Ιστορία Β΄ Γυμνασίου (19) - Η ενετική οικονομική διείσδυση και το σχίσμα των εκκλησιών

 

Οι Νορμανδοί στη Νότια Ιταλία το 1084. Ανοικτό πράσινο: εμιράτο της Σικελίας. Βαθύ πράσινο: κομητεία της Σικελίας. Πράσινο: δουκάτο της Απουλίας και Καλαβρίας. Τα δύο τελευταία είναι των Νορμανδών. Κίτρινο: Πρώην Ρωμαϊκή επικράτεια Ραβέννας, τώρα στον πάπα. Οι λοιπές περιοχές κατελήφθησαν από τους Λομβαρδούς. (πηγή: Βικιπαίδεια)

 Η ενετική οικονομική διείσδυση και το σχίσμα των εκκλησιών

 

Βασικά σημεία

 

1. Εμπορικά προνόμια στους Βενετούς

(α) O Αλέξιος Α΄ Κομνηνός και οι Βενετοί

Ο Αλέξιος Α΄ με τη βοήθεια του ισχυρού στόλου της Βενετίας κατάφερε να αποκρούσει την απειλή των Νορμανδών, οι οποίοι είχαν αποβιβαστεί στην Ήπειρο και σχεδίαζαν να πολιορκήσουν την Κωνσταντινούπολη. Ως ανταμοιβή με χρυσόβουλό του πρόσφερε στους Βενετούς προνόμια:

• τίτλους και χρήματα.
• εμπορικές διευκολύνσεις: οι Βενετοί έμποροι απέκτησαν το δικαίωμα να χρησιμοποιούν για τις δραστηριότητές τους αποβάθρες και καταστήματα στην Κωνσταντινούπολη.
• επίσης, οι Βενετοί έμποροι απαλλάχθηκαν από την πληρωμή δασμών (φόρων) στο Βυζαντινό Κράτος, όταν διακινούσαν τα προϊόντα τους σε σημαντικά λιμάνια του.

 

Ιστορία Β΄ Γυμνασίου (18) - Η κρίση και οι απώλειες της αυτοκρατορίας κατά τον 11ο αιώνα, Οι Κομνηνοί

Χάρτης που δείχνει τα σύνορα του βυζαντινού κράτους στα 1071, όταν πραγματοποιήθηκε η αποφασιστικής σημασίας μάχη στο Μαντζικέρτ. Επεξεργασία: Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού.

 

 Η κρίση και οι απώλειες της αυτοκρατορίας κατά τον 11ο αιώνα 

(1025-1081)

 

Βασικά σημεία

 

1. Η εσωτερική κρίση

Μετά το θάνατο του Βασίλειου Β΄ (1025) σημειώθηκαν μεταβολές σε στρατιωτικό και σε πολιτικό επίπεδο που δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για μια γενικευμένη κρίση στο Βυζαντινό Κράτος. Συγκεκριμένα:

• παραμελήθηκε ο στόλος.
• διαλύθηκαν τα θέματα και οι θεματικοί στρατοί αντικαταστάθηκαν από μισθοφόρους, που πληρώνονταν από έναν νέο φόρο, ο οποίος επιβλήθηκε ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο. Επίσης, χρησιμοποιήθηκαν πολλοί ξένοι σε ανώτερες θέσεις. [διαβάστε περισσότερα για την αλλαγή φυσιογνωμίας του βυζαντινού στρατού στο σχετικό άρθρο της ιστοσελίδας του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού]
• οι νέοι φόροι και η αυταρχική διοίκηση ξεσήκωσε ταραχές στις επαρχίες.
• γύρω στο 1060 ήταν φανερή η πολιτική αστάθεια.

Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Β΄ Γυμνασίου (7) – Ενότητα 7η

Σπαρτιατικό κράνος, έκθεμα στο Βρετανικό Μουσείο (πηγή: Βικιπαίδεια)

 

 Ενότητα 7^η Ένας στοργικός ηγέτης

 

Περισσότερες πληροφορίες για τη ζωή και το έργο του Ξενοφώντα μπορείτε να διαβάσετε σε αυτήν την ανάρτηση.

Ιστορία Β΄ Γυμνασίου (17) - Επανάληψη: Από τις σλαβικές επιδρομές στον Βασίλειο Β΄ (6ος – 11ος αι.)

Παρακάτω θα βρείτε μία χρονογραμμή, που θα σας βοηθήσει να ξαναθυμηθείτε και να τοποθετήσετε πιο καθαρά στον άξονα του χρόνου τα βασικά σημεία των ενοτήτων που μελετήσατε ως τώρα. Τα κείμενα είναι παρμένα κυρίως από το σχολικό βιβλίο, περιλαμβάνουν πολύ βασικές πληροφορίες και δεν εξαντλούν το αναφερόμενο θέμα· περισσότερα θα διαβάσετε στο βιβλίο και στα σχεδιαγράμματα των αναρτήσεων του ιστολογίου.

Όπως θα παρατηρήσετε, κάποιες χρονολογίες σημειώνουν φαινόμενα που εξελίχθηκαν στη διάρκεια δεκαετιών ή και αιώνων· αυτό έγινε καθαρά για τις ανάγκες κατασκευής της χρονογραμμής και για τηρηθεί η σειρά των ενοτήτων που υιοθετεί το σχολικό εγχειρίδιο.

