Ιστορία Β΄ λυκείου (6) – Το Φραγκικό Κράτος υπό τις δυναστείες των Μεροβιγγείων και των Καρολιδών

Η ανάπτυξη του Φραγκικού Βασιλείου (πηγή: Βικιπαίδεια)

Το Φραγκικό Κράτος υπό τις δυναστείες των Μεροβιγγείων και των Καρολιδών

 

Οι Καρολίδες και η ακμή της φραγκικής δύναμης

Α. Κάρολος Μαρτέλος: αριστοκράτης αυλάρχης του Φραγκικού κράτους. Αναχαίτισε τους Άραβες στο Πουατιέ (732) και αύξησε το κύρος του αξιώματός του. Ιδρυτής της δυναστείας των Καρολιδών.

Β. Πιπίνος (γιος του Μαρτέλου): στέφθηκε από τον Πάπα (754) ἐλέῳ Θεοῦ βασιλεύς των Φράγκων, επειδή προστάτεψε τη Ρώμη από τους Λογγοβάρδους. Ο Πιπίνος σε αντάλλαγμα χάρισε στον Πάπα τα εδάφη από τη Ραβέννα έως τη Ρώμη (παπικό κράτος). Ο ίδιος και οι γιοι του πήραν τον τίτλο των πατρίκιων των Ρωμαίων, κάτι που τους υποχρέωνε να προστατεύουν τη Ρώμη → στενή σύνδεση παπισμού και Φράγκων.

Γ. Καρλομάγνος (διάδοχος του Πιπίνου): επεξέτεινε και ισχυροποίησε το Φραγκικό Βασίλειο με εσωτερικές μεταρρυθμίσεις:

• διαίρεση κράτους σε κομητείες (200) με επικεφαλής τους κόμητες, που είχαν αρμοδιότητες στρατιωτικές, δικαστικές και φοροεισπρακτικές.
• βασιλικοί απεσταλμένοι: έλεγχαν την εφαρμογή των νόμων.
• εκκλησιαστική μεταρρύθμιση.

 

Η στέψη του Καρλομάγνου από τον Πάπα Λέοντα Γ΄ (πηγή: Βικιπαίδεια)

Το πρόβλημα των δύο αυτοκρατοριών

Α. Ο Καρλομάγνος καταλύει το βασίλειο των Λογγοβάρδων (774) και θεωρείται πλέον ισχυρός ηγεμόνας· διπλωματικές επαφές Βυζαντινών και Φράγκων: αρραβώνας Κωνσταντίνου ΣΤ΄ και Ροτρούδης (κόρη του Καρλομάγνου), που τελικά ακυρώθηκε.
Β. Ο πάπας Λέων Γ΄ (795-816) ζητά τη βοήθεια του Καρλομάγνου και σε αντάλλαγμα υπόσχεται να τον στέψει αυτοκράτορα, πράγμα που συνέβη το 800 στον Άγιο Πέτρο της Ρώμης –δύο αυτοκράτορες = δύο αυτοκρατορίες (Βυζαντινή-Φραγκική).
Γ. Οι Βυζαντινοί θεώρησαν σφετεριστή της εξουσίας τον Καρλομάγνο και περίμεναν επίθεσή του, αλλά δεν αντέδρασαν. Ο τελευταίος, όμως, ζήτησε σε γάμο την αυτοκράτειρα Ειρήνη (βασίλεψε 797-802), αλλά η πρότασή του απορρίφθηκε.

Σχετικά παραθέματα

 

Βυζαντινή πολιτική ιδεολογία

Ό,τι εμείς σήμερα ονομάζουμε βυζαντινή αυτοκρατορία θεωρούνταν από τους Βυζαντινούς αδιάσπαστη συνέχεια του imperium romanum [= Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας]. Οι Βυζαντινοί θεωρούσαν τους εαυτούς τους υπηκόους ενός και μόνου κράτους, του ρωμαϊκού, και είναι έκδηλη παντού και πάντοτε η τάση των βυζαντινών αυτοκρατόρων να θεωρούν τη βασιλεία τους ως συνέχεια της βασιλείας των παλαιών ρωμαίων αυτοκρατόρων. [...]

