πηγή: Βικιπαίδεια]

Κοινωνία

 

Βασικά σημεία

 

α. Η ανώτερη αριστοκρατία

ως 8ο αι. μεγαλογαιοκτήμονες (δυνατοί)· από τον 8ο αι. κεξ. το παλάτι προσφέρει αφειδώς αξιώματα, με αποτέλεσμα να συγκροτηθεί μια παλατιανή αριστοκρατία αποτελούμενη από πρώην μεγαλογαιοκτήμονες· οι μεγαλογαιοκτήμονες και οι αξιωματούχοι (κυρίαρχη τάξη) προσπαθούν να ισχυροποιήσουν τη θέση τους με επιγαμίες· οι ισχυρότεροι από αυτούς είναι οι βασιλικοί αξιωματούχοι.

Ρητορικά Κείμενα (3) – Ὑπὲρ Μαντιθέου, Διήγηση-απόδειξη 4-8

Δύο ιππείς που καλπάζουν προς τα αριστερά. Παρθενώνας. Δυτική ζωφόρος. Λίθος 9 (IX) [πηγή: ιστότοπος Μουσείου Ακρόπολης]

Ὑπὲρ Μαντιθέου, Διήγηση-απόδειξη 4-8

 

Μετάφραση

[4] Ο πατέρας μας, δηλαδή, πριν από τη συμφορά στον Ελλήσποντο, μας έστειλε στο Σάτυρο, που ήταν βασιλιάς του Πόντου, για να ζήσουμε εκεί· δε ζούσαμε στην πατρίδα ούτε όταν γκρεμίζονταν τα τείχη ούτε όταν άλλαζε το πολίτευμα, αλλά επιστρέψαμε στην Αθήνα πέντε μέρες πριν οι δημοκρατικοί της Φυλής επανέλθουν από την εξορία στον Πειραιά.

Ιστορία Β΄ λυκείου (8) – Επεξεργασία ιστορικής πηγής

Σύνοψις Ιστοριών του Ιωάννη Σκυλίτζη. Βυζαντινό εικονογραφημένο χειρόγραφο (δεκαετία του 1070), Εθνική Βιβλιοθήκη της Ισπανίας. [πηγή: Βικιπαίδεια]

Η ολοκληρωμένη απάντηση στην επεξεργασία μιας πηγής ή ενός παραθέματος προϋποθέτει απλή αλλά μεθοδική δουλειά. Ουσιαστικά πρέπει να ακολουθήσουμε τα εξής βήματα:

 

Βήμα 1^ο

Μελετούμε την πηγή, κατανοούμε το θέμα της (συνήθως βοηθά και ο τίτλος) και τη συνδέουμε με τη σχετική ενότητα της ύλης.

Ιστορία Γ΄ λυκείου (6) - Η ακμή της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας

Οι κύριες αποικιακές δυνάμεις το 1800 (πηγή: Βικιπαίδεια)

Βασικά σημεία

 

Τα αίτια της αποικιοκρατίας

1. αναζήτηση αγορών και πρώτων υλών
2. πίστη στην ανωτερότητα του δυτικού πολιτισμού
3. υποχρέωση των δυτικών να μεταδώσουν τις αξίες τους σε άλλους λαούς
4. φιλανθρωπία

 

Ιστορία Γ΄ λυκείου (5) - Η Βιομηχανική Επανάσταση

Σύγχρονη ανακατασκευή χειροκίνητου αργαλειού σε μουσείο του Βούπερταλ στη Γερμανία. Εφευρέθηκε από τον Τζέιμς Χάργκρηβς (James Hargreaves) το 1764, και ήταν μια από τις πρώτες εφευρέσεις που ξεκίνησαν το φαινόμενο της βιομηχανικής επανάστασης. [πηγή: Βικιπαίδεια]

Η Βιομηχανική Επανάσταση στην Αγγλία

 

Βασικά σημεία

 

§ 1 Σε ποιον τομέα οργανώθηκε για πρώτη φορά η βιομηχανική παραγωγή;
Εκβιομηχάνιση της παραγωγής (τέλη 18ου αι.): πρώτα στον κλάδο της κλωστοϋφαντουργίας, λόγω της αυξημένης ζήτησης βαμβακερών υφασμάτων και της αδυναμίας των παραγωγών να ικανοποιήσουν αυτή τη ζήτηση.

