Επιχειρηματολογία, 6η συνάντηση (26/2/2019): αρχαία ελληνικά μόνο από μετάφραση

Στην 6η συνάντηση οι ομάδες συζήτησαν το εξής θέμα: 

Η αρχαία ελληνική γραμματεία πρέπει να διδάσκεται στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση μόνο από μετάφραση

Ορισμοί: αρχαία ελληνική γραμματεία, δευτεροβάθμια εκπαίδευση, μετάφραση

	Λόγος	Αντίλογος
1ος ομιλητής	Επιχειρήματα Τα κείμενα των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων πρέπει να διδάσκονται στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση μόνο από μετάφραση, γιατί: [1] είναι δύσκολα στο πρωτότυπο. [2] ιδίως τα παιδιά του γυμνασίου δυσκολεύονται με τα νέα ελληνικά· θα κατανοήσουν τα αρχαία; [3] περιορίζοντας τις ώρες διδασκαλίας των αρχαίων, θα δοθούν περισσότερες ώρες σε άλλα μαθήματα, χρήσιμα για τα παιδιά. Ερώτηση: δηλαδή να διδάσκονται από το δημοτικό;	Αντίκρουση (1-2) η δυσκολία έγκειται στην κατανόηση και η κατανόηση είναι θέμα μεθόδου διδασκαλίας: αν διδάσκονται τα αρχαία στο πρωτότυπο από νωρίς, τα παιδιά δεν θα έχουν δυσκολίες, γιατί θα τα κατανοούν. (3) να μη κόβουμε ώρες από τα αρχαία, για τα άλλα μαθήματα. Όλα χρειάζονται για τη σφαιρικότερη ενημέρωση των μαθητών. Απάντηση: όχι, αλλά από το γυμνάσιο· έτσι, θα τα καταλαβαίνουν καλύτερα. Επιχειρήματα [1] διδάσκονται στις ξένες χώρες, άρα είναι απαράδεκτο να μην διδάσκονται στα ελληνικά σχολεία. [2] είναι η γλώσσα των προγόνων, έχουμε υποχρέωση να τα μαθαίνουμε.	1ος  ομιλητής

✻

	Λόγος	Αντίλογος
2ος ομιλητής	Αντίκρουση (1) στο εξωτερικό τα αρχαία από το πρωτότυπο διδάσκονται στα πανεπιστήμια και όχι στη μέση εκπαίδευση. Δεν χρειάζεται το πρωτότυπο: πιο εύκολα θα μάθουμε τα κείμενα από τη μετάφραση. (3) τα παιδιά των θετικών κατευθύνσεων θέλουν να μάθουν περισσότερα πάνω στα δικά τους αντικείμενα: για τα αρχαία διατίθενται πολλές ώρες. Απάντηση: διδάσκεται μετάφραση και όχι πρωτότυπο. Επιχειρήματα [4] η διδασκαλία της αρχαίας γλώσσας δεν έχει χρησιμότητα για τα παιδιά των θετικών κατευθύνσεων. [5] η μετάφραση μας βάζει ευκολότερα στο νόημα του κειμένου.	Ερώτηση: στο εξωτερικό δεν διδάσκονται αρχαία και στη μέση εκπαίδευση; Αντίκρουση (4) είναι απίστευτο το επιχείρημα: δηλαδή τα παιδιά των θετικών κατευθύνσεων δεν πρέπει να έχουν επαφή με το πρωτότυπο; Άλλωστε, στο γυμνάσιο δεν υπάρχουν κατευθύνσεις: αυτό ισχύει μόνο για το λύκειο και μάλιστα για τις τελευταίες τάξεις. (5) είναι δύσκολη κατανόηση; Η αρχή είναι το ήμισυ του παντός: κάποτε πρέπει να ξεκινήσουμε τη διδασκαλία, για να τα καταλάβουμε. Επιχειρήματα [3] τα αρχαία εμπλουτίζουν το λεξιλόγιο των νέων. Κατανοούμε την ετυμολογία των λέξεων. [4] η σημερινή ελληνική είναι εξέλιξη της αρχαίας: θα γνωρίσουμε καλύτερα τη γλώσσα μας. Τα φυτά χωρίς τις ρίζες δεν μπορούν να ζήσουν· το ίδιο και οι γλώσσες.	2ος ομιλητής

