Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ λυκείου (2) - Καρκαβίτσας, Τα τυφλοπόντικα

Pieter Bruegel, Οι θεριστές (1565), ελαιογραφία

Metropolitan Museum of Art, New York [πηγή: Βικιπαίδεια]

Ανδρέας Καρκαβίτσας, Τα τυφλοπόντικα 

Σύντομος σχολιασμός κύριων σημείων 

 

Τα πρόσωπα 

Το διήγημα αυτό είναι ουσιαστικά διάλογος δύο προσώπων: του αγωγιάτη που αφηγείται την ιστορία με τα τυφλοπόντικα (κάποτε ήταν γεωργός σε θεσσαλικό τσιφλίκι) και του αφηγητή-πελάτη που μεταφέρει στον αναγνώστη όλη την κουβέντα με τον αγωγιάτη. Χαρακτηριστικά σημεία: στην αρχή … είπε απότομα ο αγωγιάτης μου και τελευταία περίοδος Και ο Καραγκούνης, για να κρύψει τη μεγάλη του συγκίνηση, άρχισε να ξυλίζει αλύπητα το ζώο του. 

Αρχαία Ελληνικά Α΄ λυκείου (4) - Ξενοφώντας, 2.2.1-4

Μοντέλο αρχαίας ελληνικής τριήρους, Deutsches Museum, Μόναχο, Γερμανία

Ξενοφών, Ελληνικά, Βιβλίο 2, Κεφάλαιο 2,  §§ 1-4

Βασικά σημεία και σύντομος σχολιασμός

1. Ενέργειες του Λύσανδρου μετά τη νίκη

(α) παίρνει με το μέρος του 2 πόλεις της αθηναϊκής συμμαχίας, το Βυζάντιο και την Καλχηδόνα. (β) στέλνει τους αθηναίους φρουρούς στην Αθήνα, η οποία δεν έχει πλέον ανεφοδιασμό, ώστε η συσσώρευση ολοένα και μεγαλύτερου αριθμού ανθρώπων μέσα στην πόλη να προκαλέσει έλλειψη τροφίμων και να δημιουργήσει ασφυκτική κατάσταση για τον πληθυσμό. (γ) ορίζει διοικητή (αρμοστή) το Σθενέλαο. (δ) επισκευάζει το στόλο (εδώ περισσότερες πληροφορίες για την αρχαία τριήρη).

2. Η είδηση της συντριβής φτάνει στην Αθήνα

(α) ουδείς εκοιμήθη ... (β) θρηνούν τους νεκρούς, αλλά περισσότερο τους εαυτούς τους, αναλογιζόμενοι πως μπορεί να υποστούν ό,τι έκαναν σε άλλους. Οι Αθηναίοι σε μειονεκτική θέση πλέον μετανοούν για την αλαζονική και ωμή συμπεριφορά που επέδειξαν στο παρελθόν σε βάρος των ίδιων τους των συμμάχων. (γ) προετοιμάζονται για πολιορκία.

Φιλοσοφία Β΄ λυκείου (2) - 1.1 Η ιδιαιτερότητα της φιλοσοφικής σκέψης

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Ξεκινώντας από την απορία 

Ενότητα πρώτη: Η ιδιαιτερότητα της φιλοσοφικής σκέψης

Βασικά σημεία
Το ερώτημα	(α) τα ερωτήματα είναι η αρχή/αφορμή της φιλοσοφικής αναζήτησης και συζήτησης. (β) τα χαρακτηριστικά τους: - δύσκολα αλλά συνηθισμένα, - σαν εκείνα που αντιμετωπίζει η επιστήμη, [δείτε εδώ ένα σύντομο βίντεο για ένα κλασικό παράδειγμα επιστημονικού ερωτήματος (μπορείτε να ρυθμίσετε τους υπότιτλους στα ελληνικά). Επίσης, εδώ ένα βίντεο που εξηγεί με απλά λόγια την επιστημονική μέθοδο.] - είναι ιδιαίτερα, προκαλούν αμηχανία/δέος· οδηγούν σε αδιέξοδα → θεωρούνται ερωτήματα οριακά, θεμελιώδη ή έσχατα.
Οι απαντήσεις	(α) συχνά δε βρίσκονται (β) γιατί αξίζει να αναζητήσουμε απαντήσεις: - η προσπάθεια/σκέψη διευρύνει τον πνευματικό μας ορίζοντα και οξύνει την κριτική μας ικανότητα, ανοίγει νέες προοπτικές στη γνώση και στην πράξη, κατ’ επέκταση στη ζωή μας. [δες και τη 2η ερώτηση]
Ορισμός	(α) η φιλοσοφία είναι σκέψη πάνω στην ίδια τη σκέψη και τις δυνατότητές της. [δείτε παρακάτω και μερικούς ακόμη χρήσιμους ορισμούς από τα λεξικά] (β) άλλοτε με τον όρο φιλοσοφία εννοούνται οι θεωρίες των φιλοσόφων. (γ) Το ζήτημα δηλαδή δεν είναι τόσο να μαθαίνει κανείς ένα σύνολο φιλοσοφικών θεωριών ή αντιλήψεων όσο να μαθαίνει πώς να φιλοσοφεί, δηλαδή πώς να σκέπτεται.