Το πρόβλημα αντιμετωπίστηκε με επινόηση μηχανών, όπως η κλώστρια Τζένη. Ακολούθησαν και άλλες εφευρέσεις με σημαντικότερη την ατμομηχανή.

 

Ιστορία Γ΄ λυκείου (4) - Το Ανατολικό Ζήτημα

Η εξάπλωση των Οθωμανών στην Ευρώπη και στην Εγγύς Ανατολή (πηγή: Βικιπαίδεια)

Βασικά σημεία

 

Το «Ανατολικό Ζήτημα» ως ιστορικός όρος
Ορισμός: πρόκειται για την ανάγκη ελέγχου των εδαφών (κυρίως στη χερσόνησο του Αίμου) που εγκατέλειπε η Οθωμανική Αυτοκρατορία κατά την περίοδο παρακμής της (άρχισε τον 17ο αι.).

 

Το Ανατολικό Ζήτημα κατά τον 18ο και τον 19ο αιώνα

§ 1 Τα σχέδια για εκδίωξη των Τούρκων από τα ευρωπαϊκά εδάφη
Κατά τους αιώνες αυτούς η Αυστρία και κυρίως η Ρωσία (επί αυτοκράτειρας Μεγάλης Αικατερίνης, 1762-1796) κάνει σοβαρή προσπάθεια να εκδιώξει τους Τούρκους από την Ευρώπη.

Ιστορία Γ΄ λυκείου (3) - Το ελληνικό κράτος και η εξέλιξή του (1830-1881)

Νύχτα της 3ης Σεπτεμβρίου 1843. Στο κέντρο διακρίνεται ο Δημήτριος Καλλέργης έφιππος, ενώ από ένα παράθυρο των ανακτόρων προβάλλουν ο Όθων ντυμένος με ελληνική ενδυμασία και η Αμαλία. Αγνώστου ζωγράφου, συλλογή Λ. Ευταξία, Αθήνα. [πηγή: Βικιπαίδεια]

Βασικά σημεία

 

Η εδαφική επικράτεια και το πολίτευμα του νεοσύστατου κράτους

§ 1 Σε ποιους παράγοντες οφείλεται η ίδρυση ελληνικού κράτους;
(α) στους πολέμους εναντίον των Οθωμανών και (β) στις επιδιώξεις των εγγυητριών δυνάμεων της Ευρώπης (Βρετανίας, Γαλλίας και Ρωσίας).

 

Ο αλυτρωτισμός

§ 1-2 Μεγάλη Ιδέα, αλυτρωτισμός και επικρίσεις
Μεγάλη Ιδέα = εθνική πολιτική για την απελευθέρωση των αλύτρωτων ιστορικών ελληνικών τόπων, η οποία επηρέαζε σοβαρά τα δημόσια πράγματα. Οι λίγοι που είχαν αντιρρήσεις με την αλυτρωτική πολιτική (π.χ. Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, Εμμανουήλ Ροΐδης) απλώς δεν εισακούγονταν.
αλυτρωτισμός: ιδεολογικοπολιτική κίνηση που αποβλέπει στην προσάρτηση εδαφών και πληθυσμών στο εθνικό κράτος στο οποίο και θεωρείται ότι ανήκουν. [Χρηστικό Λεξικό της Ακαδημίας Αθηνών]

 

Ιστορία Γ΄ λυκείου (2) - Η Ελληνική Επανάσταση του 1821

Προσωποποίηση της Ελλάδας στο Σάλπισμα Πολεμιστήριον του Κοραή (1801). Λεζάντα: ὤ μοι ἐγὼ πανάποτμος, ἐπεὶ μ’ ἕλε δούλιον ἦμαρ. [πηγή: Wikimedia Commons]

Βασικά σημεία

Ο χαρακτήρας της Ελληνικής Επανάστασης

§§ 1-2 Η Επανάσταση του 1821 ως εθνικό κίνημα· οι καταβολές της.

