Ιστορία Β΄ Γυμνασίου (15) - Σχέσεις Βυζαντίου-Δύσης, Αγώνες για τη διατήρηση των ιταλικών κτήσεων

Τα θέματα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας στη Νότια Ιταλία περίπου το 1000. (πηγή: Βικιπαίδεια)

 

Σχέσεις Βυζαντίου-Δύσης

Αγώνες για τη διατήρηση των ιταλικών κτήσεων

 

Βασικά σημεία

 

1. Ο Ελληνισμός της Ιταλίας

Ελληνικοί πληθυσμοί κατοικούσαν στη Ν. Ιταλία και τη Σικελία από την αρχαιότητα, όταν ως συνέπεια του Β΄ αποικισμού (8^ος π.Χ. αι. και μετά) ιδρύθηκαν πολλές ελληνικές αποικίες στις περιοχές αυτές. Λόγω της έντονης ελληνικής παρουσίας η περιοχή αυτή είχε ονομαστεί στην αρχαιότητα Μεγάλη Ελλάδα.

Τον 9^ο μ. Χ. αι. οι Άραβες κατέκτησαν τη Σικελία. Έτσι, το Βυζάντιο έλεγχε μόνο τις περιοχές της Ν. Ιταλίας, που περιλάμβανε τα θέματα Λογγοβαρδίας, Καλαβρίας και Λουκανίας. Τα θέματα αυτά συνενώθηκαν από τον Ιωάννη Τζιμισκή στο κατεπανάτο Ιταλίας (γύρω στο 975).

 

Χάρτης της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (γερμανικό μεσαιωνικό κράτος) περί το 1000 μ.Χ. (πηγή: Βικιπαίδεια)

 

2. Η ιταλική πολιτική της Μακεδονικής Δυναστείας - σχέσεις με το Γερμανικό Κράτος

(α) ο Γερμανός Όθων Α΄

Ο ηγεμόνας αυτός απείλησε τις βυζαντινές κτήσεις στη Ν. Ιταλία, όταν ανακηρύχτηκε βασιλεύς Ιταλίας (951) και στέφθηκε από τον πάπα στη Ρώμη αυτοκράτωρ Ρωμαίων (962).

Ο Όθων Α΄ έστειλε ως πρεσβευτή τον Λιουτπράνδο, επίσκοπο Κρεμώνας, στην Κωνσταντινούπολη (Δεκέμβριος 968), για να προτείνει ειρήνη και γάμο του γερμανού διαδόχου με μια βυζαντινή πριγκίπισσα, που θα πήγαινε στη Δύση με προίκα τις βυζαντινές κτήσεις της Ν. Ιταλίας. Ο βυζαντινός αυτοκράτορας Νικηφόρος Φωκάς απέρριψε τις προτάσεις αυτές.

 

(β) η πολιτική του Όθωνα Β΄

Το 972 ο Ιωάννης Τζιμισκής συμφώνησε να παντρευτεί η ανεψιά του Θεοφανώ τον διάδοχο του γερμανικού θρόνου, Όθωνα Β΄ (973 - 983). Ο γάμος έγινε στη Ρώμη. Στη συνέχεια όμως, ο Όθων Β΄ εισέβαλε στις βυζαντινές κτήσεις της Ν. Ιταλίας. Μετά το θάνατό του οι σχέσεις των δύο κρατών αποκαταστάθηκαν.

Ο Βασίλειος Β΄ (976-1025) διατήρησε τα εδάφη της Ν. Ιταλίας. Όμως, στα μέσα του 11ου αι. οι Νορμανδοί εισέβαλαν στη Ν. Ιταλία και το 1071 κατάφεραν να την αποσπάσουν ολοκληρωτικά από το Βυζάντιο.

 

Σύγχρονο άγαλμα της Θεοφανώς Σκλήραινας (πηγή: Βικιπαίδεια)

 

Παράθεμα:

 

[Ο Όθων ο Μέγας και οι βυζαντινές κτήσεις της Ν. Ιταλίας]