 

Ιστορία Β΄ Γυμνασίου (16) - Οι εξελίξεις στην οικονομία και την κοινωνία, Η σύγκρουση με τους «δυνατούς»

Μικρογραφία σε χειρόγραφο. Αναπαράσταση βυζαντινού παλατιού. (© Σύνοψις Ιστοριών Ιωάννου Σκυλίτζη, Ισπανία, Μαδρίτη, Εθνική Βιβλιοθήκη) [πηγή: ιστοσελίδα Ευρωπαϊκού Κέντρου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Ερευνών] 

 Οι εξελίξεις στην οικονομία και την κοινωνία

 

Βασικά σημεία

 

1. Οι κοινωνικές τάξεις της υπαίθρου

 

(α) οι δυνατοί

Χρήστος Γιανναράς - Μια μαρτυρία για τα Δεκεμβριανά

Χρήστος Γιανναράς [φωτογραφία από τη Βικιπαίδεια]

Θυμάμαι πόσο ανησυχούσα γι' αυτόν, τον αγαπημένο μου κατηχητή [σημ.: μιλά για τον πτυχιούχο Νομικής και φοιτητή Θεολογίας, Κωνσταντίνο Μουρατίδη], τις μέρες που ακολούθησαν την απελευθέρωση και κατέληξαν στα Δεκεμβριανά. Δεν είχα σαφή εικόνα για το τι γινόταν, υπήρχε όμως μια διάχυτη εντύπωση πως άρχισε εκτεταμένη αλληλοσφαγή -εντύπωση που την έτρεφαν καθημερινά περιστατικά. Από τον Οκτώβρη κιόλας του '44, κάθε νύχτα η γειτονική μας Φωκίωνος Νέγρη αντηχούσε από λαχανιασμένη κυνηγητά, βλαστήμιες με τα χωνιά ανάμεσα σε κομμουνιστές και στους "εθνικόφρονες", συχνά και πυροβολισμούς. Το πρωί πηγαίνοντας για το σχολειό ψάχναμε για κάλυκες από τις σφαίρες και βρισκόμασταν πολλές φορές μπροστά σε λίμνες από αίμα, σκόρπια μυαλά και τούφες μαλλιά, ενώ τα πτώματα τα είχαν εξαφανίσει. Έτυχε μια φορά να δω και φόνο μπροστά στα μάτια μου: Ένα θεόρατο παλικάρι -γιος του Μαρέντη, που είχε γραφείο κηδειών στο Λυσσιατρείο- προχωρούσε πενήντα μέτρα μπροστά από μένα στην οδό Σικίνου. Τον πυροβόλησαν πισώπλατα, λύγισε και σωριάστηκε στον δρόμο. 1944 -ήμουν εννέα χρονώ.

Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Β΄ Γυμνασίου (6) – Ενότητα 6η

Ζακ-Λουί Νταβίντ (1787) Ο Θάνατος του Σωκράτη (πηγή: Wikimedia Commons)

 

 Ενότητα 6η: Η ευθύνη για την παιδεία των νέων

 

Περισσότερες πληροφορίες για τη ζωή και το έργο του Ξενοφώντα μπορείτε να διαβάσετε σε αυτήν την ανάρτηση.

Ιστορία Β΄ Γυμνασίου (15) - Σχέσεις Βυζαντίου-Δύσης, Αγώνες για τη διατήρηση των ιταλικών κτήσεων

Τα θέματα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας στη Νότια Ιταλία περίπου το 1000. (πηγή: Βικιπαίδεια)

 

Σχέσεις Βυζαντίου-Δύσης

Αγώνες για τη διατήρηση των ιταλικών κτήσεων

 

Βασικά σημεία

 

1. Ο Ελληνισμός της Ιταλίας

Ελληνικοί πληθυσμοί κατοικούσαν στη Ν. Ιταλία και τη Σικελία από την αρχαιότητα, όταν ως συνέπεια του Β΄ αποικισμού (8^ος π.Χ. αι. και μετά) ιδρύθηκαν πολλές ελληνικές αποικίες στις περιοχές αυτές. Λόγω της έντονης ελληνικής παρουσίας η περιοχή αυτή είχε ονομαστεί στην αρχαιότητα Μεγάλη Ελλάδα.

Τον 9^ο μ. Χ. αι. οι Άραβες κατέκτησαν τη Σικελία. Έτσι, το Βυζάντιο έλεγχε μόνο τις περιοχές της Ν. Ιταλίας, που περιλάμβανε τα θέματα Λογγοβαρδίας, Καλαβρίας και Λουκανίας. Τα θέματα αυτά συνενώθηκαν από τον Ιωάννη Τζιμισκή στο κατεπανάτο Ιταλίας (γύρω στο 975).