Να μελετήσετε τους παρακάτω ορισμούς από τα λεξικά και να τους συγκρίνετε:

- φιλοσοφία: η επιδίωξη της γνώσης, η αναζήτηση της αλήθειας σχετικά με το νόημα της ζωής, την ουσία του κόσμου και τη θέση του ανθρώπου στον κόσμο (Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής).

- φιλοσοφία: η λογική έρευνα και αναζήτηση της φύσης των πραγμάτων και της αλήθειας των όντων και των φαινομένων, της γνώσης, των αξιών κλπ., η συστηματική εξέταση του κόσμου και ο επιστημονικός κλάδος που διαμορφώνεται από αυτήν την προσπάθεια. (Λεξικό Μπαμπινιώτη).

Άνθρωπος και Ιστορία

Με ποια κριτήρια επιλέγουν οι ιστορικοί τα γεγονότα που καταγράφουν και ερμηνεύουν στα συγγράμματά τους; Αυτά που σήμερα θεωρούνται σημαντικά (ή ακόμη και κοσμοϊστορικά) γεγονότα θα καταγραφούν άραγε ως τέτοια από τους ιστορικούς του μέλλοντος; Με αυτά τα ερωτήματα που αφορούν τη σχέση του ανθρώπου με την Ιστορία και την αντίληψη που σχηματίζουμε γι' αυτή καταπιάνεται στο παρακάτω απόσπασμα ο βρετανός συγγραφέας και φιλόσοφος Άλντους Χάξλεϊ.

Αρχαία Ελληνικά Α΄ λυκείου (3) - Ξενοφώντας, 2.1.16-32

 

Ξενοφών, Ελληνικά, Βιβλίο 2, Κεφάλαιο 1,  §§ 16-32

Βασικά σημεία και σύντομος σχολιασμός 

§§ 16-21

1. Οι κινήσεις των δύο στόλων	Αθηναίοι: Σάμος – επιδρομές στα παράλια της Μ. Ασίας – Χίος και Έφεσος – Ελαιούντα – Σηστός – Αιγός ποταμοί. Σπαρτιάτες: Ρόδος – Ελλήσποντος – Άβυδος – Λάμψακος.
2. Γιατί ο Λύσανδρος μπήκε στον Ελλήσποντο;	(α) για να κόψει τους θαλάσσιους δρόμους ανεφοδιασμού των Αθηναίων από τον πλούσιο σε σιτάρι Εύξεινο Πόντο (…προς τον Ελλήσποντο, απ’ όπου έφευγαν τα εμπορικά αθηναϊκά πλοία…,  § 17). (β) για να υποτάξει τις πόλεις του Ελλησπόντου που έχουν αποστατήσει από τους Σπαρτιάτες (προς τις συμμαχικές τους πόλεις που είχαν αποστατήσει, § 17). [δες και σχόλιο του σχολικού βιβλίου σελ.54]
3. Γιατί λεηλατήθηκε η Λάμψακος;	Για το νόημα της κίνησης του Λύσανδρου δες τα σχόλια του σχολικού βιβλίου για την § 19.  [σελ.54]

