Το μανιφέστο Russell- Einstein, Λονδίνο 9 Ιουλίου 1955

Bertrand Russell (1872-1970). Πηγή: Βικιπαίδεια

Το κείμενο που ακολουθεί έχει βαθιά αντιπολεμικό και ανθρωπιστικό περιεχόμενο. Δημοσιεύτηκε στο Λονδίνο την 9 Ιουλίου 1955 και είναι γνωστό ως μανιφέστο Ράσελ-Αϊνστάιν, παρόλο που το υπογράφουν 11 παγκοσμίου κύρους προσωπικότητες της διανόησης και της επιστήμης. Στόχος τους ήταν να υπογραμμίσουν τους κινδύνους που απειλούν την ανθρωπότητα από την κατασκευή και τη χρήση των πυρηνικών όπλων. Περισσότερα για το κείμενο στο σχετικό άρθρο της Βικιπαίδειας. Αξίζει να διαβάσετε και μερικές πληροφορίες για την παγκόσμια κίνηση για την κατάργηση των πυρηνικών Pugwash (στο σχετικό αφιέρωμα της ιστοσελίδας physics4u και στην επίσημη ιστοσελίδα της κίνησης), που ξεκίνησε χάρη στο μανιφέστο Ράσελ-Αϊνστάιν.   

✽

 

Στην τραγική κατάσταση που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα, αισθανόμαστε ότι οι επιστήμονες πρέπει να συγκεντρωθούν σε μια διάσκεψη για να αξιολογήσουν τους κινδύνους που έχουν προκύψει ως αποτέλεσμα της ανάπτυξης των όπλων μαζικής καταστροφής, και να συζητήσουν ένα ψήφισμα στο πνεύμα του επισυναπτόμενου πρόχειρου ψηφίσματος. 

Μιλάμε σε αυτήν την περίπτωση, όχι ως μέλη αυτού ή εκείνου του έθνους, ηπείρου, θρησκείας, αλλά ως ανθρώπινα όντα, μέλη του ανθρώπινου Γένους, του οποίου η μελλοντική ύπαρξη βρίσκεται σε αμφιβολία. Ο κόσμος είναι γεμάτος συγκρούσεις. Και, αν αφήσουμε όλες τις δευτερεύουσες συγκρούσεις, ο τιτάνιος αγώνας γίνεται μεταξύ του κομμουνισμού και του αντι-κομμουνισμού.

Σχεδόν καθένας που είναι πολιτικά συνειδητός έχει ισχυρά συναισθήματα για το ένα ή και τα περισσότερα από αυτά τα ζητήματα αλλά από εσάς θέλουμε, εάν μπορείτε, να θέσετε κατά μέρος τέτοια συναισθήματα και να θεωρηθούμε μόνο σαν τα μέλη ενός βιολογικού είδους που είχε μια αξιοπρόσεκτη ιστορία, και την εξαφάνιση του οποίου κανένας από μας δεν μπορεί να επιθυμήσει.

Θα προσπαθήσουμε να μην πούμε ούτε μια λέξη παραπάνω από αυτήν, που πρέπει να απευθύνει η μια ομάδα σε μια άλλη. Όλοι, εξίσου, συμφωνούν με τον κίνδυνο, και, εάν ο κίνδυνος γίνει κατανοητός, υπάρχει ελπίδα ότι μπορεί συλλογικά να τον αποτρέψουμε.

Πρέπει να μάθουμε να σκεφτόμαστε με έναν νέο τρόπο. Πρέπει να μάθουμε να αναρωτιόμαστε, όχι ποια μέτρα μπορούν να ληφθούν για να δώσουν τη στρατιωτική νίκη σε οποιαδήποτε ομάδα προτιμάμε, γιατί δεν πλέον καιρός για τέτοια ζητήματα. Η ερώτηση που πρέπει να βάλουμε είναι: Ποιές πρωτοβουλίες πρέπει να ληφθούν για να αποτραπεί ένας στρατιωτικός ανταγωνισμός του οποίου η κατάληξη θα είναι καταστρεπτική σε όλα τα συμβαλλόμενα μέρη;