Ιστορία Β΄ Γυμνασίου (14) - Η ίδρυση, η εξέλιξη και ο εκχριστιανισμός του Ρωσικού Κράτους

Η επικράτεια του αρχικού αρχικού κράτους των Ρως. Ο Βόλγας και ο Δνείπερος ήταν οι δύο κύριοι εμπορικοί δρόμοι της ανατολικής Ευρώπης κατά το Μεσαίωνα. (πηγή: Βικιπαίδεια)

 

 Η ίδρυση, η εξέλιξη και ο εκχριστιανισμός του Ρωσικού Κράτους

 

Βασικά σημεία

 

1. Η διαμόρφωση του έθνους των Ρώσων

(α) Βάραγγοι: εμφάνιση και βασικές δραστηριότητες

Οι Βάραγγοι ήταν Σκανδιναβοί που δραστηριοποιούνταν ως έμποροι και πειρατές. Στη δυτική Ευρώπη τους ονόμαζαν Βίκιγκς και Νορμανδούς, ενώ οι ανατολικοί Σλάβοι τους ονόμαζαν Ρως.

Είναι γνωστοί για τον εμπορικό υδάτινο δρόμο με το όνομα από τους Βαράγγους στους Έλληνες, εμπορική διαδρομή στα εδάφη της σημερινής Ρωσίας μέσω της οποίας έφταναν στον Εύξεινο και τη Κωνσταντινούπολη.

Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Β΄ Γυμνασίου (5) - Ενότητα 5η

Απεικόνιση του Αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου σε ψηφιδωτό της Αγίας Σοφίας Κωνσταντινούπολης (πηγή Βικιπαίδεια)

Ενότητα 5^η: Η ελεημοσύνη βασίλισσα των αρετών

 

Συμπληρωματικό υλικό για τον συγγραφέα και το έργο του

Ο Ιωάννης Χρυσόστομος (η προσωνυμία τον συνοδεύει από τον 6ο αι. και του αποδό­θηκε λόγω της ρητορικής του δεινότητας) γεννήθηκε μεταξύ 344 και 354 μ.Χ. Αναφορές στον βίο του έχουμε και στο ίδιο το έργο του, αλλά και σε μαρτυρίες σύγχρονων και μετα­γενέστερων εκκλησιαστικών ιστορικών. Η οικογένειά του ήταν μία από τις επιφανέστερες της Αντιόχειας.

Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Β΄ Γυμνασίου (4) - Ενότητα 4η

Ο συγγραφέας Λουκιανός από τα Σαμόσατα της Συρίας (125-180 π.Χ.) [πηγή: Βικιπαίδεια]

 

Ενότητα 4^η   Οι Σεληνίτες

 

Συμπληρωματικά υλικό για τον συγγραφέα και το έργο του

Τις περισσότερες πληροφορίες για τον βίο του Λουκιανού τις αντλούμε μέσα από το ίδιο το έργο του. Γεννήθηκε γύρω στο 120 μ.Χ. στα Σαμόσατα της Κομμαγηνής. Ο ίδιος αναφέρει ότι ήταν Σύρος. Το σχετικό λήμμα στο λεξικό Σούδα παρέχει την πληροφορία ότι ο Λουκιανός εργάστηκε ως δικηγό­ρος στην Αντιόχεια της Συρίας και αργότερα στράφηκε «ἐπὶ τὸ λογογραφεῖν». Ταξίδεψε σε πνευματι­κά κέντρα και παρακολούθησε μαθήματα ρητορικής. Καθώς ωρίμαζε, αναζητούσε νέους τρόπους έκ­φρασης και αυτές οι αναζητήσεις αποτυπώνονται στο έργο του. Χαρακτηριστικό δείγμα αυτών των αναζητήσεων αποτελούν οι διάλογοί του, στους οποίους συνδύασε στοιχεία των πλατωνικών διαλόγων με τις μενίππειες σάτιρες, τους μίμους και τη Νέα Κωμωδία. Ο Λουκιανός έζησε μακρό βίο, όπως δια­φαίνεται μέσα από δικά του σχόλια σε έργα του. Δεν ξέρουμε πότε πέθανε, αλλά από το έργο του Ἀλέ­ξανδρος συνάγεται ότι ζούσε μετά τον θάνατο του Μάρκου Αυρηλίου (180 μ.Χ.).

Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Β΄ Γυμνασίου (3) - Ενότητα 3η

Η στήλη της Κλείτορος που απεικονίζει τον Πολύβιο. Έργο του 2ου π.Χ. αι. (Μουσείο Ρωμαϊκού Πολιτισμού, πηγή: Βικιπαίδεια)

Ενότητα 3^η: Το χρέος του ιστορικού

 

Συμπληρωματικό υλικό για τον συγγραφέα και το έργο του

Ο Πολύβιος ήταν ιστορικός. Γεννήθηκε γύρω στο 200 π.Χ. στη Μεγαλόπολη της Αρκαδίας (πόλη που ανήκε στην Αχαϊκή Συμπολιτεία). Τα βιώματα του Πολυβίου ήταν τέτοια (για παράδειγμα, ο πατέρας του Λυκόρτας είχε εκλεγεί πολλές φορές στρατηγός της συμμαχίας), που γρήγορα τον οδήγησαν να συμμετάσχει ενεργά στην πολιτική ζωή της πατρίδας του και της Αχαϊκής Συμπολιτείας. Το 170/169 π.Χ. έγινε ίππαρχος της Συμπολιτείας, αλλά μετά την ήττα του Περσέα στην Πύδνα το 168 π.Χ. πιάστηκε αιχμάλωτος από τους Ρωμαίους μαζί με άλλους εξέχοντες Αχαιούς και οδηγήθηκε στη Ρώμη, για να δικαστεί, στην ουσία όμως ως όμηρος. Παρέμεινε στη Ρώμη δεκαεπτά χρόνια περιμένοντας τη δίκη του (που δεν έγινε ποτέ).

Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Β΄ Γυμνασίου (2) - Ενότητα 2η

Προτομή του Θεμιστοκλή από τη ρωμαϊκή εποχή, βασισμένη σε ελληνικό πρωτότυπο (πηγή: Wikipedia)

 

Ενότητα 2η: Το τέχνασμα του Θεμιστοκλή

 

Συμπληρωματικό υλικό για τον συγγραφέα και το έργο του

Ο Πλούταρχος ήταν φιλόσοφος και βιογράφος των αυτοκρατορικών χρόνων. Γεννήθηκε πριν από το 50 μ.Χ. στη Χαιρώνεια της Βοιωτίας και καταγόταν από εύπορη οικογένεια. Νεαρός πήγε στην Αθήνα, όπου σπούδασε φιλοσοφία, μαθηματικά και ρητορική. Ταξίδεψε στη Μ. Ασία και στην Αλεξάνδρεια, ενώ επισκεπτόταν συχνά τη Ρώμη, όπου είχε πολλούς φίλους. Διατηρούσε επίσης στενές σχέσεις με τους ιερείς των Δελφών και άσκησε για πολλά χρόνια το ιερατικό αξίωμα. Πέθανε μετά το 120 μ.Χ.

Ιστορία Α΄ Γυμνασίου (3) – Η Νεολιθική Εποχή

Γεωργικές σκηνές από τον τάφο του Ναχτ
(Αίγυπτος 15ος αι. π.Χ., πηγή: Βικιπαίδεια)

 

Η Νεολιθική Εποχή

 

Βασικά σημεία

 

1.  Η ζωή του ανθρώπου κατά τη Νεολιθική εποχή (6.500-3.000 π.Χ.)

Ο άνθρωπος:

• από κυνηγός και τροφοσυλλέκτης γίνεται γεωργός και κτηνοτρόφος: πρόκειται για τη γεωργική επανάσταση.
• δημιουργεί οικισμούς (μόνιμες εγκαταστάσεις).
• κατασκευάζει κεραμικά αγγεία για την αποθήκευση τροφίμων και το μαγείρεμα.

Ιστορία Α΄ Γυμνασίου (2) – Η Παλαιολιθική και η Μεσολιθική Εποχή

 

Το είδος homo (πηγή: Αρχαία Ιστορία για την εκπαίδευση Μουσουλμανοπαίδων, κεφ.1, σ.12)

Ένας μικρός γλυκός παλιός Σεπτέμβρης

Στίχοι: Ηλίας Κατσούλης
Μουσική: Παντελής Θαλασσινός


Ένας μικρός Σεπτέμβρης βάζει τα κλάματα,
που στο σχολειό τον πάνε να μάθει γράμματα.
Θέλει να παίξει ακόμα με τ’ άστρα τ’ ουρανού,
πριν έρθουν πρωτοβρόχια και συννεφιές στο νου.
Πρωτάκι, σχολιαρούδι, του κλέβουν το τραγούδι,
του κλέβουν το τραγούδι…

Ένας γλυκός Σεπτέμβρης στάζει το μέλι του,
σωστό παλικαράκι τρυγάει τ’ αμπέλι του.
Στα Σπάτα λινοβάτης, στο Κορωπί γαμπρός,
να τρέμουν τα κορίτσια στα βλέφαρά του μπρος.
Φυσάει ο απηλιώτης, ο ζέφυρος της νιότης,
φυσάει ο απηλιώτης…

Ένας παλιός Σεπτέμβρης, φίλος αχώριστος,
καθώς περνούν τα χρόνια γίνεται αγνώριστος.
Το κόκκινο ραγίζει στα μήλα της Ροδιάς,
κίτρινα πέφτουν φύλλα στον κήπο της καρδιάς.
Η νύχτα μεγαλώνει, δίχτυα στο φως απλώνει,
η νύχτα μεγαλώνει…

 ❦

Θεοδόσης Τάσιος, Τι τα θέμε τα μνημεία...

Το αρχαίο θέατρο της Δωδώνης (πηγή: Wikimedia Commons)

 

Στο ακόλουθο άρθρο του ο Θ. Τάσιος παρουσιάζει την κατά τη γνώμη του ενδεδειγμένη στάση απέναντι στα μνημεία και γενικότερα την τέχνη. Θίγει τα ζητήματα:

(α) η λειτουργία/σκοπιμότητα της τέχνης,

(β) γιατί ο άνθρωπος χρειάζεται την τέχνη.

Προσωπικά δεδομένα και γεωεντοπισμός πολιτών επ’ αμοιβή

Οι κρατικές αρχές δεν επιτρέπεται να ζητήσουν πρόσβαση στα δεδομένα γεωεντοπισμού χωρίς ένταλμα. Την ίδια στιγμή όμως, ελάχιστα πράγματα εμποδίζουν τις εταιρείες από το να παρακολουθούν με ακρίβεια τις κινήσεις εκατοντάδων εκατομμυρίων Αμερικανών και να πωλούν αντίγραφα των δεδομένων αυτών σε όποιον πληρώνει.