Εθνικά κινήματα θεωρούμε τις κινήσεις μεταξύ ανθρώπινων κοινοτήτων με κοινή γλώσσα ή/και θρήσκευμα, με διακριτές παραδόσεις και ιστορία, με αντίληψη κοινής ταυτότητας μεταξύ των μελών τους, οι οποίες κοινότητες επιδίωκαν την ανεξαρτησία τους από την εξουσία άλλης διακριτής κοινότητας. (σελ.13 του σχολικού βιβλίου)

• αναπτύχθηκε κατά τις τελευταίες δεκαετίες του 18ου αιώνα και τις πρώτες του 19ου.
• οι καταβολές της: τα εθνικά κινήματα της ίδιας εποχής που αναπτύχθηκαν στις ιταλικές και τις γερμανικές χώρες (αργότερα Ιταλία και Γερμανία), στις βρετανικές αποικίες στη Βόρεια Αμερική (μετέπειτα ΗΠΑ) καθώς και στην προεπαναστατική και επαναστατημένη Γαλλία.
  

 

Ιστορία Β΄ λυκείου (6) – Το Φραγκικό Κράτος υπό τις δυναστείες των Μεροβιγγείων και των Καρολιδών

Η ανάπτυξη του Φραγκικού Βασιλείου (πηγή: Βικιπαίδεια)

Το Φραγκικό Κράτος υπό τις δυναστείες των Μεροβιγγείων και των Καρολιδών

 

Οι Καρολίδες και η ακμή της φραγκικής δύναμης

Α. Κάρολος Μαρτέλος: αριστοκράτης αυλάρχης του Φραγκικού κράτους. Αναχαίτισε τους Άραβες στο Πουατιέ (732) και αύξησε το κύρος του αξιώματός του. Ιδρυτής της δυναστείας των Καρολιδών.

Β. Πιπίνος (γιος του Μαρτέλου): στέφθηκε από τον Πάπα (754) ἐλέῳ Θεοῦ βασιλεύς των Φράγκων, επειδή προστάτεψε τη Ρώμη από τους Λογγοβάρδους. Ο Πιπίνος σε αντάλλαγμα χάρισε στον Πάπα τα εδάφη από τη Ραβέννα έως τη Ρώμη (παπικό κράτος). Ο ίδιος και οι γιοι του πήραν τον τίτλο των πατρίκιων των Ρωμαίων, κάτι που τους υποχρέωνε να προστατεύουν τη Ρώμη → στενή σύνδεση παπισμού και Φράγκων.

Ιστορία Β΄ λυκείου (5) – Κοινωνία και Οικονομία, Σλάβοι και Βούλγαροι

Η κοιτίδα και οι μετακινήσεις των Σλάβων στην Ευρώπη από τον 5ο μέχρι τον 10ο αιώνα (πηγή: Βικιπαίδεια)

 

Κοινωνία και Οικονομία

 

Στρατιωτικοποίηση και εποικισμοί

Έντονη παρουσία στρατού στη βυζαντινή κοινωνία από τα μέσα του 7ου έως τα μέσα του 9ου αι. Στοιχεία στρατιωτικοποίησης:

• εμφάνιση επωνύμων στρατιωτικών αριστοκρατικών οικογενειών
• οικοδόμηση πολλών οχυρών κάστρων που αντικαθιστούν τις παρηκμασμένες πόλεις.
• επέκταση θεματικής διαίρεσης στη Βαλκανική (σταδιακή αποκατάσταση βυζαντινής εξουσίας), διχοτόμηση θεμάτων Μ. Ασίας και δημιουργία ναυτικών θεμάτων.

Ρητορικά Κείμενα (2) – Ὑπὲρ Μαντιθέου, Προοίμιον 1-3

Λυσίας (πηγή: Βικιπαίδεια)

 Υπέρ Μαντιθέου, Προοίμιον 1-3

 

Μετάφραση

[1] Κύριοι βουλευτές, αν δε γνώριζα καλά ότι οι κατήγοροι θέλουν να με βλάψουν με κάθε τρόπο, θα τους χρωστούσα μεγάλη ευγνωμοσύνη γι' αυτήν την κατηγορία. Γιατί νομίζω ότι τέτοιοι άνθρωποι προσφέρουν τη μεγαλύτερη εξυπηρέτηση σε όσους έχουν άδικα συκοφαντηθεί, επειδή τους αναγκάζουν να λογοδοτήσουν για τις πράξεις της ζωής τους.