✻

	Λόγος	Αντίλογος
3ος ομιλητής	Γενική αντίκρουση - να μάθουν τα παιδιά αρχαία με πιο φιλικό τρόπο: με βάση στο νόημα, το περιεχόμενο, όχι με τους γραμματικούς κανόνες που δεν συμβαδίζουν με τους κανόνες της νέας. - στο γυμνάσιο μπαίνουν οι βάσεις της γλωσσικής εκπαίδευσης, γι’ αυτό πρέπει να αφιερώσουμε ώρες στη διδασκαλία της νέας ελληνικής: στο λύκειο τα παιδιά συναντούν δυσκολίες, αν δεν έχουν διδαχθεί επαρκώς τα νέα ελληνικά. - λεξιλόγιο: να εμπλουτιστεί με το γλωσσικό μάθημα και τη νεοελληνική λογοτεχνία. Αυτή είναι, άλλωστε, και η φυσιολογική πορεία. Επιχειρήματα - είναι δύσκολα τα αρχαία. - χρειάζονται λιγότερες ώρες για να κατανοηθεί το μεταφρασμένο κείμενο και να προσεγγίσουμε το νόημα: έτσι, περισσεύουν ώρες, που δίνονται για τα υπόλοιπα μαθήματα. -  τα παιδιά των θετικών κατευθύνσεων δυσκολεύονται και εξαντλούνται από τις πολλές ώρες αρχαία. - η μετάφραση παρέχει τη δυνατότητα για εμβάθυνση στο νόημα των κειμένων.	Γενική αντίκρουση - το πρόγραμμα στο γυμνάσιο είναι κατάλληλο για την κατανόηση των αρχαίων. - λογοτεχνία-έκθεση συνδέονται: η ετυμολογία μας βοηθά στην καλύτερη κατανόηση τη γλώσσας και συνεπώς και της λογοτεχνίας. Επιχειρήματα - στις ξένες χώρες διδάσκονται τα αρχαία από το πρωτότυπο: είναι ντροπή για μας να καταργήσουμε αυτήν την πρακτική! - τα αρχαία είναι η γλώσσα των πρόγονων και οφείλουμε τουλάχιστο να την προσεγγίζουμε, αν όχι να την μαθαίνουμε. - τα νέα ελληνικά είναι εξέλιξη των αρχαίων: η διδασκαλία της γλώσσας στην πορεία της στο χρόνο μάς οδηγεί στη συνειδητοποίηση της συνέχειας της γλώσσας και του έθνους.	3ος ομιλητής

❦

Επιχειρηματολογία, 5η συνάντηση (21/2/2019): εισαγωγικές στο λύκειο

Στην 5η μας συνάντηση συζητήθηκε το θέμα:

Η φοίτηση στο λύκειο πρέπει να γίνεται με εισαγωγικές εξετάσεις

Ορισμοί: λύκειο, εισαγωγικές εξετάσεις

	Λόγος	Αντίλογος
1η ομιλήτρια Αύρα	Επιχειρήματα Οι μαθητές για να φοιτήσουν στο λύκειο πρέπει να επιτυγχάνουν σε εισαγωγικές εξετάσεις, γιατί: [1] αναβαθμίζεται η αξία του λυκείου. [2] οι μαθητές αυξάνουν την προσπάθεια, για να εισαχθούν, άρα αυξάνουν και το επίπεδο των γνώσεων και δεξιοτήτων τους. [3] επειδή θα εισάγονται αναγκαστικά λιγότεροι, τα τμήματα θα είναι ολιγομελή και η ποιότητα της διδασκαλίας καλύτερη. Ερώτηση: η κατηγοριοποίηση δεν θα δημιουργεί αισθήματα μειονεξίας σε κάποιους μαθητές; [επίσης, δεν θα έχει αρνητικό αντίκτυπο στο κλίμα του σχολείου;]	Αντίκρουση (2) δεν χρειάζονται εξετάσεις. Μέσα στο λύκειο μπορεί να γίνεται  διαβάθμιση των μαθητών σε προχωρημένους και μη προχωρημένους, όπως γινόταν κάποτε στις ξένες γλώσσες. Απάντηση: όχι, γιατί η κατηγοριοποίηση δεν έχει να κάνει με τον χαρακτήρα, αλλά με την επίδοση, που αποτιμάται αντικειμενικά. Άλλωστε, έτσι βοηθιούνται και οι αδύνατοι και οι προχωρημένοι, γιατί η διδασκαλία προσαρμόζεται στις ανάγκες τους. Επιχειρήματα [1] η εκπαίδευση είναι δικαίωμα όλων. Οι εξετάσεις στερούν αυτό το δικαίωμα σε πολλούς μαθητές. [2] πολλοί μαθητές δεν θα αποκτήσουν γνώσεις και δεξιότητες που διδάσκονται στο λύκειο. [3] επίσης, θα παρουσιαστούν δυσκολίες στην κοινωνικοποίησή τους. [4] πολύ σημαντικά θέματα που θίγονται στο λύκειο είναι τα σχετικά με τα πολιτικά συστήματα και την πολιτική κατάσταση γενικά. Όσοι δεν φοιτήσουν θα στερηθούν αυτές τις γνώσεις. [5] επίσης, θα στερηθούν τη συζήτηση που θα γίνεται στα μαθήματα του λυκείου για τις ανθρωπιστικές ιδέες και αξίες.	1ος ομιλητής Χάρης

