Κ.Π.Καβάφης, Ιθάκη (1911)

Σα βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη,
να εύχεσαι νάναι μακρύς ο δρόμος,
γεμάτος περιπέτειες, γεμάτος γνώσεις.
Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας,
τον θυμωμένο Ποσειδώνα μη φοβάσαι,
τέτοια στον δρόμο σου ποτέ σου δεν θα βρεις,
αν μέν’ η σκέψις σου υψηλή, αν εκλεκτή
συγκίνησις το πνεύμα και το σώμα σου αγγίζει.
Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας,
τον άγριο Ποσειδώνα δεν θα συναντήσεις,
αν δεν τους κουβανείς μες στην ψυχή σου,
αν η ψυχή σου δεν τους στήνει εμπρός σου.

Να εύχεσαι νάναι μακρύς ο δρόμος.
Πολλά τα καλοκαιρινά πρωιά να είναι
που με τι ευχαρίστησι, με τι χαρά
θα μπαίνεις σε λιμένας πρωτοειδωμένους·
να σταματήσεις σ’ εμπορεία Φοινικικά,
και τες καλές πραγμάτειες ν’ αποκτήσεις,
σεντέφια και κοράλλια, κεχριμπάρια κ’ έβενους,
και ηδονικά μυρωδικά κάθε λογής,
όσο μπορείς πιο άφθονα ηδονικά μυρωδικά·
σε πόλεις Aιγυπτιακές πολλές να πας,
να μάθεις και να μάθεις απ’ τους σπουδασμένους.

Πάντα στον νου σου νάχεις την Ιθάκη.
Το φθάσιμον εκεί είν’ ο προορισμός σου.
Aλλά μη βιάζεις το ταξείδι διόλου.
Καλλίτερα χρόνια πολλά να διαρκέσει·
και γέρος πια ν’ αράξεις στο νησί,
πλούσιος με όσα κέρδισες στον δρόμο,
μη προσδοκώντας πλούτη να σε δώσει η Ιθάκη.

Η Ιθάκη σ’ έδωσε τ’ ωραίο ταξείδι.
Χωρίς αυτήν δεν θάβγαινες στον δρόμο.
Άλλα δεν έχει να σε δώσει πια.

Κι αν πτωχική την βρεις, η Ιθάκη δεν σε γέλασε.
Έτσι σοφός που έγινες, με τόση πείρα,
ήδη θα το κατάλαβες η Ιθάκες τι σημαίνουν. 

Σχόλια

Η χρήση του β΄ προσώπου, συνηθισμένος τρόπος ποιητικής έκφρασης του Καβάφη, δίνει στο ποίημα το χαρακτήρα δραματικού μονόλογου, αλλά και διδαχής, αφού αυτό το εσύ επεκτείνεται από τον ποιητή στο συνάνθρωπό του.

Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Γυμνασίου-Λυκείου, 2. ποίηση, βιβλίο καθηγητή, σελ. 32

«Ο άνθρωπος εις την ζωήν του επιδιώκων ένα σκοπόν (την Ιθάκην) αποκτά πείραν, γνώσεις και ενίοτε αγαθά ανώτερα του σκοπού αυτού καθ’ εαυτού. Κάποτε δε την «Ιθάκην», όταν φθάσει εις το τέρμα των προσπαθειών του την ευρίσκει πτωχικήν, κατωτέραν των προσδοκιών του. Εν τούτοις η Ιθάκη δεν τον γέλασε διότι: Έτσι σοφός που έγινες, με τόση πείρα,/ ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι σημαίνουν».

Αυτοσχόλιο του Καβάφη

«Οι Ιθάκες» πια, όχι η Ιθάκη, γιατί δεν είναι μία, αλλά πολλές και διάφορες –όχι μόνο στους διάφορους ανθρώπους, αλλά και στον ίδιο τον άνθρωπο, κάθε φορά που βάζει σκοπούς και «τέλη» στη ζωή του. Και τι σημαίνουν; […] δεν είναι το τέρμα που έχει αξία. Την αξία την έχει η ίδια η πορεία. Αυτή γεμίζει τη ζωή μας με πλούσια πείρα. Αυτή θα μας κάνει σοφούς. Τι άλλο μπορεί να μας προσφέρει η «Ιθάκη»; Μας έδωσε ό,τι είχε να μας δώσει. Μας έβγαλε δηλαδή στο δρόμο…

Να βγούμε στο δρόμο οπωσδήποτε, να κινηθούμε, να αιστανθούμε, να μάθομε –αυτή είναι η παραίνεση του Καβάφη. […] Για τον Καβάφη αξία έχει ο αγώνας καθ’ εαυτόν, όχι η αίσια έκβασή του, η νίκη».

Ευάγγελος Παπανούτσος

✽

Εδώ https://bit.ly/2HYvHIf μπορείτε να ακούσετε μια ανάγνωση του ποιήματος στα αγγλικά από τον Σον Κόνερι.