[2] Διότι έχω τόσο μεγάλη εμπιστοσύνη στον εαυτό μου, ώστε ελπίζω, ακόμη και αν κάποιος τυχαίνει να μου συμπεριφέρεται άσχημα και εχθρικά, όταν με ακούσει να μιλάω για όσα έχω κάνει, ότι θα αλλάξει γνώμη και στο μέλλον θα με θεωρεί πολύ καλύτερο άνθρωπο.

Ιστορία Β΄ λυκείου (4) – Εικονομαχία

Παράδειγμα εικονοκλαστικής διακόσμησης στο ναό της Αγίας Ειρήνης στην Κωνσταντινούπολη: ένας απλός σταυρός. [πηγή Βικιπαίδεια]

Η Εικονομαχία

 

Βασικά σημεία

 

α. Συνθήκες εκδήλωσης της Εικονομαχίας

Πρωτεργάτες του κινήματος της Εικονομαχίας: Λέων Γ' και Κωνσταντίνος Ε' (δυναστεία Ισαύρων) και κάποιοι εκπρόσωποι του ανωτέρου κλήρου.

εικονομαχία: (ιστ.) η εκκλησιαστική και πολιτική διαμάχη που προκλήθηκε από την απόπειρα ορισμένων βυζαντινών αυτοκρατόρων (κατά τον 8ο και 9ο αι.) να καταργήσουν τη χρήση και τη λατρεία των θρησκευτικών εικόνων, ως εκδήλωση μη σύμφωνη προς το πνεύμα και τη διδασκαλία του χριστιανισμού: H πρώτη (726-787) και η δεύτερη (813-843) περίοδος της εικονομαχίας. || η θεολογική και εκκλησιαστική άποψη που (κατά τον 8ο και 9ο αι. στο Bυζάντιο) καταδίκαζε τη χρήση και τη λατρεία των ιερών εικόνων ως ειδωλολατρική παρέκκλιση από το χριστιανισμό. [Λεξικό Κοινής Νεοελληνικής]

Ιστορία Β΄ λυκείου (3) - Η εμφάνιση του Ισλάμ

Η Κάαμπα, ο ιερότερος τόπος του Ισλάμ, (αλ Κάμπα, που σημαίνει «ο κύβος»)
είναι οικοδόμημα μέσα στο τζαμί Μασγίντ αλ-Χαράμ στη Μέκκα. [πηγή: Βικιπαίδεια]

Η εμφάνιση του Ισλάμ

Βασικά σημεία

α. Η προϊσλαμική Αραβία

• Νότια Αραβία: αγρότες
• Βόρεια Αραβία: νομάδες οργανωμένοι σε φυλές· εμπλέκονταν σε εμφύλιους πολέμους και λεηλατούσαν τα διερχόμενα από τις περιοχές τους καραβάνια. 

Ιστορία Β΄ λυκείου (2) - Η βασιλεία του Ηράκλειου (610-641)

Θεματική διαίρεση της Βυζαντινής αυτοκρατορίας την εποχή του Λέοντα Γ΄ (περίπου 717). πηγή: Βικιπαίδεια

Η βασιλεία του Ηράκλειου (610-641). Αποφασιστικοί αγώνες και μεταρρυθμίσεις.

 

β. Εσωτερική αναδιοργάνωση

 

- Διοικητική μεταρρύθμιση:

i. Θέματα: διοικητικές περιφέρειες (αρχικά ιδρύθηκαν θέματα μόνο στη Μ. Ασία.)

ii. στρατιωτόπια: κτήματα που παραχωρούνταν στους στρατιώτες και από τα οποία έπρεπε να συντηρούν τον οπλισμό τους.

 

Λατινικά Γ΄ λυκείου (2) - Εισαγωγή (σχεδιάγραμμα και δείγματα θεμάτων)

 

Θεατρικές μάσκες, μια για τραγωδία και μια για κωμωδία. Ρωμαϊκό ψηφιδωτό, από τα Λουτρά του Δέκιου στον Αβεντίνο Λόφο, 2ος αι. μ.Χ. πηγή: Βικιπαίδεια.