Οι άνθρωποι όλης της Γης, και ακόμα και πολλά άτομα σε κυβερνητικές θέσεις, δεν έχουν σκεφθεί τι θα γινόταν σε έναν πόλεμο με πυρηνικές βόμβες. Οι άνθρωποι σκέφτονται ακόμα με όρους της εξάλειψης των πόλεων. Γίνεται κατανοητό ότι οι νέες βόμβες είναι ισχυρότερες από τις παλαιές, και ότι, ενώ μια Α-βόμβα (ατομική) μπόρεσε να εξαλείψει τη Χιροσίμα, μια Η-βόμβα (υδρογονοβόμβα) θα μπορούσε να εξαλείψει μεγαλύτερες πόλεις, όπως το Λονδίνο, Νέα Υόρκη, και Μόσχα.

Καμία αμφιβολία δεν υπάρχει ότι σε ένα πόλεμο με Η-βόμβα οι μεγάλες πόλεις δεν θα εξαλειφθούν. Αλλά αυτό το γεγονός είναι μια από τις δευτερεύουσες καταστροφές, που θα πρέπει να αντιμετωπιστούν. Εάν όλοι οι άνθρωποι στο Λονδίνο, στη Νέα Υόρκη, και στη Μόσχα εξολοθρευτούν, ο κόσμος, θα χρειαστεί μερικούς αιώνες για να συνέλθει από το χτύπημα. Αλλά ξέρουμε τώρα, ειδικά από την δοκιμή στις νήσους Bikini, ότι οι πυρηνικές βόμβες μπορούν βαθμιαία να μεταδώσουν την καταστροφή πολύ πέρα από μια στενή περιοχή από ό,τι είχε αρχικά υποτεθεί.

 

Ο Μαξ Μπορν (1882-1970) ήταν Γερμανός μαθηματικός και φυσικός εβραϊκής καταγωγής, που συνέβαλε στη θεμελίωση της κβαντομηχανικής. [πηγή: Βικιπαίδεια]

   

Δηλώνεται σωστά ότι μια βόμβα που μπορεί τώρα να κατασκευαστεί θα είναι 2.500 φορές ισχυρότερη από αυτή που κατέστρεψε τη Χιροσίμα. Μια τέτοια βόμβα, εάν εκραγεί κοντά στο έδαφος ή κάτω από το νερό, θα στείλει ραδιενεργά σωματίδια στα ανώτερα στρώματα του αέρα. Αυτά θα πέσουν βαθμιαία και θα φθάσουν στην επιφάνεια της Γης υπό μορφή θανάσιμης σκόνης ή βροχής. Ήταν η ίδια σκόνη που μόλυνε τους Ιάπωνες ψαράδες και τα ψάρια τους. Κανένας δεν ξέρει πώς μπορούν τέτοια θανατηφόρα ραδιενεργά σωματίδια να διασκορπιστούν, αλλά οι καλύτερες επιστημονικές αυθεντίες εδώ είναι ομόφωνες:  ένας πόλεμος με τις Η-βόμβες ενδεχομένως να βάλει ένα ξαφνικό τέλος στην ανθρώπινη φυλή. Φοβούνται πολλοί ότι εάν χρησιμοποιηθούν πολλές Η-βόμβες, τότε θα υπάρξει ένας καθολικός θάνατος, ξαφνικός μόνο για μια μικρή μειονότητα, αλλά για την πλειοψηφία του κόσμου, θα είναι ένας αργά βασανιστικός θάνατος, μέσα σε αρρώστιες και στην αποσύνθεση.