Οι θρησκευτικές καταβολές του Φιλελευθερισμού και του Κομμουνισμού (ομιλία της Μ. Ευθυμίου)

Παρακάτω θα βρείτε τα σημαντικότερα σημεία της ομιλίας. Η κ. Ευθυμίου ξεκινά στο 12^ο λεπτό.

Παναγιώτης Κονδύλης, Η τεχνική και το ιδεώδες

Οι νεότερες συζητήσεις περί τεχνικής στρέφονται γύρω από δύο μεγάλα θέματα. Αφενός πρόκειται για τις επιπτώσεις του τεχνικού τρόπου σκέψης και της τεχνικής πράξης πάνω στην «ουσία» ή στην «ανθρωπιά» του ανθρώπου ως προσώπου· αφετέρου πρόκειται για τις συνέπειες των τεχνικών εξελίξεων σε ό,τι αφορά την ανθρωπότητα ως σύνολο, η οποία αυτή τη φορά ­ καθώς ενδιαφέρει η ζωή και η επιβίωσή της ­ θεωρείται ως συλλογική οντότητα και ως βιολογικό είδος. Πάνω στα δύο αυτά προβλήματα διατυπώθηκαν όλες οι δυνατές αισιόδοξες ή απαισιόδοξες απόψεις και δεν είναι δυνατό να πει κανείς κάτι σχετικά δίχως να επαναλάβει πράγματα ήδη ειπωμένα. Δεν είναι αυτή η πρόθεσή μας. Εμάς ενδιαφέρει περισσότερο η ενδεικτική σημασία του γεγονός ότι κατά τις τελευταίες δεκαετίες το κέντρο βάρους της συζήτησης μετατοπίστηκε από το πρώτο θέμα στο δεύτερο. Ασφαλώς τα δύο θέματα διασταυρώνονται σε ουσιώδη σημεία, προπαντός αν κάποιος, σκεπτόμενος με το πνεύμα της ανθρωπιστικής παράδοσης, πιστεύει ότι η επιβίωση είναι δυνατή και εύλογη μονάχα ως ηθικά αγαθός βίος. Ωστόσο η διαφορά ανάμεσα στις δύο προβληματικές παραμένει εννοιολογικά σαφής και μεθοδικά χρήσιμη. Και η μετάβαση από το ιδεώδες της ολόπλευρης προσωπικότητας στο ιδεώδες της συλλογικής επιβίωσης σημαδεύει μια βαθιά ιστορική τομή.

Χόρχε Μπουκάι, Ο θυρωρός του πορνείου

Ήμουν στη μέση των σπουδών μου και, όπως πολλοί άλλοι φοιτητές, άρχιζα να αμφιβάλλω για την απόφασή μου να σπουδάσω. Μίλησα γιʼ αυτό με τον ψυχοθεραπευτή μου. Καταλάβαινα ότι πίεζα τον εαυτό μου και ζοριζόμουν για να συνεχίσω τις σπουδές μου.

Αντώνης Καναβούρας, Η χορηγία

Το διήγημα πήρε το βραβείο εκδ. Καστανιώτη το 2004, στο διαγωνισμό "Οι Ολυμπιακοί αγώνες στην Ελλάδα"

Αντώνης Καναβούρας, Η χορηγία

Άντριου Μάρτιν, Οι σπασίκλες εκδικούνται

Όταν πήγαινα σχολείο, τη δεκαετία του ’70, υπήρχαν τρεις τύποι μαθητών. Ήταν πρώτα πρώτα οι καλλιτέχνες: εκείνοι που άκουγαν «προχωρημένη» μουσική και έβλεπαν ταινίες με υπότιτλους (ως γνωστόν, για τους αγγλόφωνους η «ταινία με υπότιτλους», ευρωπαϊκής ή άλλης προέλευσης, ταυτίζεται με την κουλτουριάρικη, σ.τ.μ.). Έπειτα, υπήρχαν οι ποδοσφαιριστές. Αυτοί ως επί το πλείστον δεν ήταν και τόσο καλοί μαθητές (για να μην πω τίποτα χειρότερο), ήταν επιθετικοί και φωνακλάδες στο γήπεδο, αλλά συνήθως φιλικοί και διασκεδαστικοί έξω από αυτό. Τρίτον, υπήρχαν οι σπασίκλες: αυτοί που διέπρεπαν στη φυσική, στη χημεία και, κυρίως, στα μαθηματικά. Όντας λιγομίλητοι (και ακατανόητοι όταν μιλούσαν) καταλάβαιναν πολύ καλά τον λιγομίλητο και ακατανόητο καθηγητή των μαθηματικών. Την ώρα των μαθηματικών, ψιθύριζαν ο ένας στον άλλον με έξαψη κι έπειτα σκέπαζαν το γραπτό τους με το μπράτσο τους για να μην αντιγράψουν τη λύση του προβλήματος οι καλλιτέχνες και οι ποδοσφαιριστές.