❧

	Λόγος	Αντίλογος
2η ομιλήτρια Χρυσάνθη	Αντίκρουση (2) το θέμα των γνώσεων δεν πρέπει να μας απασχολεί, γιατί οι εξετάσεις θα σταματήσουν τα παιδιά που δεν μπορούν ούτως ή άλλως να παρακολουθήσουν ανώτερες σπουδές και θα τους ωθήσουν να στραφούν σε άλλες σπουδές (π.χ. σε ΙΕΚ) ή ασχολίες/δουλειές. (3) η κοινωνικοποίηση δεν αποτελεί ουσιαστικά πρόβλημα, γιατί δεν σχετίζεται αποκλειστικά με το σχολείο: υπάρχουν και άλλοι φορείς κοινωνικοποίησης. Επιχειρήματα [θα μπορούσαν να αναφερθούν] [4] οι εξετάσεις θα φέρουν στο λύκειο μαθητές και μαθήτριες με δυνατότητες να παρακολουθήσουν την όντως απαιτητική ύλη. Έτσι, οι καθηγητές θα προχωρούν με εντατικότερους ρυθμούς και θα καλύπτουν μεγαλύτερα κομμάτια ύλης, ενώ τώρα προσαρμόζουν τη διδασκαλία τους στις ανάγκες του μέσου όρου ή αναγκάζονται να προχωρούν πολύ αργά, για να τους παρακολουθούν και οι πιο αδύνατοι. [5] θα διδαχθούν και απαιτητικότερα τμήματα της ύλης, που τώρα παραλείπονται συνήθως ή διδάσκονται βιαστικά και επιφανειακά,  ενώ οι καθηγητές θα έχουν τη δυνατότητα να επεκταθούν και σε θέματα που δεν περιλαμβάνονται στα σχολικά εγχειρίδια, αλλά ενδιαφέρουν τους μαθητές.	Αντίκρουση (3) το σχολείο είναι βασικός φορέας κοινωνικοποίησης, επομένως, λιγότερα έτη στο σχολείο σημαίνει λιγότερες ευκαιρίες κοινωνικοποίησης. Επιχειρήματα [6] η αποτυχία στις εξετάσεις εντείνει τις κοινωνικές διακρίσεις. [7] οι κοινωνίες μας προάγουν την διαφορετικότητα και την ποικιλομορφία. Οι εξετάσεις προάγουν την ομοιομορφία.	2η Ομιλήτρια Εβελίνα

❧

	Λόγος	Αντίλογος
3η ομιλήτρια Ερυφίλη	Γενική αντίκρουση - Η οικογένεια είναι πολύ σημαντικός φορέας κοινωνικοποίησης. Η φοίτηση στο λύκειο δεν προσφέρει τίποτα παραπάνω σε αυτό το θέμα! - Το γυμνάσιο προσφέρει βασικές γνώσεις. Δεν χρειάζεται να φοιτήσουν όλοι στο λύκειο.  Επιχειρήματα - Οι εξετάσεις θα ωθήσουν τα παιδιά να ανεβάσουν το γνωστικό επίπεδο, για να επιτύχουν στις εξετάσεις. - Κάποιοι μαθητές που δεν έχουν το επίπεδο να παρακολουθήσουν μαθήματα στο λύκειο δεν θα χάσουν τα χρόνια τους σε άγονες σπουδές, αλλά θα στραφούν σε άλλες σχολές και ασχολίες, καταλληλότερες γι’ αυτούς. - θα ανέβει το επίπεδο διδασκαλίας και θα είναι καλύτερη η αφομοίωση της ύλης. - τα παιδιά δεν θα αναγκάζονται να καταφεύγουν στα φροντιστήρια, για να καλύπτουν τα κενά της σχολικής εκπαίδευσης.	Γενική αντίκρουση [θα μπορούσαν να αναφερθούν] - Αντιστρέφοντας το επιχείρημα, θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι η ελεύθερη φοίτηση στο λύκειο θα επιτρέψει τους πιο αδύνατους να ανεβάσουν το γνωστικό τους επίπεδο. - Η φοίτηση στο λύκειο θα βοηθήσει τα παιδιά να συνειδητοποιήσουν τι θέλουν. Άλλωστε, οποιαδήποτε στιγμή μπορούν να αφήσουν το λύκειο και να στραφούν όπου νομίζουν. - οι εξετάσεις είναι ένα ελιτίστικο μέτρο: δημιουργεί σχολεία για προνομιούχους και εκλεκτούς. Μια δημοκρατική κοινωνία οφείλει να φροντίζει και να δίνει ευκαιρίες σε όλους να αναπτύξουν τα ταλέντα τους. Επιχειρήματα - Ο κίνδυνος της αποτυχίας θα δημιουργεί ένα διαρκές άγχος στους μαθητές. - Όσοι δε φοιτήσουν στο λύκειο θα έχουν σοβαρά προβλήματα με τη διαδικασία κοινωνικοποίησης και πολιτικοποίησής τους. Έτσι, θα γίνουν εύκολα θύματα λαοπλάνων και δημαγωγών.	3ος ομιλητής Θόδωρος

