Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ λυκείου (6) - θανατική ποινή, εγκληματικότητα

Χρωματική απεικόνιση των εκτελέσεων θανατικών ποινών στην Ευρώπη με βάση την χρονολογία της τελευταίας εκτέλεσης (εδώ η πηγή της εικόνας)

 

Στην ανάρτηση αυτή θα βρείτε υλικό για την θανατική ποινή και την εγκληματικότητα. Πρώτα παρατίθεται ένας πίνακας, όπου παρουσιάζονται τα επιχειρήματα υπέρ της κατάργησης της ποινής και η ανασκευή τους, όπως αναφέρονται στο απόσπασμα του Μανωλεδάκη για τη θανατική ποινή (σχολικό βιβλίο, σελ.84). Ακολουθεί ένα σχεδιάγραμμα του κειμένου της Διεθνούς Αμνηστίας (υπάρχει στο βιβλίο μετά τον Μανωλεδάκη) που υποστηρίζει την κατάργηση της ποινής αυτής. Είναι πολύ χρήσιμο να δει κανείς το κείμενο αυτό σε αντιπαραβολή με το κείμενο του Μανωλεδάκη όχι μόνο ως προς τα κύρια σημεία της επιχειρηματολογίας, αλλά και σε σχέση με τη συγκρότηση, το ύφος και τη στόχευσή τους. Έτσι, θα γίνει καλύτερα κατανοητό γιατί το κείμενο του Μανωλεδάκη είναι παράδειγμα επιστημονικού λόγου, ενώ αυτό της Διεθνούς Αμνηστίας όχι. Μετά τα διαγράμματα των δύο κειμένων θα βρείτε λίγες ακόμη πληροφορίες για την ποινή και ειδικότερα για τη θανατική ποινή.

Στο τέλος, δίνω και ένα σχεδιάγραμμα για την εγκληματικότητα.

Στους παρακάτω συνδέσμους θα βρείτε πληροφορίες για την πολύκροτη υπόθεση Λυμπέρη, του τελευταίου θανατοποινίτη στην Ελλάδα, που εκτελέστηκε το 1972. Πρώτα, το άρθρο της Βικιπαίδειας, μετά δύο αναρτήσεις από ειδησεογραφικούς ιστότοπους (εδώ και εδώ) και τέλος ένα αφιέρωμα.  

 

❧ 

 

Κείμενο του Ι. Μανωλεδάκη για τη θανατική ποινή

Επιχειρηματολογία υπέρ της κατάργησής της	Ανασκευή επιχειρηματολογίας (Μανωλεδάκης)
- αντίθεση προς το κοινό αίσθημα	➝ το κοινό αίσθημα όχι μόνο δεν αντιτίθεται στην επιβολή της θανατικής ποινής, αλλά σε πολλές περιπτώσεις την απαιτεί.
- ψυχική τυραννία	➝ η ψυχική τυραννία του μελλοθάνατου δεν είναι αντίθετη με το Σύνταγμα (η γνώση του επικείμενου θανάτου σε αυτήν την περίπτωση δεν αποτελεί, σύμφωνα με το Σύνταγμα, περίπτωση προσβολής της ανθρώπινης αξιοπρέπειας), ούτε αποτελεί μοναδική περίπτωση του θανατοποινίτη (π.χ. σε παρόμοια τυραννία βρίσκονται όσοι πάσχουν από ανίατες ασθένειες).
- η ανικανότητα αποτροπής	➝ η πράξη έχει αποδείξει ότι σε κάποιες τουλάχιστο περιπτώσεις (π.χ. απαγωγές) η συγκεκριμένη ποινή λειτουργεί αποτρεπτικά.
- το ανεπανόρθωτο της βλάβης	➝ κάθε ποινή, εκτός από τη χρηματική, όταν εκτελεστεί, είναι ανεπανόρθωτη.
- το έννομο αγαθό της ζωής είναι υπέρτερο από το έννομο αγαθό του κράτους	➝ αφού η προστασία της ανθρώπινης ζωής κατοχυρώνεται μόνο μέσα στα πλαίσια του κράτους [όπου δεν υπάρχει κράτος (=νόμος), κανείς δεν εγγυάται την ασφάλεια της ζωής], τότε προηγείται η ασφάλεια του κράτους, αφού τελικά αυτό θα προστατέψει την ανθρώπινη ζωή. Νομικά, λοιπόν, προηγείται αυτό που παρέχει την προστασία. Το κράτος (= ο νομοθέτης), επομένως, μπορεί, από νομικής άποψης, να αποφασίσει αν και πότε συντρέχει λόγος θέσπισης κι επιβολής της θανατικής ποινής, προκειμένου να εξασφαλίσει την αυτοπροστασία αυτού και των πολιτών του.
- αντισυνταγματικότητα	➝ το επιχείρημα είναι άκυρο, γιατί υπάρχει διάταξη του συντάγματος που προβλέπει τη θανατική ποινή.

