Ιστορία Γ΄ λυκείου (γενικής παιδείας) - εξεταστέα ύλη 2018

Φροντιστήριο της Τραπεζούντας, (1682 Σεβαστός Κυμινήτης – ως το 1922)

Ύλη για τις εξετάσεις

Κεφάλαιο Α΄

3. Η Ελληνική Επανάσταση του 1821

- Ο χαρακτήρας της Ελληνικής Επανάστασης.

- Η πολιτική συγκρότηση των Ελλήνων με τη δημιουργία τοπικών κέντρων εξουσίας.

- Η Μεγάλη Ιδέα.

- Η έκβαση της Επανάστασης.

4. Το ελληνικό κράτος και η εξέλιξή του (1830-1881)

- Ο αλυτρωτισμός.

- Η επανάσταση της 3^ης Σεπτεμβρίου 1843.

- Η κατοχύρωση της λαϊκής κυριαρχίας (αρχή της δεδηλωμένης).

5. Το Ανατολικό Ζήτημα και ο Κριμαϊκός πόλεμος

- Το Ανατολικό ζήτημα.

Κεφάλαιο Β΄

3. Προσπάθειες για τον εκσυγχρονισμό της Ελλάδας

- Παράγοντες που παρεμπόδιζαν την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη της χώρας κατά την πρώτη πεντηκονταετία του βίου της.

- Ο εκσυγχρονισμός.

- Το Κίνημα στο Γουδί και ο Ελ. Βενιζέλος.

4. Εθνικά Κινήματα στη ΝΑ Ευρώπη

- Η δημιουργία της βουλγαρικής εξαρχικής εκκλησίας και οι συνέπειες της συνθήκης του Αγ. Στεφάνου.

- Η απάντηση της Ελλάδας στον βουλγαρικό επεκτατισμό: ο Μακεδονικός Αγώνας.

5. Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι (1912-1913)

- Αίτια και αποτελέσματα του Α΄ Βαλκανικού.

- Η συνθήκη του Λονδίνου και οι συνέπειές της.

- Ο Β΄ Βαλκανικός και η συνθήκη του Βουκουρεστίου.

Κεφάλαιο Γ΄

3. Η Ελλάδα στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο

- Η στάση της Ελλάδας κατά την κήρυξη του πολέμου και η διαφωνία Κωνσταντίνου-Βενιζέλου.

- Η Επιτροπή Εθνικής Άμυνας. Παλαιά Ελλάδα και Νέες Χώρες.

- Το κίνημα της Εθνικής Άμυνας και τα Νοεμβριανά.

5. Ο Μικρασιατικός Πόλεμος (1919-1922)

- Οι όροι της ελληνοτουρκικής σύμβασης ανταλλαγής των πληθυσμών.

Κεφάλαιο Ε΄

3. Η συμμέτοχη της Ελλάδας στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και η Εθνική Αντίσταση

- Η απόκρουση της ιταλικής εισβολής στην Αλβανία.

- Η γερμανική εισβολή και η μάχη της Κρήτης.

- Η Εθνική Αντίσταση κατά των δυνάμεων του Άξονα και η σημασία της.

✽

Προτεινόμενα θέματα για τις εξετάσεις

 Κεφάλαιο Α΄ - Η Ευρώπη και ο κόσμος τον 19^ο αιώνα (1815-1871)

3. Η Ελληνική Επανάσταση του 1821

Ιστορικοί όροι	Ερωτήσεις ανάπτυξης
- Μεγάλη Ιδέα	- Γιατί η Ελληνική Επανάσταση θεωρείται εθνικό αλλά και πολιτικό κίνημα; Ποια τα κυριότερα συστατικά στοιχεία του ελληνικού εθνικού κινήματος; (σελ. 16) - Ποιες Μεγάλες Δυνάμεις υπέγραψαν το Πρωτόκολλο της Ανεξαρτησίας, (22 Ιανουαρίου/3 Φεβρουαρίου 1830) και ποιες εγγυήσεις παρείχαν με αυτό; Ποια τα σύνορα του νεοσύστατου ελληνικού κράτους; (σελ. 31-2)

4. Το ελληνικό κράτος και η εξέλιξή του (1830-1881)

Ιστορικοί όροι	Ερωτήσεις ανάπτυξης
- αλυτρωτισμός	- Ποιοι ήταν ιδιαίτερα δυσαρεστημένοι από την πολιτική του Όθωνα και γιατί; (σελ. 35-6) - Ποια τα αποτελέσματα της επανάστασης της 3ης Σεπτεμβρίου; (σελ. 36) - Ποιος πολιτικός πρότεινε την αρχή της δεδηλωμένης και ποιος μονάρχης αναγκάστηκε να την αποδεχθεί; Να δώσετε με συντομία το περιεχόμενό της (σελ. 36)

5. Το Ανατολικό Ζήτημα και ο Κριμαϊκός πόλεμος

Ιστορικοί όροι: ανατολικό ζήτημα.