❦

Φιλοσοφία Β΄ λυκείου (9) - 6.2 Απορίες και ενστάσεις για τη δυνατότητα ηθικής σκέψης και πράξης

6.2 Απορίες και ενστάσεις για τη δυνατότητα
ηθικής σκέψης και πράξης

Ενστάσεις	Αντιρρήσεις
Είναι μάταιο να αναζητούμε σταθερούς κανόνες ορθής συμπεριφοράς γιατί:	(απαντήσεις στις ενστάσεις)
1. δεν υπάρχουν κοινά αποδεκτοί κανόνες, γιατί η ηθική είναι ζήτημα υποκειμενικό: ο καθένας έχει τους δικούς του κανόνες, που εξαρτώνται από τον συναισθηματικό του κόσμο.	Σίγουρα, υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στους ανθρώπους, αλλά λίγο πολύ σε κάποια πράγματα όλοι συμφωνούν, γιατί διαθέτουν τη στοιχειώδη ευαισθησία.
2. δεν υπάρχουν σταθεροί και απαράβατοι ηθικοί κανόνες (ηθικός σχετικισμός): αυτοί ποικίλλουν ανάλογα με την εποχή και την κοινωνία (π.χ. η θέση της γυναίκας, η δουλεία κλπ.).	(α) Παρά τις επιφανειακές διαφορές υπάρχουν σε όλες τις κοινωνίες κοινές επιδιώξεις, όπως η εντιμότητα στις σχέσεις, η δικαιοσύνη, ο σεβασμός κλπ. (β) η ηθική δεν οφείλει να διερευνά μόνο αυτό που ισχύει μέχρι σήμερα, αλλά και αυτό που πρέπει να ισχύει. (γ) ο ηθικός σχετικισμός ισχυρίζεται ότι οι ηθικοί κανόνες έχουν σχετική (όχι απόλυτη) ισχύ· επομένως, και ο ίδιος ο σχετικισμός έχει σχετική (όχι απόλυτη) ισχύ, άρα δεν μπορεί να δεσμεύει τους ανθρώπους.
3. οι άνθρωποι είναι εκ φύσεως εγωιστές.	(α) Όμως, συχνά κάποιοι θυσιάζουν πολύ σημαντικά προσωπικά οφέλη (π.χ. ακόμη και την ίδια τους τη ζωή), για να εξυπηρετήσουν τους συνανθρώπους τους. Άρα, δεν προκρίνουν όλοι τον εγωισμό τους. (β) Σε κάθε περίπτωση, δεν είναι απαραίτητο να απορρίψουμε κάποιον που βοηθά τους συνανθρώπους του από καθαρό εγωισμό, γιατί τελικά η ωφέλεια της πράξης παραμένει.
4. οι άνθρωποι δεν είναι πραγματικά ελεύθεροι και ως εκ τούτου υπεύθυνοι για τις πράξεις τους, γιατί είναι δέσμιοι του χαρακτήρα τους, των αντιλήψεών τους (που μπορεί να προέρχονται από την ανατροφή τους) και των κοινωνικών συνθηκών: ντετερμινισμός ή αιτιοκρατία. [εδώ ένα βίντεο (στα αγγλικά) για τον ντετερμινισμό]	(α) δεν μπορεί να αποδειχθεί ο ντετερμινισμός. (β) ακόμη κι αν ισχύει ο ντετερμινισμός, έχουμε τη δυνατότητα να ελέγξουμε την ορθότητα των πράξεών μας. (γ) άλλωστε, αν οι αποφάσεις και οι πράξεις δεν καθορίζονται καθόλου από αίτια (αν δηλαδή ισχύει ο ιντετερμινισμός), τότε δεν μπορούμε να θεωρήσουμε κανέναν υπεύθυνο για τις πράξεις του, αφού αυτές είναι τυχαίες.
5. δεν υπάρχει λόγος να είναι κανείς ηθικός, αν βέβαια μπορεί να αποφύγει την τιμωρία.