Η εποχή όμως της τρομερής αυτής αναπτύξεως της ισχύος της βυζαντινής αυτοκρατορίας συμπίπτει με την ανανέωση και της δυτικής αυτοκρατορίας [ενν. την Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία του Γερμανικού Έθνους]. Η αντιζηλία ανάμεσα στις δύο αυτοκρατορίες οξύνθηκε και πάλι. Ιδεολογικά η αντίθεση αναφερόταν στην αποκλειστικότητα της ιδέας της αυτοκρατορίας και τη διεκδίκηση της κληρονομιάς της Ρώμης και από τους δύο αυτοκρατορίες. Πολιτικά η αντίθεση εντοπιζόταν στα συγκρουόμενα συμφέροντα των δύο δυνάμεων στη νότια Ιταλία. Ο Όθων ο Μέγας που στέφθηκε αυτοκράτορας στη Ρώμη ένα χρόνο πριν από την άνοδο του Νικηφόρου Φωκά στο θρόνο και ο οποίος στο μεταξύ είχε υποτάξει ολόκληρη σχεδόν την Ιταλία, έστειλε το 968 πρεσβεία στην Κωνσταντινούπολη για να επιτύχει έναν φιλικό διακανονισμό σχετικά με την κατοχή του τμήματος εκείνου της Ιταλίας που δεν έχει καταλάβει ακόμη.  Ο γενναιόψυχος απεσταλμένος του, ο επίσκοπος της Κρεμώνας Λιουτπράνδος, που είχε και άλλοτε επισκεφτεί τη βυζαντινή πρωτεύουσα (το 949 επί Κωνσταντίνου Ζ΄ με εντολή του Βερεγγάριου Β΄), διαβίβασε στη βυζαντινή κυβέρνηση ένα σχέδιο, που προέβλεπε τη σύναψη γάμου ανάμεσα στον γιο του Όθωνα Α΄ και σε μια κόρη των νεαρών πορφυρογέννητων βυζαντινών αυτοκρατόρων· σαν προίκα θα εκχωρούνταν οι κτήσεις της βυζαντινής αυτοκρατορίας στη νότια Ιταλία. Η προσφορά αυτή θεωρήθηκε εμπαιγμός από τους βυζαντινούς και απορρίφθηκε επίσης με εμπαιγμό. Ο βυζαντινός ηγεμόνας πίστευε ότι τα τελευταία γεγονότα στη Δύση έθιγαν σοβαρά τα ενδιαφέροντα και το κύρος της αυτοκρατορίας του από πολλές απόψεις. Το γεγονός ότι ο Όθων έλαβε το αυτοκρατορικό στέμμα, ανακηρύχθηκε κεφαλή της Ρώμης και της ρωμαϊκής Εκκλησίας, κατέκτησε ολόκληρη σχεδόν την Ιταλία, σύναψε συμμαχία με τους ηγεμόνες της Κάπουας και του Βενεβέντου, που ήταν υποτελείς της βυζαντινής αυτοκρατορίας και τέλος επιχείρησε επίθεση στη βυζαντινή πόλη του Μπάρι, που βέβαια απέτυχε, όλα αυτά ερέθισαν στο έπακρο τον βυζαντινό αυτοκράτορα, ο οποίος, μετά τις μοναδικές επιτυχίες σου στις πρόσφατες επιχειρήσεις στην Ανατολή, είχε ενισχυμένη συνείδηση της δυνάμεως και του ρόλου του. Ο απεσταλμένος του Όθωνα του Μεγάλου, στον οποίο συμπεριφέρθηκαν στην Κωνσταντινούπολη σχεδόν σαν αιχμάλωτο, αναγκάστηκε να μάθει ότι ο κύριός του δεν ήταν ούτε αυτοκράτορας ούτε Ρωμαίος, αλλά μόνο βασιλέας βαρβάρων και ότι δεν χωρούσε συζήτηση για γάμο ανάμεσα στο γιο ενός βάρβαρου ηγεμόνα και μιας πορφυρογέννητης βασιλοπούλας. 

Georg Ostrogorsky, Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους, τομ. 2, σελ.171-172

 

Θέλω κι άλλο!

• Σχέσεις Βυζαντίου-Δύσης: ντοκιμαντέρ από το αρχείο της ΕΡΤ (το σχετικό απόσπασμα από το 4:24 έως το 10:00). Τίτλος σειράς: Βυζάντιο, Ιστορία και Πολιτισμός, επεισόδιο 5ο.
• Άρθρο της Βικιπαίδειας για το κατεπανάτο Ιταλίας.
• Άρθρο της Βικιπαίδειας για τους Νορμανδούς.
• Δείτε επίσης τα άρθρα της Βικιπαίδειας για την Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία του Γερμανικού Έθνους και τον Όθωνα Α΄.
  

 

❦