Κεφάλαιο Β΄ - Από τον 19^ο στον 20^ο αιώνα (1871-1914)

3. Προσπάθειες για τον εκσυγχρονισμό της Ελλάδας

Ιστορικοί όροι	Ερωτήσεις ανάπτυξης
- εκσυγχρονισμός	- Ποιοι παράγοντες απέτρεπαν τον εκσυγχρονισμό του ελληνικού κράτους κατά την πρώτη πεντηκονταετία του βίου του; (σελ. 60) - Με ποια αφορμή βρέθηκε ο Βενιζέλος στην Αθήνα και για ποιο σκοπό; (σελ. 61-62) - Να αναφέρετε μερικές μεταρρυθμίσεις που προώθησε ο Βενιζέλος με το σύνταγμα του 1911. (σελ. 62)

4. Εθνικά Κινήματα στη ΝΑ Ευρώπη

Ιστορικοί όροι: Εξαρχία, Μακεδονικός Αγώνας

5. Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι (1912-1913)

Η Συνθήκη Λονδίνου (Μάιος 1913) και οι συνέπειές της. (σελ. 68-69)

Κεφάλαιο Γ΄ - Ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος και οι άμεσες επιπτώσεις του

3. Η Ελλάδα στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο

Ιστορικοί όροι	Ερωτήσεις ανάπτυξης
- Επίστρατοι - Αμυνίτες - Νοεμβριανά	- Το κίνημα της Εθνικής Άμυνας (16/29 Αυγούστου 1916): ποιος ο ηγέτης, σε ποια πόλη εκδηλώθηκε και ποιοι οι στόχοι του κινήματος; (σελ. 84)

5. Ο Μικρασιατικός Πόλεμος (1919-1922)

Ερώτηση ανάπτυξης

Ποιοι οι όροι της ελληνοτουρκικής σύμβασης ανταλλαγής των πληθυσμών; (σελ. 93)

  

Κεφάλαιο Ε΄ - Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος

3. Η συμμέτοχη της Ελλάδας στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και η Εθνική Αντίσταση

Ιστορικοί όροι	Ερωτήσεις ανάπτυξης
- εαρινή επίθεση	- ποιος ο αντίκτυπος της ελληνικής νίκης κατά της φασιστικής Ιταλίας; (σελ. 120) - τα αίτια της γερμανικής εισβολής στην Ελλάδα και η σημασία της ελληνογερμανικής σύρραξης. (σελ. 120-121)

Η Μονή Παναγίας Σουμελά ιδρύθηκε, σύμφωνα με την παράδοση, το 386 από τους αθηναίους μοναχούς Bαρνάβα και Σωφρόνιο, που οδηγήθηκαν στις απάτητες βουνοκορφές του Πόντου μετά από αποκάλυψη της Παναγίας, με σκοπό να ιδρύσουν το μοναχικό της κατάλυμα. Εκεί, σε σπήλαιο με υψόμετρο 1063 μέτρα, είχε μεταφερθεί από αγγέλους η ιερή εικόνα της Παναγίας της Aθηνιώτισσας, την οποία, πάντα κατά την παράδοση, εικονογράφησε ο Ευαγγελιστής Λουκάς.

✽

Επαναληπτικές ασκήσεις για τις εξετάσεις του Ιουνίου

1. Η Ελληνική Επανάσταση θεωρείται εθνικό αλλά και πολιτικό κίνημα, γιατί απέβλεπε:

(α) στην τιμωρία των σκληρών οθωμανών διοικητών

(β) στην απελευθέρωση του έθνους και στη συγκρότηση ανεξάρτητου εθνικού και ευνομούμενου κράτους

(γ) στην ίδρυση ελληνικών κομμάτων μέσα στα πλαίσια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας

2. Ποιες εγγυήσεις παρείχαν στην Ελλάδα οι Μεγάλες Δυνάμεις που υπέγραψαν το Πρωτόκολλο της Ανεξαρτησίας (3 σωστές απαντήσεις);

(α) την άμεση αποζημίωση όλων των αγωνιστών της Επανάστασης.