 

❧

 

Στο παρακάτω βίντεο μπορείτε να δείτε μια σύντομη παρουσίαση του ντετερμινισμού. Δεν έχει ελληνικούς υπότιτλους, αλλά ο παρουσιαστής μιλάει εύκολα αγγλικά. 

❧

Παράλληλο κείμενο  

Το ακόλουθο απόσπασμα, που αναφέρεται στον Ολλανδό φιλόσοφο Μπαρούχ Σπινόζα, σημειώνει τις αντιλήψεις των ντετερμινιστών για την ανθρώπινη βούληση και τις συμβουλές του Σπινόζα για τη διαχείριση των συναισθημάτων μας:

Ο Μπέντο ντε Σπινόζα (Βento de Spinoza, 1632-1677)

Οι απόψεις του Σπινόζα για την ελεύθερη βούληση ήταν επίσης αμφιλεγόμενες. Ήταν ντετερμινιστής, πίστευε δηλαδή ότι κάθε ανθρώπινη πράξη είναι το αποτέλεσμα πρότερων αιτιών. Μια πέτρα που πετά στον αέρα, αν μπορούσε να αποκτήσει συνείδηση όπως ένας άνθρωπος, θα φανταζόταν ότι κινείται με τη δική της βούληση, παρ’ ότι αυτό δε συμβαίνει. Αυτά που πραγματικά την κινούν είναι η δύναμη της ρίψης και οι συνέπειες της βαρύτητας. Η πέτρα θα ένιωθε ότι η ίδια, και όχι η βαρύτητα, ελέγχει το πού πηγαίνει. Έτσι είμαστε κι εμείς οι άνθρωποι: φανταζόμαστε ότι επιλέγουμε ελεύθερα τι κάνουμε και ότι ελέγχουμε τη ζωή μας. Αλλά αυτό συμβαίνει επειδή δεν καταλαβαίνουμε συνήθως τους τρόπους με τους οποίους έχουν επέλθει οι επιλογές και οι πράξεις μας. Στην πραγματικότητα, η ελεύθερη βούληση είναι μια αυταπάτη. Δεν υπάρχει αυθόρμητη ελεύθερη δράση.

Αν και ντετερμινιστής, ο Σπινόζα πίστευε πως μια πολύ πε­ριορισμένη ανθρώπινη ελευθερία ήταν δυνατή και επιθυμητή. Η χειρότερη συνθήκη ύπαρξης ήταν αυτό που ονόμαζε δουλεία: να βρισκόμαστε στο πλήρες έλεος των συναισθημάτων μας. Όταν συμβαίνει κάτι κακό, όπως κάποιος που σας φέρεται αγενώς, και χάνετε την ψυχραιμία σας και σας πλημμυρίζει μίσος, αυτός είναι ένας πολύ παθητικός τρόπος ύπαρξης. Απλώς αντιδράτε σε γεγονότα. Τα εξωτερικά συμβάντα προκαλούν την οργή σας. Δεν τα ελέγχετε καθόλου. O τρόπος να τα αποφύγετε είναι να κατανοήσετε καλύτερα τις αιτίες που διαμορφώνουν τη συμπεριφορά -τα πράγματα που σας ωθούν να οργίζεστε. Για τον Σπινόζα, το καλύτερο που μπορούμε να πετύχουμε είναι να αναδύονται τα συναισθήματά μας κατ' επιλογή μας και όχι από εξωτερικά συμβάντα. Παρ’ ότι αυτές οι επιλογές δε γίνεται ποτέ να είναι εντελώς ελεύθερες, καλύτερα να είμαστε ενεργητικοί παρά παθητικοί. 

Nigel Warburton, Μικρή Ιστορία της Φιλοσοφίας, εκδ. Πατάκη, 2017, σελ.103-104 

❦