Συλλογιστική πορεία στην § 3: στο απόσπασμα αυτό ο συγγραφέας εξουδετερώνει από την αρχή το επιχείρημα για την κατάργηση της θανατικής ποινής χαρακτηρίζοντάς το μεταφυσικό· για να στηρίξει το χαρακτηρισμό του, χρησιμοποιεί αλλεπάλληλες αντιπαραθέσεις δύο θέσεων, τις οποίες στη συνέχεια ανατρέπει μία προς μία· με τον τρόπο αυτό καταλήγει στο συμπέρασμά του που αποκτά μεγαλύτερη πειστικότητα, επειδή το βασίζει στη νομική ερμηνεία του θέματος.

Η θανατική ποινή επιβάλλεται όχι για εκδίκηση, αλλά επειδή η εξουσία κρίνει πως ο δράστης δεν έχει περιθώρια να σωφρονιστεί με άλλο τρόπο.

 ❧

 

 

Κείμενο της Διεθνούς Αμνηστίας, Γιατί πρέπει να καταργηθεί η θανατική ποινή;

 

Πλαγιότιτλοι:

1. Η θανατική ποινή (θ.π.) πρέπει να καταργηθεί, γιατί: 

(α) αποκτηνώνει αυτούς που εμπλέκονται στη διαδικασία της εκτέλεσης της ποινής· 

(β) δεν αποτελεί το πιο αποτελεσματικό μέσο για την καταστολή του εγκλήματος ή της πολιτικής βίας· 

(γ) εφαρμόζεται κυρίως σε βάρος των φτωχών ή των φυλετικών και εθνικών μειονοτήτων· 

(δ) συχνά χρησιμοποιείται ως μέσο πολιτικής καταπίεσης· 

(ε) εφαρμόζεται και επιβάλλεται με αυθαίρετο τρόπο· 

(στ) είναι αμετάκλητη· καταλήγει συχνά στην εκτέλεση αθώων· 

(ζ) αποτελεί παραβίαση των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

2. Οι πολίτες πρέπει να ενημερωθούν σχετικά με τη θ. π.

3. Θ. π. = "εν ψυχρώ" και "εκ προμελέτης" φόνος.

4.-7. Παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα. (ζ)

8.-10. Είναι σκληρή και βασανιστική.

11.-12. Ασυμβίβαστη με τα ανθρώπινα δικαιώματα. Επιβάλλεται για διαφορετικά εγκλήματα ανάλογα με τη χώρα. (ζ)

13.-14. Δεν έχει βέβαιη αποτρεπτική ικανότητα. (β)

15. Δίνει την ψευδή εντύπωση ότι το έγκλημα αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά.

16.-18. Δεν είναι δίκαιη τιμωρία, αλλά εκδίκηση.

19.-20. Κανείς δεν μπορεί χωρίς πιθανότητα λάθους να αποφασίσει ποιος αξίζει την ποινή αυτή.

21. Παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα για όποιο έγκλημα κι αν επιβάλλεται. (ζ)

22. Σκοπός αυτού του κειμένου είναι η περιγραφή του τρόπου επιβολής της θανατικής ποινής σε όλον τον κόσμο.

 