(β) την προστασία της εδαφικής ακεραιότητας του νεοσύστατου ελληνικού κράτους.

(γ) την εθνική ανεξαρτησία της Ελλάδας.

(δ) την άμεση επέμβασή τους, αν η Οθωμανική Αυτοκρατορία κήρυττε πόλεμο στην Ελλάδα.

(ε) το μοναρχικό πολίτευμα στην Ελλάδα.

3. Η πολιτική που περιγράφεται με τον όρο Μεγάλη Ιδέα αποσκοπούσε:

(α) στην επέκταση της ελληνικής εξουσίας σε όλα τα Βαλκάνια

(β) στην απελευθέρωση των Επτανήσων

(γ) στην απελευθέρωση των ιστορικών ελληνικών χωρών και των τόπων γενικά όπου κατοικούσαν Έλληνες.

4. Με τον όρο αλυτρωτισμός εννοείται:

(α) η πολιτική που αποσκοπούσε στην απελευθέρωση των ελληνικών πληθυσμών που ζούσαν εκτός των συνόρων του ελληνικού κράτους.

(β) η τουρκική πολιτική που αποσκοπούσε στην διάλυση του ελληνικού κράτους και στην ενσωμάτωση των εδαφών του στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.

(γ) οι προσπάθειες ελληνικών πολιτικών κύκλων να εκδιώξουν τον Όθωνα.

5. Ιδιαίτερα δυσαρεστημένοι από την πολιτική του Όθωνα ήταν (3 σωστές απαντήσεις):

(α) οι Μεγάλες Δυνάμεις, γιατί δεν προωθούσε τα συμφέροντά τους, όπως ανέμεναν.

(β) παλαιοί άρχοντες, διότι παραγκωνίστηκαν από τα δημόσια πράγματα.

(γ) οι Βαυαροί σύμβουλοί του, γιατί ο Όθων ακολουθούσε κυρίως τις εισηγήσεις των Ελλήνων πολιτικών.

(δ) φιλελεύθεροι πολιτικοί και διανοούμενοι, γιατί ο Όθων δεν παραχωρούσε Σύνταγμα.

(ε) οι οπαδοί του Καποδίστρια.

(στ) συντηρητικοί ιερείς, διότι η Εκκλησία της Ελλάδας αποδεσμεύτηκε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο. 

6. Μετά την επανάσταση της 3^ης Σεπτεμβρίου 1843 ο νεαρός μονάρχης Όθων αναγκάστηκε:

(α) να εγκαταλείψει την Ελλάδα.

(β) να συγκαλέσει εθνοσυνέλευση και να παραχωρήσει σύνταγμα.

(γ) να κηρύξει αμέσως τον πόλεμο στην Οθωμανική Αυτοκρατορία με σκοπό την εφαρμογή της Μεγάλης Ιδέας.

7. Σύμφωνα με την αρχή της δεδηλωμένης, που πρότεινε ο Χ. Τρικούπης:

(α) το κόμμα που πλειοψηφούσε στις εκλογές, για να κυβερνήσει, θα έπρεπε να έχει εξασφαλισμένη την εμπιστοσύνη της πλειοψηφίας της βουλής.

(β) ο βασιλιάς της Ελλάδας όφειλε να έχει εξασφαλισμένη την εμπιστοσύνη της πλειοψηφίας των Ελλήνων.

(γ) ο βασιλιάς της Ελλάδας όφειλε να δηλώσει ότι θα απείχε από οποιαδήποτε εμπλοκή στα ζητήματα του πολιτικού βίου της χώρας.

8. Ο όρος ανατολικό ζήτημα αναφέρεται στο διεθνές θέμα που προέκυψε:

(α) μετά την ήττα του οθωμανικού στόλου στη ναυμαχία του Ναυαρίνου (1827).

(β) μετά την κατάκτηση της Κρήτης από τους Οθωμανούς (1669).

(γ) από τη σταδιακή υποχώρηση της ισχύος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στην Εγγύς Ανατολή και στα Βαλκάνια.

9. Ο Βενιζέλος κλήθηκε το 1910 στην Αθήνα:

(α) από τον βασιλιά Γεώργιο Α΄ με στόχο την συνέχιση του Μακεδονικού Αγώνα.