Παιδεία, εκπαίδευση, φιλοσοφία: μερικές απόψεις του Πλούταρχου

Προτομή που πιστεύεται ότι απεικονίζει τον Πλούταρχο (σύγχρονο έργο)

Τα κείμενα που ακολουθούν προέρχονται από το βιβλίο του Sir Richard Livinstone Η Αποστολή της Ελλάδας (εκδ. Θύραθεν, 2001). Πρόκειται για αποσπάσματα από έργα του Πλούταρχου (γεννήθηκε στη Χαιρώνεια Βοιωτίας το 45 μ.Χ. και πέθανε στους Δελφούς το 120 μ.Χ. -εδώ περισσότερες πληροφορίες) και περιέχουν γνώμες του συγγραφέα για τη σημασία της παιδείας και της εκπαίδευσης, αλλά και ιδέες για τη χρησιμότητα της φιλοσοφίας. Αν και διατυπώθηκαν πριν από σχεδόν 2000 χρόνια, νομίζω ότι δύσκολα κάποιος σύγχρονος θεωρητικός της εκπαίδευσης θα διαφωνούσε με τις θέσεις αυτές. Οι υπογραμμίσεις είναι δικές μου.

Noam Chomsky: Ο Σκοπός της Εκπαίδευσης

Στο παρακάτω βίντεο ο πολύ γνωστός γλωσσολόγος Νόαμ Τσόμσκι καταθέτει ενδιαφέρουσες απόψεις για μερικές πτυχές της εκπαίδευσης. Ακολουθεί η απομαγνητοφώνηση της συνέντευξης του Τσόμσκι, που τη βρήκα στο μπλογκ της Τίνας Νάντσου Πειράματα Φυσικής με απλά υλικά.

Μανέτας Γιάννης, Η ζωή στο μέλλον

Το μανιφέστο Russell- Einstein, Λονδίνο 9 Ιουλίου 1955

Bertrand Russell (1872-1970). Πηγή: Βικιπαίδεια

Το κείμενο που ακολουθεί έχει βαθιά αντιπολεμικό και ανθρωπιστικό περιεχόμενο. Δημοσιεύτηκε στο Λονδίνο την 9 Ιουλίου 1955 και είναι γνωστό ως μανιφέστο Ράσελ-Αϊνστάιν, παρόλο που το υπογράφουν 11 παγκοσμίου κύρους προσωπικότητες της διανόησης και της επιστήμης. Στόχος τους ήταν να υπογραμμίσουν τους κινδύνους που απειλούν την ανθρωπότητα από την κατασκευή και τη χρήση των πυρηνικών όπλων. Περισσότερα για το κείμενο στο σχετικό άρθρο της Βικιπαίδειας. Αξίζει να διαβάσετε και μερικές πληροφορίες για την παγκόσμια κίνηση για την κατάργηση των πυρηνικών Pugwash (στο σχετικό αφιέρωμα της ιστοσελίδας physics4u και στην επίσημη ιστοσελίδα της κίνησης), που ξεκίνησε χάρη στο μανιφέστο Ράσελ-Αϊνστάιν.   

Bernando Alberto Houssay, Ο ρόλος της επιστήμης

Ένα από τα χαρακτηριστικότερα φαινόμενα του σύγχρονου πολιτισμού είναι ο διαρκώς αυξανόμενος ρόλος της επιστήμης και των εφαρμογών της. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι διανύουμε μια εποχή επιστήμης. Είναι αλήθεια ότι η ισχύς, ο πλούτος ακόμη και η ανεξαρτησία μιας χώρας στηρίζονται κατά μέγα μέρος στην επιστημονική της ανάπτυξη. Η τεράστια δύναμη που μπορούν να παράσχουν οι επιστημονικές εφευρέσεις έχει αφυπνίσει το ενδιαφέρον των κυβερνήσεων και της βαριάς βιομηχανίας, που επενδύουν τεράστια κονδύλια στην υπηρεσία της επιστήμης. Δυστυχώς οι δύο προαναφερόμενοι υποστηρικτές της επιστήμης συχνά στοχεύουν στην πολιτική και την οικονομική εκμετάλλευσή της παρά στην εν γένει χρήση της για το καλό της ανθρωπότητας. Με τον τρόπο αυτόν η επιστήμη αποκτά πολύτιμα κονδύλια, διατρέχοντας όμως τον κίνδυνο να χάσει την ανεξαρτησία της.

Οι περιηγητές του 19ου αιώνα «επέμεναν ελληνικά»

Ceccoli Raffaello (π. 1800 - β` μισό 19ου αιώνα) Τσέκολι (Τσέκολης) Ραφαήλ Ακρόπολη, 1853 Λάδι σε μουσαμά, 60,5 x 80,5 εκ.
[πηγή: ιστότοπος της Εθνικής Πινακοθήκης]

Συνέντευξη στον ΓΙΑΝΝΗ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ giannis@enet.gr

Περιηγήθηκαν στην Ελλάδα στη διάρκεια του 19ου αιώνα. Γάλλοι, Άγγλοι, αργότερα Γερμανοί, πέρασαν από τη χώρα μας πριν και μετά την Επανάσταση του 1821, αναζητώντας επαφή με το κλασικό ιδεώδες των σπουδών τους και αργότερα κατέγραψαν τις εντυπώσεις τους στα βιβλία τους. Ο Γιώργος Τόλιας, διευθυντής ερευνών στο Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών, εξηγεί στην «Ε» πώς και γιατί η περιήγηση στην Ελλάδα του 19ου αιώνα έφτασε να αποτελεί ευρωπαϊκή τάση.