Εισαγωγή: βασικά σημεία

 

Λατινική γλώσσα και λογοτεχνία

 

Η λατινική γλώσσα

§1 Ποιοι μιλούσαν τα λατινικά;
     Η ινδοευρωπαϊκή γλωσσική οικογένεια.
     Γιατί επεκτάθηκε η χρήση της λατινικής σ' όλη την ιταλική χερσόνησο;

§2 Οι τρεις ομοιότητες λατινικής και ελληνικής.
      Το πρώτο μεγάλο δάνειο των Ρωμαίων από τους Έλληνες.

§3 Ο αρχικός χαρακτήρας της λατινικής.
      Η ιστορική «συνάντηση» των Ρωμαίων με τους Έλληνες.

 

Λατινικά Γ΄ λυκείου (1) - εξεταστέα ύλη, οδηγίες διδασκαλίας και τρόπος εξέτασης

πηγή: Φωτόδεντρο, ψηφιακά βιβλία

Εξεταστέα ύλη, οδηγίες διδασκαλίας και οδηγίες διδασκαλίας

Για την εξεταστέα ύλη δείτε το ΦΕΚ Β΄ 4768/27-7-2023 εδώ (σελ.8). Οδηγίες διδασκαλίας θα βρείτε στη σχετική εγκύκλιο του ΥΠΑΙΘ (σελ.17).

Ορίζουμε την εξεταστέα ύλη για το έτος 2024 για τα μαθήματα που εξετάζονται πανελλαδικά για την εισαγωγή στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση αποφοίτων Γ΄ τάξης Ημερησίου Γενικού Λυκείου και Γ΄ τάξης Εσπερινού Γενικού Λυκείου ως εξής:

 

Ιστορία Γ΄ λυκείου (1) - διδακτέα ύλη, οδηγίες διδασκαλίας και τρόπος εξέτασης (Σεπτέμβριος 2023)

πηγή: Φωτόδεντρο, διαδραστικά βιβλία

Ιστορία του Νεότερου και του Σύγχρονου Κόσμου 

(από το 1815 έως σήμερα)

[για τους μαθητές/-τριες της Ομάδας Προσανατολισμού Θετικών Σπουδών και Σπουδών Υγείας και Ομάδας Προσανατολισμού Σπουδών Οικονομίας και Πληροφορικής]

 

Εξεταστέα ύλη

 

Δείτε την εξεταστέα ύλη για το μάθημα της Ιστορίας στην απόφαση 91771/Δ2/21-08-2023 (ΦΕΚ 5162/Β΄/22-08-2023) του Υπουργείου Παιδείας. [δείτε το ΦΕΚ εδώ]. Διαβάστε οδηγίες για την διδασκαλία του μαθήματος εδώ.

Ρητορικά Κείμενα (1) – διδακτέα ύλη και τρόπος εξέτασης (Σεπτέμβριος 2023)

 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΟΜΑΔΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΗΣ Β΄ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

 

Εξεταστέα ύλη και οδηγίες διδασκαλίας

 

Απόφαση 91771/Δ2 (ΦΕΚ 5162/Β΄/22-08-2023) του Υπουργείου Παιδείας [διαβάστε το ΦΕΚ εδώ]. Οδηγίες διδασκαλίας διαβάστε σε αυτόν τον σύνδεσμο.

 

πηγή: Φωτόδεντρο, ψηφιακά βιβλία

Για τη διδασκαλία του μαθήματος της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας και Γραμματείας στη Β΄ τάξη του Ημερήσιου και Εσπερινού Γενικού Λυκείου (Ομάδα Προσανατολισμού) θα χρησιμοποιηθούν:

• Ρητορικά Κείμενα Β΄ Λυκείου των Κ. Δάλκου, Χ. Δάλκου, Γ. Μανουσόπουλου κ.ά.

 

Ιστορία Β΄ λυκείου (1) - διδακτέα ύλη, οδηγίες διδασκαλίας και τρόπος εξέτασης (Σεπτέμβριος 2023)

 

πηγή: Φωτόδεντρο, ψηφιακά βιβλία

Ιστορία του Μεσαιωνικού και του Νεότερου Κόσμου 565-1815

Β΄ Γενικού Λυκείου

 

Εξεταστέα ύλη

 

Δείτε την εξεταστέα ύλη για το μάθημα της Ιστορίας στην απόφαση 91771/Δ2/21-08-2023 (ΦΕΚ 5162/Β΄/22-08-2023) του Υπουργείου Παιδείας. [δείτε το ΦΕΚ εδώ]. Διαβάστε οδηγίες για την διδασκαλία του μαθήματος εδώ.

Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ, Το παρελθόν έχει μέλλον;

Τα κυριότερα σημεία της ομιλίας:

Οι Έλληνες είναι ο μόνος βαλκανικός λαός που δεν απελευθέρωσε την κοιτίδα του γένους -δεν λέω την πρωτεύουσα, αλλά την κοιτίδα. Εννοώ την Κωνσταντινούπολη. Έκαναν πρωτεύουσα την Αθήνα, ένα λασποχώρι με 8000 σπίτια -πιθανόν τα μισά να μην είχαν στέγη! Έτσι, θεώρησαν τον εαυτό τους κατευθείαν απόγονο του Περικλή. 1000 χρόνια Βυζάντιο και 500 χρόνια Τουρκοκρατία αποσιωπήθηκαν. 

1΄ Ερώτημα: έχει το παρελθόν μέλλον; Προκύπτουν δύο απορίες: 

(α) υπάρχει συνέχεια στην ελληνική ιστορία; 

(β) διδάσκει τίποτα η Ιστορία ή μήπως η Ελληνικότητα, η Ελληνοσύνη είναι ένα κατασκεύασμα, όπως κάθε εθνική ταυτότητα;

Άγγελος Χανιώτης, Η τεχνολογία της νύχτας στον αρχαίο ελληνικό κόσμο

πηγή: ιστότοπος BLOD του Ιδρύματος Μποδοσάκη

 

Δείτε τη μαγνητοσκοπημένη ομιλία εδώ ή εδώ.

 

Μια πολύ ενδιαφέρουσα διάλεξη του γνωστού ιστορικού, καθηγητή του Ινστιτούτου Προηγμένων Σπουδών του Πρίνστον, Άγγελου Χανιώτη κυρίως για τα μέσα φωτισμού στην αρχαιότητα. Τα βασικά σημεία της διάλεξης:

Η συνέχεια της ελληνικής ιστορίας

πηγή του χάρτη: Βικιπαίδεια

 

Οι καταβολές της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας είναι πολύπλευρες, πράγμα που ισχύει βέβαια για την ιστορία όλων των εθνών. Πρώτα απ' όλα η Ελλάδα κληρονόμησε τον ευρωπαϊκό Διαφωτισμό και είναι επίσης απόγονος της οικονομικής ανάπτυξης της Ευρώπης τον 17ο, 18ο και 19ο αιώνα. Επιπλέον είναι, όπως και τα άλλα ευρωπαϊκά έθνη, κληρονόμος του κλασικού κόσμου, τόσο του ελληνικού όσο και του ρωμαϊκού. Στο σημείο αυτό ακριβώς, όπως είναι φυσικό, έχει μια ξεχωριστή θέση. Οι σύγχρονοι Έλληνες όχι μόνο κατοικούν ένα μεγάλο μέρος από το έδαφος της κλασικής Ελλάδας αλλά περιβάλλονται και από άφθονα ορατά κατάλοιπα του κλασικού πολιτισμού. Βέβαια την ανακάλυψη και τη διαφύλαξη των καταλοίπων αυτών την οφείλουν ως ένα βαθμό σε επιστήμονες και αρχαιολόγους από άλλα έθνη οι οποίοι, παράλληλα με τους ταξιδιώτες του 18ου και του 19ου αιώνα, τους μετέδωσαν μια σαφέστερη εικόνα για τους κλασικούς τους προγόνους. Η συνείδηση του σύγχρονου Έλληνα για την κλασική του κληρονομιά είναι ως ένα σημείο προϊόν της δυτικής επιστήμης. Η συνείδηση αυτή, που ήταν κιόλας ολοφάνερη όταν οι Έλληνες προετοίμασαν και διεξήγαγαν τον απελευθερωτικό αγώνα τους, από το 1821 ως το 1833, πήρε ακόμα πιο έντονη έκφραση όταν ίδρυσαν ένα μικρό εθνικό κράτος.

Μαρία Ευθυμίου - Ρίζες και Θεμέλια

 

Με αφορμή την έκδοση του νέου της βιβλίου η ιστορικός Μαρία Ευθυμίου μιλά για τα ισχυρά στοιχεία του Ελληνισμού, που τον βοήθησαν, κατά τη γνώμη της, να φτάσει εδώ που βρίσκεται σήμερα. Τα κύρια σημεία της διάλεξης:

10΄ Η σημασία της παγκόσμιας ιστορίας.