(β) από τον βασιλιά Γεώργιο Α΄ με στόχο να προωθήσει ευρύτατες μεταρρυθμίσεις.

(γ) από τον Στρατιωτικό Σύνδεσμο με στόχο να προωθήσει ευρύτατες μεταρρυθμίσεις.

(δ) από τον Στρατιωτικό Σύνδεσμο με στόχο την συνέχιση του Μακεδονικού Αγώνα.

10. Η Εξαρχία ήταν:

(α) η βουλγαρική παραστρατιωτική οργάνωση που προπαγάνδιζε την ενσωμάτωση της Μακεδονίας στη Βουλγαρία.

(β) η βουλγαρική Εκκλησία που αποσχίστηκε το 1870 από το Οικουμενικό Πατριαρχείο.

(γ) η ελληνική παραστρατιωτική οργάνωση που προπαγάνδιζε την ενσωμάτωση της Μακεδονίας στην Ελλάδα.

(δ) η ονομασία της Αυτοκέφαλης Εκκλησίας της Ελλάδας, αφότου αυτονομήθηκε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο (1833).

11. Μακεδονικός Αγώνας ονομάστηκε:

(α) ο σκληρός πόλεμος Ελλήνων και Βουλγάρων ανταρτών για τον έλεγχο πόλεων και χωριών της (Οθωμανικής τότε) Μακεδονίας.

(β) ο αγώνας των Νεότουρκων να διατηρήσουν τη Μακεδονία.

(γ) οι ελληνοτουρκικές διαπραγματεύσεις για τη τύχη της Μακεδονίας.

(δ) ο αγώνας της ΕΜΕΟ να εκβουλγαρίσει τον πληθυσμό της Μακεδονίας.

12. Σύμφωνα με τη Συνθήκη Λονδίνου που υπογράφτηκε τον Μάιο του 1913 (4 σωστές απαντήσεις):

(α) δεν ρυθμιζόταν η τύχη των Δωδεκανήσων, που κατείχαν προσωρινά οι Ιταλοί.

(β) ο σουλτάνος παραχώρησε τις κτήσεις δυτικά της γραμμής Αίνου-Μηδείας εκτός από την Αλβανία.

(γ) η Ελλάδα ενσωμάτωνε την Δ. Θράκη.

(δ) ο σουλτάνος παραιτήθηκε από τα δικαιώματά του στην Κρήτη.

(ε) η Μακεδονία παραχωρούνταν στην Βουλγαρία.

(στ) οι μεγάλες δυνάμεις αναλάμβαναν την υποχρέωση να καθορίσουν τα σύνορα της Αλβανίας και την τύχη των νησιών του Αιγαίου. 

(ζ) η Ελλάδα και η Βουλγαρία μοίραζαν μεταξύ τους τα εδάφη της Μακεδονίας.

13. Ηγέτης του κινήματος της Εθνικής Άμυνας (16/29 Αυγούστου 1916) ήταν:

(α) ο ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης.

(β) ο Ελευθέριος Βενιζέλος.

(γ) ο βασιλιάς Κωνσταντίνος.

14. Ο στόχος του κινήματος της Εθνικής Άμυνας (16/29 Αυγούστου 1916) ήταν:

(α) η επούλωση των πληγών του Διχασμού.

(β) η ικανοποίηση των αιτημάτων του βασιλιά Κωνσταντίνου.

(γ) η εμπλοκή της Ελλάδας στον Α΄ ΠΠ με τις δυνάμεις της Αντάντ.

(δ) η εμπλοκή της Ελλάδας στον Α΄ ΠΠ με τις Κεντρικές Δυνάμεις.

15. Οι Επίστρατοι ήταν:

(α) στρατιωτικές μονάδες της Αντάντ που έδρασαν στο μακεδονικό μέτωπο κατά τον Α΄ ΠΠ.

(β) ελληνικές στρατιωτικές μονάδες που ενίσχυσαν την Αντάντ στο μακεδονικό μέτωπο κατά τον Α΄ ΠΠ.

(γ) βενιζελική παραστρατιωτική οργάνωση που έδρασε την περίοδο του Διχασμού.

(δ) φιλοβασιλική παραστρατιωτική οργάνωση που έδρασε την περίοδο του Διχασμού.

16. Οι Αμυνίτες ήταν:

(α) στρατιωτικές μονάδες της Αντάντ που έδρασαν στο μακεδονικό μέτωπο κατά τον Α΄ ΠΠ.