§§ 22-27

1. Ποιες οι κινήσεις του Λυσάνδρου, αφού ο αθηναϊκός στόλος αγκυροβόλησε στους Αιγός Ποταμούς;	Ετοιμάζει τα πληρώματα για ναυμαχία, αλλά δε βγαίνει από το λιμάνι. Φαίνεται προσεκτικός και προτιμά να κατασκοπεύσει τους Αθηναίους, ίσως για να βρει κάποιο αδύνατο σημείο τους (§ 22-24). Άλλωστε, το 406 π.Χ. (μια χρονιά πριν δηλαδή) οι Αθηναίοι είχαν νικήσει τους Σπαρτιάτες σε ναυμαχία στις Αργινούσες και είχαν αναπτερωμένο ηθικό.
2. Πώς αντιδρούν οι Αθηναίοι;	Βγαίνουν στον Ελλήσποντο για να ναυμαχήσουν, αλλά ο Λύσανδρος τους αποφεύγει και έτσι επιστρέφουν άπρακτοι στους Αιγός Ποταμούς κάθε απόγευμα. Σκορπίζονται στη Χερσόνησο όλο και περισσότερο, για να προμηθευτούν τρόφιμα. Νομίζουν ότι ο Λύσανδρος τους φοβάται και τον περιφρονούν (§ 27).
3. Η παρέμβαση του Αλκιβιάδη	Ο Αλκιβιάδης θεωρεί τους Αιγός Ποταμούς ακατάλληλο αγκυροβόλιο και συμβουλεύει τους αθηναίους στρατηγούς να μεταφέρουν το στόλο στη Σηστό. Οι στρατηγοί αγνοούν τις συμβουλές του (§ 26).

§§ 28-29

1. Η ξαφνική επίθεση του Λυσάνδρου	Ο Λύσανδρος, μόλις είδε το σινιάλο των κατασκόπων του (… στη μέση της διαδρομής να υψώσουν ασπίδα…, § 27), θέτει σ’ εφαρμογή το σχέδιό του: επιτίθεται αιφνιδιαστικά στο στόλο των Αθηναίων μέσα στο λιμάνι τους. Οι Αθηναίοι, σκορπισμένοι ήδη, όπως έκαναν κάθε απόγευμα, δεν πρόλαβαν καλά καλά να επανδρώσουν τα πλοία τους, για να ναυμαχήσουν (§ 28).
2. Ποια αθηναϊκά πλοία γλίτωσαν την αιχμαλωσία και πού κατευθύνθηκαν;	Μόνο 9 πλοία γλίτωσαν την αιχμαλωσία: το πλοίο του ναυάρχου Κόνωνα, άλλα 7 της συνοδείας του, που κατευθύνθηκαν στην Κύπρο, στο βασιλιά Ευαγόρα, και η Πάραλος (δες και σχόλιο του σχολικού βιβλίου σελ.55), που πήγε στην Αθήνα, για να αναγγείλει την ήττα. Ο Κόνων, για να εμποδίσει τους Λακεδαιμονίους να τον καταδιώξουν, κάνει μια ριψοκίνδυνη κίνηση: πηγαίνει στη Λάμψακο και κλέβει τα μεγάλα πανιά του σπαρτιατικού στόλου, που ήταν χρήσιμα για να αναπτύσσει ταχύτητα το πλοίο.
3. Ευαγόρας	Πληροφορίες για τον βασιλιά δίνει το σχόλιο διδακτικού εγχειριδίου (σελ.55). Οι αρχαίοι συγγραφείς δίνουν διάφορες ερμηνείες σχετικά με τη σκοπιμότητα της ενέργειας του Κόνωνα: άλλοι αναφέρουν ότι ο Κόνων απέφυγε να πλεύσει στην Αθήνα, γιατί φοβόταν την οργή του αθηναϊκού λαού και γιατί ήταν φίλος του Ευαγόρα· άλλοι πιστεύουν ότι ενέργησε έτσι σκεπτόμενος την προσωπική του ασφάλεια· άλλοι υποστηρίζουν ότι ο Κόνων περίμενε τη μεταβολή της πολιτικής κατάστασης στην Αθήνα.

§§ 30-32

1. Η σύσκεψη των συμμάχων (των Σπαρτιατών)	Ακούστηκαν πολλές κατηγορίες σε βάρος των Αθηναίων λόγω: (α) εγκλημάτων πολέμου: ο στρατηγός Φιλοκλής είχε ρίξει στη θάλασσα τα πληρώματα δύο πλοίων που συνέλαβε (§ 31). (β) σκληρών αποφάσεων που είχαν πάρει πριν τη ναυμαχία: οι Αθηναίοι είχαν αποφασίσει, αν νικούσαν, να κόψουν το δεξί χέρι των αιχμαλώτων. Δες και τα σχόλια των §§ 31 και 32 (σελ.55) για μερικές ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες.
2. Οι αποφάσεις	Τελικά οι σύμμαχοι των Σπαρτιατών αποφάσισαν: (α) να εκτελέσουν μόνο τους Αθηναίους αιχμαλώτους. (β) να χαρίσουν τη ζωή στο στρατηγό Αδείμαντο. Δες και τα σχόλια της § 32 (σελ.56).