Επιχειρηματολογία (επιλογή)	σχολιασμός επιχειρηματολογίας
§1 πουθενά ... καταστολή        στη μια χώρα...εκτέλεση αθώων	➝ Μανωλεδάκης § 2: η πράξη έχει αποδείξει ότι σε κάποιες τουλάχιστο περιπτώσεις (π.χ. απαγωγές) η συγκεκριμένη ποινή λειτουργεί αποτρεπτικά. ➝ ίσως σε κάποιες χώρες να ισχύει, σίγουρα όμως όχι σε όλες.
§3 φόνος «εν ψυχρώ», «εκ προμελέτης»	➝ φορτισμένος λόγος· η πολιτεία δεν έχει προαποφασίσει ποιους θα εκτελέσει.
§9 Αν... (σχολιασμός του τρόπου πειθούς)	➝ φορτισμένος περιγραφικός λόγος· όντως είναι απάνθρωπος τρόπος εκτέλεσης, υπάρχουν όμως και πιο ανώδυνοι (π.χ. ένεση).
§10 ...η ψυχική οδύνη...	➝ Μανωλεδάκης § 2: η ψυχική τυραννία του μελλοθάνατου δεν αποτελεί μοναδική περίπτωση· η κράτηση μέχρι την εκτέλεση της ποινής δεν είναι εξευτελισμός.
§12 επιβολή της ίδιας ποινής για μια ποικιλία εγκλημάτων	➝ ορθή η ένσταση· τα αναφερόμενα εγκλήματα δεν είναι της ίδιας σοβαρότητας.
§13 ...όλα τα άτομα απειλούνται εξίσου	➝ σε ευνομούμενες χώρες απειλούνται μόνο οι στυγεροί εγκληματίες, όχι όλοι.
§14-15 ...δεν έχει αποδειχθεί... κάθειρξη... Εξάλλου...	➝ Μανωλεδάκης § 2: η πράξη έχει αποδείξει...
§16 έτσι αποσπά...	➝ είναι ορθή η παρατήρηση ότι χρειάζονται συνθετότερα μέτρα για την αποφυγή στυγνών εγκλημάτων (βλέπε κι επίλογο Μανωλεδάκη), αυτό όμως δε σημαίνει ότι η Πολιτεία χρησιμοποιεί τη θανατική ποινή για παραπλάνηση της κοινής γνώμης.
§18 ...επιθυμία για εκδίκηση	➝ αναφέρεται μόνο σε χώρες με ανώμαλες κοινωνικοπολιτικές συνθήκες.
§20 Η άποψη...ποιοι είναι αυτοί... υποπίπτουν σε λάθη	➝ ορθή η παρατήρηση· βλέπε τέλος § 2 Μανωλεδάκη.

Συμπεράσματα: Λόγος πληθωρικός, συγκινησιακά φορτισμένος, με εξαιρετικά χαλαρή οργάνωση. Χρησιμοποιεί λογικά επιχειρήματα, επειδή όμως δεν τα συζητά εκτενώς, δυσκολεύεται ο αναγνώστης να εκτιμήσει την αποδεικτική τους αξία.

 

❧ 

 

Ποινή - θανατική ποινή:  Ορισμός - Προσέγγιση έννοιας 

Ποινή είναι η τιμωρία που επιβάλλεται σε ένα άτομο, όταν παραβιάζει κάποιο νόμο. Στόχος της ποινής δεν είναι η εκδίκηση, αλλά ο σωφρονισμός του παραβάτη, ο παραδειγματισμός των άλλων, η ικανοποίηση του δημόσιου αισθήματος και του παθόντα ή των συγγενών του. 

  

Η αποτελεσματικότητα της ποινής είναι περιορισμένη και εξαρτάται από πολλούς παράγοντες: από την προσωπικότητα του καταδικασμένου, τις συνθήκες διαβίωσης στις φυλακές, τη στάση τού κοινωνικού συνόλου απέναντι στα άτομα που εκτίουν την ποινή τους και επιχειρούν να επανενταχτούν. 

  

Η θανατική ποινή μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο καταργήθηκε σε πολλά κράτη, κυρίως ευρωπαϊκά. Όμως η αύξηση γενικότερα της εγκληματικότητας και ειδικότερα των ειδεχθών ανθρωποκτονιών, έγινε αιτία για την επαναφορά της σε πολλές πολιτείες των Η.Π.Α. και την εμφάνιση πολλών υποστηρικτών της στις υπόλοιπες χώρες της Δύσης.

 

Επιχειρήματα υπέρ της θανατικής ποινής

(το υλικό αντλήθηκε από τα συνοπτικά πρακτικά της Δ΄ Συνόδου της Βουλής των Εφήβων και συμπληρώνει το υλικό που προσφέρει το κείμενο του Ι. Μανωλεδάκη) 

- περιορίζει την εγκληματικότητα. 

- μερικοί θεωρούν αδικία για το θύμα τα «ισόβια των 25 χρόνων»· ο εγκληματίας σε λίγα χρόνια μπορεί να αποφυλακιστεί, λόγω καλής διαγωγής. 

- οι φυλακισμένοι δολοφόνοι παίρνουν άδεια και κυκλοφορούν ανάμεσα μας απειλώντας μας. 

- οι δολοφόνοι δεν μπορούν να έχουν δικαιώματα.

Επιχειρήματα κατά της θανατικής ποινής

- Προάγει τη βία. Ταιριάζει μόνο σε ανελεύθερα καθεστώτα.
- Είναι βάναυση και αντίθετη στο κοινό αίσθημα και τη χριστιανική θρησκεία. Προσβάλλει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Κανείς δεν έχει το δικαίωμα να αφαιρεί τη ζωή άλλου. 
- Αν η κοινωνία εφαρμόζει τη θανατική ποινή, για να δείξει ότι η δολοφονία είναι πράξη θηριωδίας, τότε είναι παράλογο να ανακυκλώνει τη θηριωδία δολοφονώντας. Δεν της επιτρέπεται να πράττει αυτό που η ίδια καταδικάζει. 
- Δεν αποτρέπει το έγκλημα. 
- Η ποινή αυτή είναι παράλογη και αμετάκλητη. Σε περίπτωση δικαστικής πλάνης δε διορθώνεται το λάθος. 
- Δε δίνει στον κατάδικο ευκαιρία να επανορθώσει. Είναι μέσο εκδίκησης, όχι σωφρονισμού.