(β) η ονομασία της ελληνικής πολιτοφυλακής κατά τον Α΄ ΠΠ.

(γ) βενιζελικές μονάδες κρούσης που έδρασαν την περίοδο του Διχασμού.

(δ) φιλοβασιλική παραστρατιωτική οργάνωση που έδρασε την περίοδο του Διχασμού.

17. Με τον όρο Νοεμβριανά (1916) αναφερόμαστε στις αιματηρές συγκρούσεις:

(α) μεταξύ γαλλικών στρατευμάτων και μονάδων πιστών στην κυβέρνηση της Αθήνας.

(β) μεταξύ γαλλικών στρατευμάτων και βενιζελικών μονάδων.

(γ) μεταξύ φιλοβασιλικών και βενιζελικών μονάδων.

(δ) μεταξύ γαλλικών και γερμανικών στρατευμάτων στο δυτικό μέτωπο.

18. Η ελληνοτουρκική σύμβαση ανταλλαγής των πληθυσμών (1923) προέβλεπε (4 σωστές απαντήσεις):

(α) την υποχρεωτική ανταλλαγή των μουσουλμάνων της Ελλάδας και των ορθόδοξων χριστιανών της Τουρκίας σε περίπτωση νέας εισβολής της Ελλάδας στη Μικρασία.

(β) την υποχρεωτική ανταλλαγή των μουσουλμάνων της Ελλάδας και των ορθόδοξων χριστιανών της Τουρκίας.

(γ) την εξαίρεση των Ελλήνων της Ίμβρου και της Τενέδου από την ανταλλαγή.

(δ) την τελική ενσωμάτωση της Δ. Θράκης στην Ελλάδα.

(ε) την εξαίρεση από την ανταλλαγή των μουσουλμάνων της Δ. Θράκης και των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης.

(στ) την παραμονή του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Κωνσταντινούπολη.

19. Με τον όρο εαρινή επίθεση αναφερόμαστε:

(α) στο β΄ κύμα επίθεσης που εξαπέλυσε η φασιστική Ιταλία εναντίον της Ελλάδας τον Μάρτιο του 1941.

(β) στο β΄ κύμα επίθεσης που εξαπέλυσε η φασιστική Ιταλία εναντίον της Ελλάδας τον Απρίλιο του 1941.

(γ) στην επίθεση που εξαπέλυσε η ναζιστική Γερμανία εναντίον της Ελλάδας τον Απρίλιο του 1941.

(δ) στην επίθεση που εξαπέλυσε η ναζιστική Γερμανία εναντίον της Κρήτης τον Μάιο του 1941.

20. Η νίκη του ελληνικού στρατού εναντίον των Ιταλών (2 σωστές απαντήσεις):

(α) θεωρήθηκε νίκη των ελεύθερων λαών εναντίον των δυνάμεων της βίας και του ολοκληρωτισμού.

(β) διατήρησε την Ελλάδα ελεύθερη σε όλη τη διάρκεια του Β΄ ΠΠ.

(γ) συνέβαλε αποφασιστικά στην τελική νίκη των συμμάχων εναντίον του Άξονα.

(δ) εμπόδισε (προσωρινά τουλάχιστο) την επικράτηση του Άξονα στα βόρεια της Ανατολικής Μεσογείου και σε τμήμα της Μ. Ανατολής.

(ε) συνέβαλε στη διάσπαση της συμμαχίας Χίτλερ-Μουσολίνι.

21. Ο Χίτλερ αποφάσισε να εισβάλει στην Ελλάδα για να (2 σωστές απαντήσεις):

(α) τιμωρήσει τον αλαζόνα Μεταξά.

(β) εκμεταλλευτεί το στρατηγικό πλεονέκτημα του λιμανιού του Πειραιά.

(γ) προφυλάξει τα νώτα του πριν την επίθεση στη Σοβιετική Ένωση.

(δ) εξευτελίσει τον Μουσολίνι και την ιταλική στρατιωτική μηχανή.

(ε) εξουδετερώσει κάθε απειλή στα Βαλκάνια και στο Αιγαίο.

22. Ο ελληνογερμανικός πόλεμος ανάγκασε τον Χίτλερ να (3 σωστές απαντήσεις):

(α) εγκαταλείψει κάθε προσπάθεια επέκτασης στη Μ. Ανατολή.