15΄ Η απορριπτική-επικριτική στάση των Ελλήνων απέναντι στην κοινωνία τους.

17΄ Η σημασία του εμφύλιου πολέμου και του διχασμού για τη νεότερη ελληνική ιστορία.

20΄ Πρωτοπορίες της Επανάστασης: δημιουργία ελεύθερου κράτους (πρώτο στα Βαλκάνια), πρωτοπόρα συντάγματα, σύνδεση με τη Δύση.

Οι θρησκευτικές καταβολές του Φιλελευθερισμού και του Κομμουνισμού (ομιλία της Μ. Ευθυμίου)

Παρακάτω θα βρείτε τα σημαντικότερα σημεία της ομιλίας. Η κ. Ευθυμίου ξεκινά στο 12ο λεπτό.

 

❧

 

12΄ Στο 2017 είχαμε δύο επετείους: τα 5οο χρόνια από το προτεσταντικό κίνημα (την τοιχοκόλληση των 95 θέσεων του Λούθηρου) και τα 100 χρόνια από την Ρωσική Επανάσταση. Φαίνονται ασύνδετες αλλά είναι εξαιρετικά συνδεδεμένες: ο Προτεσταντισμός είναι η δύναμη πίσω από την σύγχρονη οικονομία, που κυριαρχεί στον κόσμο. Ο Μαξ Βέμπερ με το έργο του Η προτεσταντική ηθική και το πνεύμα του καπιταλισμού άλλαξε την οπτική πολλών κοινωνιολόγων και ιστορικών. Τοποθετεί τον καπιταλισμό σε βάσεις ηθικές που προήλθαν από τον Προτεσταντισμό, ο οποίος ξεκίνησε το 1507 από έναν θεολόγο που δεν είχε καθόλου στον νου του ότι οι απόψεις του θα έπαιρναν τέτοια οικονομική και κοινωνική πορεία.

Πώς ο Τσάρλι Τσάπλιν ανακάλυψε "Το Χαμίνι"

Ο Τσάρλι Τσάπλιν και ο Τζάκι Κόγκαν στην ταινία "Το Χαμίνι" (1921) Πηγή Βικιπαίδεια

Μετά το γάμο, η εγκυμοσύνη της Μίλντρεντ αποδείχθηκε ανύπαρκτη. Πέρασαν αρκετοί μήνες και εγώ δεν είχα τελειώσει παρά μόνο μια κωμωδία τριών μπομπίνων, την Ηλιόλουστη Πλευρά, και αυτή ήταν σαν να μου έβγαζαν το δόντι. Δεν ήθελε ρώτημα, ο γάμος είχε επιπτώσεις στη δημιουργική μου ικανότητα. Μετά την Ηλιόλουστη Πλευρά, μου ήταν αδύνατον να βρω κάποια καινούργια ιδέα.

Ο τελικός λόγος του δικτάτορα (από την ταινία του Τσάρλι Τσάπλιν "Ο Μεγάλος Δικτάτωρ")

Ο Τσάπλιν ως Adenoid Hynkel (πηγή: Βικιπαίδεια)

 

Λυπάμαι, αλλά δε θέλω να γίνω αυτοκράτορας. Δεν είναι αυτή η δουλειά μου. Δε θέλω να κυβερνήσω ή να κατακτήσω κανέναν. Θα ήθελα να βοηθήσω όλο τον κόσμο -αν είναι δυνατόν- Ιουδαίους, Εθνικούς -μαύρους, λευκούς.

Όλοι μας θέλουμε να βοηθήσουμε ο ένας τον άλλο. Έτσι είναι τα ανθρώπινα πλάσματα. Θέλουμε να ζήσουμε ο ένας με την ευτυχία του άλλου -όχι ο ένας με την αθλιότητα του άλλου. Δε θέλουμε να μισούμε και να περιφρονούμε ο ένας τον άλλο. Σ’ αυτό τον κόσμο υπάρχει χώρος για όλους. Και η καλή γη είναι πλούσια και μπορεί να φροντίσει για τον καθένα.