Ενδεικτικές προτάσεις

- Συνταγματική κατάργηση της θανατικής ποινής. Ισόβια κάθειρξη αντί θανατικής ποινής. 
- Πρόληψη και περιστολή του εγκλήματος. Το Κράτος να μην εκδικείται, αλλά να σωφρονίζει τον εγκληματία και να προσπαθεί να τον επανεντάσσει στην κοινωνία. 
- Μελέτη των αιτίων του φαινομένου (κοινωνικά, ψυχολογικά κλπ.) και προσπάθεια για την καταπολέμησή τους.

❧

 

Εγκληματικότητα

Εγκληματικότητα, η (χωρίς πληθ.): 1. (σπάν.) ο χαρακτήρας του εγκληματία, η ροπή προς το έγκλημα. 2. το σύνολο των εγκλημάτων που διαπράττονται σε μια κοινωνία ή κοινωνική ομάδα και σε μια χρονική περίοδο (η συχνότητά τους, η αναλογία τους προς τον πληθυσμό κτλ.): Έξαρση / αύξηση / μείωση / περιορισμός / καταστολή της εγκληματικότητας. Δείκτης εγκληματικότητας. H ~ της εφηβικής ηλικίας. Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία η ~ στα μεγάλα αστικά κέντρα αυξάνεται με ανησυχητικό ρυθμό. [πηγή: ΛΚΝ]

Αίτια

Τρόποι αντιμετώπισης

Οικονομικά - Το χαμηλό βιοτικό επίπεδο (έλλειψη πόρων, φτώχεια, στερήσεις και κυρίως). - Η ανεργία. - Η άνιση κατανομή του εθνικού πλούτου. - Ο καταναλωτισμός σε συνδυασμό με την επιδίωξη του εύκολου πλουτισμού, όταν δεν ικανοποιούνται,  οδηγούν εύκολα στο έγκλημα. Πολιτικά - Η ασυδοσία της κρατικής εξουσίας και γενικότερα η ταραγμένη πολιτική πραγματικότητα. - Οι κοινωνικές ανισότητες, η απουσία κράτους δικαίου, η ελλιπής κοινωνική μέριμνα. Κοινωνικά - Η αποξένωση και η ανωνυμία των μεγαλουπόλεων. - Τα οικογενειακό περιβάλλον, όταν δεν μπορεί να φροντίσει τη σωστή ανατροφή των παιδιών. - Ο αλκοολισμός και τα ναρκωτικά. - Η ξενοφοβία, ο ρατσισμός, τα στερεότυπα, ο θρησκευτικός φανατισμός.  - Οι προλήψεις και οι δεισιδαιμονίες. - Η απουσία αξιών και ιδανικών στο άτομο και στην κοινωνία: η έλλειψη σεβασμού στην ανθρώπινη ζωή και αξιοπρέπεια. - Τα ΜΜΕ,  ο κινηματογράφος και τα ηλεκτρονικά παιχνίδια: όταν προβάλλουν το έγκλημα ως κάτι φυσικό και ηρωοποιούν συγχρόνως τους εγκληματίες.

- Περιορισμός των κοινωνικών ανισοτήτων, δικαιότερη κατανομή του πλούτου, δικαιότερο φορολογικό σύστημα, μείωση της ανεργίας, στήριξη των ασθενέστερων κοινωνικών ομάδων.   - Πολιτική βούληση και πρωτοβουλία για αξιοκρατία, διαφάνεια, δικαιοσύνη, ισότητα, ισονομία και ελευθερία.  - Αποφυγή της αλόγιστης κρατικής βίας. - Εξασφάλιση της κοινωνικής ηρεμίας. - Αποτελεσματικό εκπαιδευτικό σύστημα με προσανατολισμό στην ανθρωπιστική παιδεία.  - Σεβασμός στην ανθρώπινη ζωή και αξιοπρέπεια. - Στήριξη της οικογένειας, ενημέρωση των γονέων για τους τρόπους ανατροφής των παιδιών. - Ευκαιρίες για δημιουργική κάλυψη του ελεύθερου χρόνου. - Περιορισμός της προβολής της βίας από τα ΜΜΕ.

❦