(β) καθυστερήσει την επίθεση στη Σοβιετική Ένωση.

(γ) αναθεωρήσει τη συμμαχία του με τον Μουσολίνι και να προσεγγίσει τους Άγγλους.

(δ) δει το 1941 τα στρατεύματά του αντιμέτωπα με τον βαρύτατο ρωσικό χειμώνα.

(ε) μην προλάβει να καταλάβει το Λένινγκραντ και τη Μόσχα τον Νοέμβριο του 1941.

 ✻

Σοφοκλής, Αντιγόνη (4) - 1ο επεισόδιο, στ. 162-279

Ο Μάνος Κατράκης στον ρόλο του Κρέοντα 

 Φύλλο εργασίας για το 1^ο επεισόδιο (στ. 162-279)

Α΄ σκηνή: Ο λόγος του Κρέοντα (στ. 162-222)

Πρόλογος 162-174	- «Εγώ με κήρυκες κι απ' όλους χώρια / έστειλα και σας κάλεσα· ήξερα κατ' αρχήν / τη σταθερή σας αφοσίωση στο θρόνο του Λαΐου·»: ο Κρέοντας απευθύνεται στους Θηβαίους γέροντες που απαρτίζουν το χορό. Γιατί νομίζετε ότι τους μιλά με αυτόν τον τρόπο; Τι προσπαθεί να πετύχει; - «εγώ την εξουσία δικαιωματικά κατέλαβα, / λόγω συγγενικών δεσμών με τους χαμένους.»: ποια είναι η άποψη του Κρέοντα για το ζήτημα της διαδοχής στον κενό θηβαϊκό θρόνο μετά τον αλληλοσκοτωμό των γιων του Οιδίποδα;
Κυρίως Μέρος 175-205	- Ποια τα τρία βασικά στοιχεία του ηγέτη; - Ποιες οι αρετές που πρέπει να διακρίνουν ένα βασιλιά σύμφωνα με τα λεγόμενα του Κρέοντα; - «…τον Πολυνείκη… / στην πόλη τούτη βγήκε προσταγή κανείς να μη νεκροστολίσει, να μη θρηνήσει κανείς …»: προσέξτε τον τρόπο με τον οποίο ο Κρέοντας προετοιμάζει το ακροατήριο για την ποινή για τον Πολυνείκη.
Επίλογος 206-209	- Κλείνοντας το λόγο του ο Κρέοντας αναφέρεται σε δύο ζητήματα που κατά κάποιο τρόπο συμπυκνώνουν την αντίληψή του περί διακυβέρνησης. Ποια είναι αυτά;
Στιχομυθία Κρέοντα-Χορού 210-222	- Στη σύντομη στιχομυθία που ακολουθεί το λόγο, ο Κρέοντας ζητά την υποστήριξη του χορού. Γιατί το κάνει αυτό και ποια είναι η αντίδραση του χορού;

Σοφοκλής, Ἀντιγόνη (2) - Πρόλογος, στ. 1-99

Αντιγόνη (1882) από τον Φρέντερικ Λέιτον (1830-1896)

Άγγλο ζωγράφο και γλύπτη 

 Πρόλογος, στ. 1-17 

Μετάφραση

Μετάφραση (με ελάχιστες τροποποιήσεις) της Στέλλας Μπαζάκου–Μαραγκουδάκη.

Αρχαία Ελληνική Τραγωδία. Σοφοκλής, Αντιγόνη. Αθήνα: Dian Books.

Ἀντιγόνη
Καλή μου, αγαπημένη μου Ισμήνη, αδελφή μου,
ποιο τάχα απ' τον Οιδίποδα κακό δε ρίχνει ο Δίας
στις δυο μας που απομείναμε μες στη ζωή μονάχες;
Τίποτα δεν υπάρχει πια, κατάρα και οδύνη,
ντροπή ή και ατίμωση, που εγώ να μην το βλέπω
μες στις δικές σου συμφορές και μέσα στις δικές μου.
Και τί 'ναι πάλι η προσταγή που λεν πως μόλις τώρα
ο στρατηγός μας έβγαλε για τους πολίτες όλους;
Ξέρεις; Το έχεις ακουστά; Ή δεν καταλαβαίνεις
πως συμφορές ορμήσανε απ' τους εχθρούς στους φίλους;

Ἰσμήνη
Όσο για με, λόγος κανείς για φίλους, Αντιγόνη,
ούτε γλυκός ούτε πικρός, δεν έφτασε αφότου
οι δυο μας στερηθήκαμε τα δυο μας τα αδέλφια,
που αλληλοσκοτώθηκαν μέσα στην ίδια μέρα.
Απ' τη στιγμή που έφυγε πια ο στρατός του Άργους
τη νύχτα που μας πέρασε, τίποτα πιο σπουδαίο
δεν είδα, μεγαλύτερη χαρά ή λύπη νά 'χω.