❖

 

Αλκιβιάδης: Αθηναίος στρατηγός και πολιτικός (περίπου 452-404 π.Χ.). Αναλυτικότερες πληροφορίες εδώ.

Ο Αλκιβιάδης, γιος του Κλεινία, μεγάλωσε στο σπίτι του κηδεμόνα του Περικλή και μαθήτευσε κοντά στο Σωκράτη. Ήρθε σε ρήξη με το Νικία, κυρίως όταν συνέλαβε το μεγαλεπήβολο σχέδιο της Σικελικής εκστρατείας, για την οποία εκλέχτηκε στρατηγός (415 π.Χ.). Με αφορμή όμως τον ακρωτηριασμό των Ερμών κατηγορήθηκε για θρησκευτικές παρατυπίες, όπως την παρώδηση των ελευσίνιων μυστηρίων, και ανακλήθηκε στην Αθήνα, για να δικαστεί.

Δραπέτευσε όμως στη Σπάρτη, όπου και πρόσφερε τις υπηρεσίες του, ενθαρρύνοντας τους Σπαρτιάτες να στείλουν στρατηγό στη Σικελία και να εγκαταστήσουν φρουρά στη Δεκέλεια της Αττικής (413 π.Χ.). Έχασε όμως την εμπιστοσύνη τους, όταν τους παρότρυνε να επικεντρώσουν το ενδιαφέρον τους στο Αιγαίο και όχι στον Ελλήσποντο.

Στη συνέχεια, προσχώρησε στον πέρση σατράπη Τισσαφέρνη, με την υποστήριξη του οποίου προσπάθησε μάταια να εξασφαλίσει την επιστροφή του στην Αθήνα, όπου θα επιδίωκε την εγκαθίδρυση ολιγαρχικού καθεστώτος.

Το 411-410 π.Χ. με την υποστήριξη των αθηναίων ολιγαρχικών εκλέχτηκε στρατηγός του αθηναϊκού στόλου στη Σάμο, για κάποια χρόνια διεύθυνε τις αθηναϊκές επιχειρήσεις στον Ελλήσποντο και κατήγαγε σημαντική νίκη στην Κύζικο το 410/9 π.Χ. Γύρισε στην Αθήνα το 407 π.Χ., όπου του αφαιρέθηκαν οι θρησκευτικές κατηγορίες, αλλά μετά από κάποιες αποτυχίες του αποσύρθηκε στη Θράκη. Προσπάθησε να προσεγγίσει ξανά τους Αθηναίους χωρίς όμως επιτυχία, πριν από τη μάχη στους Αιγός Ποταμούς (405 π.Χ.).

Ζήτησε καταφύγιο στον πέρση σατράπη Φαρνάβαζο και δολοφονήθηκε στη Φρυγία, πιθανόν με εντολή των Τριάκοντα τυράννων και του σπαρτιάτη Λύσανδρου.

Πηγή: ιστοσελίδα του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού αφιερωμένη στην ελληνική ιστορία

http://www.hellenichistory.gr/

❦ 

 

Αρχαία Ελληνικά Α΄ λυκείου (2) - εισαγωγή

Θουκυδίδης (πηγή: Wikimedia Commons)

 

Θουκυδίδης Ολόρου Αλιμούσιος

 

Από την εισαγωγή του βιβλίου για τον Θουκυδίδη πρέπει να θυμόμαστε βασικές πληροφορίες για τα παρακάτω θέματα. Σε αυτόν τον σύνδεσμο θα βρείτε την παρουσίαση που χρησιμοποιήσαμε στην τάξη.

 

Τη ζωή του

- Γέννηση, καταγωγή και μόρφωση.

- Θουκυδίδης και Πελοποννησιακός πόλεμος: λοιμός, αποτυχία στην Αμφίπολη, εξορία και συγγραφή.

- Το τέλος του πολέμου.