Νεοελληνική Λογοτεχνία Α΄ Γυμνασίου (6) - Λάμπρος Πορφύρας, Το στερνό παραμύθι (με ενδεικτικά θέματα)

Πορφύρας Λάμπρος (πηγή: ΕΚΕΒΙ)

 

 Το στερνό παραμύθι

 

Πήραν στρατί στρατί το μονοπάτι
βασιλοπούλες και καλοκυράδες,
από τις ξένες χώρες βασιλιάδες
και καβαλάρηδες απάνω στ' άτι.

Kαι γύρω στης γιαγιάς μου το κρεβάτι,
ανάμεσ' από δυο χλωμές λαμπάδες
περνούσανε και σαν τραγουδιστάδες
της τραγουδούσαν -ποιος το ξέρει;- κάτι.

Kανείς για της γιαγιάς μου την αγάπη
δε σκότωσε το Δράκο ή τον Aράπη
και να της φέρει αθάνατο νερό.

H μάνα μου είχε γονατίσει κάτου·
μ' απάνω -μια φορά κι έναν καιρό-
ο Aρχάγγελος χτυπούσε τα φτερά του.

Σχόλιο:

Ένα συμβολιστικό σονέτο από τον Λάμπρο Πορφύρα (το πραγματικό του όνομα ήταν Δημήτριος Σύψωμος, 1879-1932). Περισσότερες πληροφορίες στο άρθρο της Βικιπαίδειας και στην ιστοσελίδα των Ψηφίδων για την Ελληνική Γλώσσα.

 

Στιχουργική
Το ποίημα είναι σονέτο. Τα βασικά χαρακτηριστικά είναι:
(α) αποτελείται από 14 στίχους.
(β) οι στίχοι αυτοί είναι οργανωμένοι σε 2 τετράστιχες και 2 τρίστιχες στροφές.
(γ) στις 2 πρώτες στροφές η ομοιοκαταληξία είναι σταυρωτή, δηλαδή ομοιοκαταληκτούν ο 1ος στίχος με τον 4ο και ο 2ος με τον 3ο. Στις επόμενες συναντούμε ζευγαρωτή και πλεχτή ομοιοκαταληξία. 

Εικόνες
(α) του παραμυθιού: οι εικόνες της α΄ στροφής· στην β΄ στροφή η εικόνα των παραμυθικών προσώπων που τραγουδούν γύρω από το κρεβάτι της γιαγιάς· στη γ΄ στροφή ο Δράκος και ο Αράπης.
(β) της πραγματικότητας: στην β΄ στροφή η εικόνα του κρεβατιού της γιαγιάς με τις λαμπάδες· στην δ΄ στροφή η εικόνα της γονατισμένης μάνας προφανώς μπροστά στο κρεβάτι της γιαγιάς.
(γ) μεταφυσική: η εικόνα του Αρχαγγέλου στην δ΄ στροφή.  

Ερμηνεία
Το ενδιαφέρον στο ποίημα είναι η διαπλοκή της φαντασίας και της πραγματικότητας πάνω σε ένα δραματικό γεγονός. Η αφηγηματική φωνή ανήκει σε ένα μικρό παιδί που αντικρίζει την ετοιμοθάνατη γιαγιά του στο κρεβάτι. Το παιδάκι συνδέει το αγαπημένο πρόσωπο με τα παραμύθια και βλέπει (με τα μάτια της φαντασίας φυσικά) όλους τους ήρωες των αγαπημένων παραμυθιών να κυκλώνουν το κρεβάτι της γιαγιάς του. Στην γ΄ στροφή έρχεται το παράπονο: κανένας από τους ήρωες αυτούς δεν μπορεί να σώσει τη γιαγιά του με το αθάνατο νερό –δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα στην πραγματική ζωή. Στην δ΄ στροφή η ύστατη στιγμή πλησιάζει: η μάνα είναι γονατισμένη (ίσως να προσεύχεται) και το παιδί βλέπει (πάλι με τα μάτια της φαντασίας) τον Αρχάγγελο να πλησιάζει για να πάρει τη γιαγιά μαζί του.  

 

 

 

Θέλω κι άλλο!

- Δείτε το πολύ ενδιαφέρον ντοκιμαντέρ του Βασίλη Λουλέ Πέρασα κι εγώ από κει κι είχα παπούτσια από χαρτί (PaperShoes), που θα σας ταξιδέψει στον μαγικό κόσμο των λαϊκών παραμυθιών.

✽ 

Για το λύκειο

Το ποίημα μπορεί να διδαχθεί και στα πλαίσια της ενότητας Παραδοσιακή και Μοντέρνα Ποίηση της Α΄ λυκείου ως ποίημα αντιπροσωπευτικό του Συμβολισμού. Ακολουθούν ενδεικτικά θέματα που θα μπορούσαν να τεθούν σε διαγώνισμα ή στις εξετάσεις:

Α. Να εντάξετε το ποίημα στην παραδοσιακή ή στη μοντέρνα ποίηση, αφού σχολιάσετε τα εξής στοιχεία: τη σχέση τίτλου και περιεχομένου, την ομοιοκαταληξία και την οργάνωση σε στροφές.

Β1. Να χαρακτηρίσετε, με παραδείγματα από το ποίημα, τη γλώσσα που χρησιμοποιεί ο ποιητής: πλησιάζει τον ακαδημαϊκό λόγο ή την καθημερινή λαϊκή ομιλία; Για ποιο λόγο νομίζετε ότι κάνει αυτήν την επιλογή; Στην απάντησή σας να λάβετε υπόψη και την αφηγηματική φωνή από την οποία ακούμε την ποιητική ιστορία.

Β2. Στο ποίημα διαπλέκονται εικόνες του παραμυθιού και της πραγματικότητας. Να τις αποδώσετε σε γενικές γραμμές. 

Γ. Ποια βασικά στοιχεία του Συμβολισμού εντοπίζετε στο ποίημα; 

Δ. Να αναπτύξετε το νόημα των δύο τελευταίων στροφών σε δύο παραγράφους.

❦