Γαλάτεια Καζαντζάκη, Πίσω από τη βιτρίνα (ενδεικτικά θέματα)

Η Γαλάτεια Καζαντζάκη (1881-1962) ήταν ποιήτρια, συγγραφέας

και πρώτη σύζυγος του συγγραφέα Νίκου Καζαντζάκη

Ενότητα: «Τα φύλα στη Λογοτεχνία»

Γαλάτεια Καζαντζάκη (1881-1962)

Πίσω από τη βιτρίνα (απόσπασμα)

[…] 

Μόλις ο κυρ Θόδωρος έφτασε το μεσημέρι σπίτι του, φορτωμένος το δίχτυ με τα ψώνια, πήγε ίσια στο εργαστήρι της γυναίκας του και από την πόρτα τη ρώτησε σα ν’ ανυπομονούσε: 

«Ε, το λοιπόν τι απόγινε, τέλειωσε, Ερασμία;» 

Η Ερασμία, που έραβε στη μηχανή, τα κορίτσια είχαν φύγει, σταμάτησε το γάζωμα, σήκωσε το κεφάλι και τ’ αποκρίθηκε γελαστή: 

«Εν τάξει, Θόδωρε, τέλειωσε». 

«Μπράβο... Δόξα σοι ο Θεός». 

«Ήρθε να μου το πει, και βγήκε. Όπου να 'ναι έρχεται». 

«Έφερα μπριτζόλες χοιρινές... αλλά μη σηκώνεσαι, θα τις φτιάξω εγώ... κάνε τη δουλειά σου...» 

«Όχι, εγώ θα τις φτιάξω. Να ξεμουδιάσουν και τα πόδια μου. Από το πρωί κάθομαι». 

Και τράβηξαν μαζί στην κουζίνα. 

«Πώς φαινόταν; Ήτανε ευχαριστημένος;» εξακολούθησε να τη ρωτά ο κυρ Θόδωρος αδειάζοντας το δίχτυ, ενώ η Ερασμία έβαζε την ποδιά της κουζίνας κι ανασκούμπωσε τα μανίκια της. 

«Ευχαριστημένος; Όχι. Αυτό, μου είπε, γένηκε για τον τύπο. Τίποτα άλλο». 

«Σωστά». Σώπασαν κι ύστερα από λίγο ξαναρώτησε: «Ούτε είπε αν θα μας αφήκει να πάει με τον πατέρα του;» 

«Να μας αφήκει;» Κι η Ερασμία ένοιωσε σαν διά μιας η καρδιά της να ’παψε να δουλεύει, και κόπηκαν τα γόνατά της. 

Να τους αφήκει; Μα ναι, πώς δεν το συλλογίστηκε; Σωστά. Τώρα μπορούσε μια χαρά να τους αφήκει. Τώρα έχει τον πατέρα του, τον παντοδύναμο κομματάρχη, με το τρανό συγγενολόι και το μεγάλο όνομα... Να βρει κοντά του όσα στερήθηκε. Να προχωρέσει στην κοινωνία, με τα μέσα που διαθέτει η φαμελιά του πάππου προς πάππου...[...] 

Και τότε άρχεψαν να κυλούν τα δάκρυά της εκεί καθώς έπλενε τα πιάτα. Γιατί στάθηκε τόσο άτυχη; Άτυχη; Άτυχη, γιατί ο γιος της δε θα ’ναι […], χωρίς όνομα, χωρίς θέση στην κοινωνία; Άτυχη, γιατί θα μπορέσει να προχωρέσει στη ζωή; Ώστε έτσι ήθελε; Να πληρώσει ο Γιωργάκης τις δικές της αμαρτίες; Γιατί πήγε ν’ αγαπήσει ένα αρχοντόπουλο, αυτή η μοδιστρούλα, το φτωχοκόριτσο; Έλπισε ποτέ να την κάμει γυναίκα του ο Σαρρής; Κι ό,τι γένηκε σήμερα δεν είναι από τις μεγαλύτερες χαρές απ’ όσες μπορούσε να περιμένει; 