Κ. Μπαλάσκας, Μια εισαγωγή για την ποίηση και την προσέγγισή της (2)

Μια εισαγωγή για την ποίηση και την προσέγγισή της

(μέρος 2ο)

Γιώργος Σεφέρης (1900-1971)

Απόψεις του Γιώργου Σεφέρη

Οι Δοκιμές του Σεφέρη (πρώτη έκδοση 1944, τρίτη έκδοση σε δύο τόμους με φιλολογική επιμέλεια του Γ.Π. Σαββίδη, Ίκαρος 1974) είναι από τα σημαντικότερα κείμενα όχι μόνο για την ποίηση αλλά για την πνευματική ζωή του νέου Ελληνισμού γενικότερα. Τις κυριότερες απόψεις του για την ποίηση θα τις βρούμε στο διάλογο που άρχισε με τον Κωνσταντίνο Τσάτσο το 1938. Στο διάλογο (που εξελίσσεται σε μονόλογο) ο Σεφέρης σαν τεχνίτης-ποιητής, δηλαδή σαν πρακτικός άνθρωπος –homo faber- προσπαθεί να περιφρουρήσει την τέχνη του από την εισβολή των θεωρητικών με «συμπαραστάτισσα από την υπερήφανη φιλοσοφία» ζητούν να χαράξουν τα όρια και να καθορίσουν τους νόμους σε μια τέχνη που τους είναι ξένη.

Κ. Μπαλάσκας, Μια εισαγωγή για την ποίηση και την προσέγγισή της (1)

Στο βιβλίο του Νεοελληνική Ποίηση, κείμενα, ερμηνεία, θεωρία ο φιλόλογος Κώστας Μπαλάσκας προτάσσει μια εισαγωγή, στην οποία ανθολογεί απόψεις σπουδαίων ποιητών και ενός κριτικού λογοτεχνίας για την ποίηση και την προσέγγισή της. Επειδή θεωρώ ότι οι απόψεις αυτές είναι πολύ βοηθητικές για όσους μελετούν ή διδάσκουν ποίηση, έκρινα σκόπιμο να την παρουσιάσω εδώ. Η εισαγωγή είναι κάπως εκτεταμένη, γι’ αυτό τη χώρισα σε δύο μέρη. Οι υπογραμμίσεις είναι δικές μου.

Μια μαρτυρία του Αλέκου Σακελλάριου για τον Γρηγόριο Ξενόπουλο

Διάπλαση των παίδων

Μαθητάκος ήμουν, όταν μια θεία μου, έτσι για δώρο στα γενέθλιά μου, μ’ έγραψε συνδρομητή στη “Διάπλαση των παίδων” …

Ιστορία Α΄ Γυμνασίου (28) – Από τον Οκταβιανό στον Κωνσταντίνο

Ο Αύγουστος της Πρίμα Πόρτα, μια από τις διασημότερες απεικονίσεις του πρώτου αυτοκράτορα της Ρώμης.
Βρέθηκε στη Βίλλα της συζύγου του, Λιβίας (Μουσεία Βατικανού).

Η Ρωμαϊκή ειρήνη

Η Αυτοκρατορία ως νέο πολιτειακό σύστημα

Το 30 π.Χ. ο Οκταβιανός υποτάσσει την Αίγυπτο και στη συνέχεια του απονέμονται πολλοί τίτλοι –πέρα από τον τίτλο του Αυγούστου- και αξιώματα: είναι αρχηγός του στρατού και ρυθμιστής της δικαιοσύνης. Παράλληλα, παίρνοντας το αξίωμα του ποντίφικα (αρχιερέα), γίνεται ρυθμιστής και της θρησκευτικής ζωής. Παρόλο που τυπικά τα παραδοσιακά όργανα διακυβέρνησης (συνελεύσεις, Σύγκλητος, αξιωματούχοι) υπάρχουν, γίνεται ο ίδιος απόλυτος κυρίαρχος του πολιτεύματος και καθιερώνει ένα νέο σύστημα διακυβέρνησης, την Αυτοκρατορία. Οι διάδοχοί του (δες τον πίνακα στη σελ.139 του βιβλίου) συνεχίζουν να κυβερνούν με βάση το μοντέλο του Οκταβιανού, ολοένα αυξάνοντας τη δύναμή τους.

Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Γυμνασίου (8) – Ενότητα 1η: Η Ελλάδα στον Κόσμο

Η σύνδεση των προτάσεων

Η πρόταση

Είναι ένα σύνολο λέξεων, συντακτικά οργανωμένο και με απαραίτητο όρο το ρήμα, που εκφράζει μόνο ένα νόημα, συνήθως σύντομα διατυπωμένο. [Λεξικό Κοινής Νεοελληνικής]

Αρχαία Ελληνικά Κείμενα (μετάφραση) Α΄ Γυμνασίου (12) – ψ 89-381

Joseph Wright of Derby, Η Πηνελόπη ξηλώνει το πανί. (πηγή: Wikimedia Commons)

ψ 89-381, η αναγνώριση του Οδυσσέα από την Πηνελόπη

 

Βασικά σημεία

 

1. Τα στάδια της αναγνώρισης

• πρώτο στάδιο (στ. 89-96)

Η Ευρύκλεια έχει ήδη ανακοινώσει χαρούμενη στην Πηνελόπη την επιστροφή του Οδυσσέα και τον φόνο των μνηστήρων. Καλεί την Πηνελόπη να δει με τα μάτια της και μάλιστα δέχεται να χάσει τη ζωή της, αν αποδειχθεί ότι εξαπατά την κυρία της. Η Πηνελόπη είναι δύσπιστη και δε δείχνει τον αναμενόμενο ενθουσιασμό· παρόλα αυτά θα κατέβει να δει τον γιο της και τον φονιά των μνηστήρων. Ας σημειωθεί ότι δεν αναφέρει ακόμη το όνομα του Οδυσσέα: θέλει να βεβαιωθεί πρώτα η ίδια. Όχι άστοχα ο ποιητής της αποδίδει τα χαρακτηριστικά επίθετα λογική και φρόνιμη (στ.92).

Ιστορία Α΄ Γυμνασίου (27) – Ρώμη

Σύμβολο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Το αρκτικόλεξο SPQR, Senatus Populusque Romanus, σημαίνει Η Σύγκλητος και ο Ρωμαϊκός λαός (πηγή Βικιπαίδεια) 

Το ρωμαϊκό κράτος αποκτά μεγάλη δύναμη

Βασικά σημεία

Η θέση της Ρώμης

Η Ρώμη ήταν η σημαντικότερη πόλη της ιταλικής χερσονήσου. Οι κάτοικοι της Ρώμης και της γύρω περιοχής, οι Ρωμαίοι, κατάφεραν στο πέρασμα των αιώνων να γίνουν ισχυροί και να επιβάλουν την εξουσία τους σε όλη την ιταλική χερσόνησο. Η ισχύς της Ρώμης οφειλόταν στην προνομιακή γεωγραφική της θέση (ήταν χτισμένη στις όχθες του ποταμού Τίβερη), κάτι που ευνοούσε το εμπόριο και την οικονομική της ανάπτυξη.

Ιστορία Α΄ Γυμνασίου (26) – Ελληνιστική εποχή

Τα ελληνιστικά βασίλεια (πηγή: Wikimedia Commons)

Τα ελληνιστικά βασίλεια

Βασικά σημεία

1. Τα βασίλεια
Τα κράτη στα οποία διασπάστηκε οριστικά η αυτοκρατορία του Αλέξανδρου μετά τη μάχη της Ιψού (301 π.Χ.):

• βασίλειο Μακεδονίας με ηγέτη τον Κάσσανδρο. 
• βασίλειο Θράκης και Μικράς Ασίας με ηγέτη τον Λυσίμαχο. 
• βασίλειο Συρίας (που περιλάμβανε τις περισσότερες ασιατικές περιοχές) με ηγέτη τον Σέλευκο.
• βασίλειο Αιγύπτου με ηγέτη τον Πτολεμαίο.

Αρχαία Ελληνικά Κείμενα (μετάφραση) Α΄ Γυμνασίου (11) – Οδύσσεια, χ 1-446

Ο φόνος των μνηστήρων από τον Οδυσσέα και τον Τηλέμαχο (ερυθρόμορφος κρατήρας από την Καμπανία, περ. 330 π.Χ., Λούβρο, πηγή Wikipedia)

 

χ 1-446 Μνηστηροφονία

Βασικά σημεία:

1. Οι κατηγορίες που απευθύνει ο Οδυσσέας στους μνηστήρες

Μετά την επιτυχία του στο αγώνισμα του τόξου ο Οδυσσέας είναι έτοιμος να πάρει την εκδίκησή του: ρίχνει την πρώτη σαΐτα στον ανυποψίαστο Αντίνοο, την ώρα που αυτός σηκώνει την κούπα να πιει κρασί. Οι μνηστήρες, μόλις τον βλέπουν να πέφτει νεκρός, ανάστατοι απειλούν τον Οδυσσέα με θανάτωση. Αυτός αποκαλύπτεται (Σκυλιά, που λέγατε δεν θα γυρίσω πια στον τόπο μου, μετά της Τροίας τον πόλεμο) και απαριθμεί τις αδικίες τους, πριν τους τιμωρήσει γι’ αυτές:

Αρχαία Ελληνικά Κείμενα (μετάφραση) Β΄ Γυμνασίου (11) – Ιλιάδα, Ω 468-677

Ο Πρίαμος ικετεύει τον Αχιλλέα (πίνακας του Αλεξάντερ Ιβάνοφ, πηγή Wikimedia Commons)

 

 

Ω 468-677, η συνάντηση Πριάμου και Αχιλλέα

 

Βασικά σημεία:

1. Η σκηνή του Αχιλλέα.

2. Τα επιχειρήματα του Πρίαμου και η αντίδραση του Αχιλλέα.

3. Ο Αχιλλέας προσπαθεί να ηρεμήσει τον Πρίαμο.

4. Το αίτημα του Πριάμου και η απάντηση του Αχιλλέα (552-595).

5. Η ιστορία της Νιόβης (596-621).

6. Το τέλος της συνάντησης.