Παροιμιώδης έμεινε η εμμονή των Βυζαντινών στην αποκλειστικότητα κάθε τίτλου ή εξωτερικού τύπου που κατά παράδοση ανήκε στο βυζαντινό αυτοκράτορα. Όταν το 800 ο Κάρολος ο Μέγας στέφθηκε αυτοκράτορας, οι Βυζαντινοί αρνήθηκαν επίμονα να του αναγνωρίσουν τον τίτλο αυτό. Όταν, όμως, τελικά το 812 η ωμή πραγματικότητα τούς εξανάγκασε να το κάνουν, φρόντισαν να τον αποκαλέσουν όχι αυτοκράτορα των Ρωμαίων, αλλά απλώς αυτοκράτορα. Σύμφωνα με την αντίληψή τους ένας ήταν και παρέμενε πραγματικός «Αυτοκράτωρ Ρωμαίων»: αυτός που είχε έδρα στην Κωνσταντινούπολη. [...]

Η παρακμή της δυτικής αυτοκρατορίας μετά το θάνατο του Καρλομάγνου και η ενίσχυση και ακμή της βυζαντινής δύναμης κατά τον 10ο αιώνα επέτρεψαν στους Βυζαντινούς να διεκδικήσουν και πάλι την μονοπώληση του αυτοκρατορικού τίτλου και να θεωρήσουν τα γεγονότα του 800 και 812 ως μηδέποτε γενόμενα. Γι’ αυτό αισθάνθηκαν ως ιδιαίτερη προσβολή το γεγονός ότι ενάμιση αιώνα μετά το 812 ο Όθων ο Μέγας έλαβε πάλι τον τίτλο και το στέμμα του αυτοκράτορα. Έκτοτε και μέχρι σχεδόν την λατινική κατάκτηση [της Κωνσταντινούπολης] (1204) η αντιζηλία των δύο αυτοκρατοριών μαζί με την ορθόδοξη αντίθεση προς τη Ρώμη επηρέασε βαθύτατα τις σχέσεις Ανατολής και Δύσης, καθόρισε τη δυτική πολιτική απέναντι στο Βυζάντιο και συνετέλεσε στην ανάπτυξη της δυτικής πολιτικής και αυτοκρατορικής θεωρίας. [...]

Η βυζαντινή αυτοκρατορική ιδέα αποδείχθηκε μακροβιότερη από το βυζαντινό κράτος. Την παρέλαβε ο ρωσικός εθνικισμός και αναβίωσε με τη μορφή της «Τρίτης Ρώμης» [=ρωσικής αυτοκρατορίας], η οποία, σύμφωνα με τους κήρυκές της, επρόκειτο να συνεχίσει το έργο του πολιτισμού και της ανακαίνισης της ανθρωπότητας με βάση το πνεύμα της Ορθοδοξίας. «Η πρώτη και η δεύτερη Ρώμη χάθηκαν», γράφει εκπρόσωπος της αντίληψης αυτής τον 15ο/16ο αιώνα, «αλλά μένει η Τρίτη και αυτή θα παραμείνει αιωνίως, διότι τέταρτη Ρώμη δε θα υπάρξει ποτέ».

Ι. Καραγιαννόπουλος, Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους, τόμος Α΄, σελ.34-38.

 

Το αδιανόητο της ταυτόχρονης ύπαρξης δυο οικουμενικών αυτοκρατοριών

Στη συνείδηση του μεσαιωνικού κόσμου ήταν αδιανόητη η συνύπαρξη δυο χριστιανικών μοναρχιών που ανάγουν και οι δύο την αρχή τους στη Ρώμη. Γι' αυτό το Βυζάντιο και η Δύση είδαν την αντίθεση ως διαμάχη για τη διεκδίκηση της μιας και αδιαίρετης εξουσίας του Ρωμαϊκού Κράτους. Στην Κωνσταντινούπολη τα γεγονότα των Χριστουγέννων του 800 χαρακτηρίσθηκαν ως πραξικόπημα, επανάσταση και σφετερισμός. Αντίθετα, οι Δυτικοί υποστήριζαν ότι οι εσωτερικές ανωμαλίες του Βυζαντίου, η πρόσφατη εικονοκλαστική κρίση και η ανάληψη του θρόνου από μια γυναίκα καθιστούσαν αναπόφευκτη την πρωτοβουλία τον Καρόλου.

Δ. Ζακυθηνός, Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους (324-1071), Αθήνα ²1977, 202.

❦