...Θυμάται τα περασμένα... Θυμάται την πίκρα της εγκατάλειψης... την απονιά του... τη σκληρότητά του... Όνειρα της νιότης... σκέδια για το μέλλον... όλα ήρθε σαν το ληστή και της τα ρήμαξε... Την αποζημίωσε ο Γιωργάκης... Θυμάται το μαιευτήριο, όταν για πρώτη φορά πήρε το μωρό στην αγκαλιά της... Ντροπή, μετανοιωμός, πίκρες, όλα διαλύθηκαν... Θυμάται όταν βγήκε από την πόρτα, και είδε το ανοιξιάτικο πρωινό, όλο φως, και την πλατειά λεωφόρο. Τι όμορφος της φάνηκε ο κόσμος και, πόσο πλούσια και γλυκειά η ζωή... Είχε τη δουλειά της... Δεν είχε κανένα ανάγκη... κι όταν ύστερα από λίγα χρόνια παρουσιάστηκε και τούτος ο άγιος άνθρωπος και τη ζήτησε. Ήθελε να φτιάξει σπιτικό, να νοικοκυρευτεί... δε μπορούσε πια να ζει μαγκούφης και μοναχός... κι αγάπησε το Γιωργάκη, και ο Γιωργάκης τον αγάπησε και ζούσανε ευτυχισμένοι κι οι τρεις... […] 

(Κρίσιμες στιγμές, Αθήνα, 1953) 

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Α1. Να αναφέρετε τα πρόσωπα της ιστορίας και τις σχέσεις με τις οποίες συνδέονται. (15 μονάδες) 

Α2. Να εντοπίσετε το χώρο στον οποίο διαδραματίζεται κυρίως η ιστορία. (4 μονάδες) 

Α3. Να επισημάνετε τα τρία χρονικά επίπεδα της αφήγησης. (6 μονάδες) 

25 ΜΟΝΑΔΕΣ 

Β1. "Να πληρώσει ο Γιωργάκης τις δικές της αμαρτίες; Γιατί πήγε ν' αγαπήσει ένα αρχοντόπουλο, αυτή η μοδιστρούλα, το φτωχοκόριτσο; Έλπισε ποτέ να την κάμει γυναίκα του ο Σαρρής;": Να σχολιάσετε το απόσπασμα λαμβάνοντας υπόψη τα κοινωνικά στερεότυπα στα οποία αναφέρεται η ηρωίδα. (12 μονάδες) 

Β2. Να επισημάνετε το γεγονός το οποίο έχει επηρεάσει τη ζωή της ηρωίδας. (4 μονάδες) 

Β3. Να καταγράψετε τις εναλλαγές στα συναισθήματα της ηρωίδας, όπως αυτές αναφέρονται στην τελευταία παράγραφο του κειμένου και να τις συνδέσετε με τις τρεις αντίστοιχες περιόδους της ζωής της. (9 μονάδες) 

25 ΜΟΝΑΔΕΣ

Γ. «Μόλις ο κυρ Θόδωρος έφτασε το μεσημέρι σπίτι του, … Από το πρωί κάθομαι»: να μετατρέψετε το διαλογικό μέρος του κειμένου σε συνεχή αφηγηματικό λόγο χωρίς να αλλάξετε τον αφηγητή της ιστορίας. 

[εναλλακτικά] «Να τους αφήκει; Μα ναι, πώς δεν το συλλογίστηκε; … κι αγάπησε το Γιωργάκη, και ο Γιωργάκης τον αγάπησε και ζούσανε ευτυχισμένοι κι οι τρεις…»: να αποδώσετε το απόσπασμα βάζοντας αφηγήτρια την Ερασμία και κάνοντας τις απαραίτητες αλλαγές.

25 ΜΟΝΑΔΕΣ

Δ. Ο Γιωργάκης γεννήθηκε εκτός γάμου και μεγάλωσε για κάποια χρόνια σε μονογονεϊκή οικογένεια, μόνο με τη μητέρα του. Ποιες αντιλήψεις επικρατούν σήμερα στην ελληνική κοινωνία για τις μονογονεϊκές οικογένειες; Είναι ίδιες ή διαφορετικές με τις αντιλήψεις που επικρατούσαν σε παλαιότερες εποχές, όπως αυτή που αποτυπώνει το απόσπασμα; 

25 ΜΟΝΑΔΕΣ

✻