Έχουν εκφραστεί ήδη πολλές προειδοποιήσεις από διαπρεπείς επιστήμονες και από αυθεντίες στη στρατιωτική στρατηγική. Κανένας από αυτούς δεν θα πει σίγουρα ποιές είναι οι χειρότερες επιπτώσεις. Δεν γνωρίζουν ποιά είναι τα πιθανά αποτελέσματα, και κανένας δεν μπορεί να είναι σίγουρος για το τι θα συμβεί. Ακόμα δεν έχει διαπιστωθεί αν οι απόψεις των εμπειρογνωμόνων, σε αυτό το ζήτημα, εξαρτώνται από την πολιτική τους τοποθέτηση ή τις προκαταλήψεις τους.

Εδώ  είναι λοιπόν το δίλημμα που σας παρουσιάζουμε, ξεκάθαρο, τρομακτικό και αναπόφευκτο: Θα βάλουμε ένα τέλος στην ανθρώπινη φυλή ή η ανθρωπότητα θα αρνηθεί τον πόλεμο;

Η κατάργηση του πολέμου ίσως θα απαιτήσει δυσάρεστους περιορισμούς στην εθνική κυριαρχία. Αλλά αυτό που ίσως εμποδίζει την κατανόηση της κατάστασης, περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, είναι ότι ο όρος "ανθρωπότητα" φαίνεται ασαφής και αφηρημένος. Οι άνθρωποι μόλις και μετά βίας φαντάζονται ποιός είναι ο κίνδυνος που απειλεί αυτούς, τα παιδιά τους και τα εγγόνια τους, και όχι μόνο αφηρημένα κάποιους άλλους. Μπορούν μόλις και μετά βίας να καταλάβουν ότι τα πρόσωπα που αγαπούν κινδυνεύουν. Και έτσι ελπίζουν ότι ίσως ο πόλεμος μπορεί να τους επιτρέψει να συνεχίσουν να ζουν, χωρίς να απαιτείται να απαγορευτούν τα σύγχρονα όπλα.

Αυτή η ελπίδα είναι μια ψευδαίσθηση. Οποιεσδήποτε συμφωνίες, για την μη χρησιμοποίηση των Η-βομβών, και να έχουν επιτευχθεί κατά τη διάρκεια της ειρήνης, δεν θα θεωρούνταν πλέον δεσμευτικός κατά την διάρκεια του πολέμου, και τότε οι δύο πλευρές θα άρχιζαν την κατασκευή των Η-βομβών, μόλις ξεσπάσει ο πόλεμος, με δικαιολογίες του τύπου ότι η άλλη πλευρά κατασκεύασε τις βόμβες και η πλευρά που τις κατασκεύασε θα ήταν σίγουρα νικήτρια.

Μια συμφωνία αποκήρυξης των πυρηνικών όπλων ως τμήμα μιας γενικής μείωσης των εξοπλισμών, θα εξυπηρετούσε ορισμένους σημαντικούς σκοπούς. Πρώτον, οποιαδήποτε συμφωνία μεταξύ Ανατολής και Δύσης θα είναι προς το καλό εφ' όσον τείνει να ελαττώσει την ένταση. Δεύτερον, η κατάργηση των θερμοπυρηνικών όπλων, θα ελάττωνε το φόβο μιας ξαφνικής επίθεσης, όπως έγινε στο Pearl Harbour, το οποίο κρατά αυτή τη στιγμή και τις δύο πλευρές σε μια κατάσταση νευρικής ανησυχίας. Πρέπει, επομένως, να καλωσορίσετε μια τέτοια συμφωνία σαν το πρώτο μόνο βήμα.

Οι περισσότεροι από μας δεν είμαστε ουδέτεροι στα συναισθήματα, αλλά, ως ανθρώπινα όντα, πρέπει να θυμηθούμε ότι, εάν τα ζητήματα μεταξύ της Ανατολής και της Δύσης πρόκειται να αποφασιστούν με οποιοδήποτε χειρισμό, οι οποίοι μπορούν να δώσουν οποιαδήποτε πιθανή ικανοποίηση σε οποιονδήποτε, είτε κομμουνιστή είτε αντικομμουνιστή, είτε Ασιάτη είτε Ευρωπαίο είτε Αμερικανό, εάν άσπρο ή μαύρο, τότε αυτά τα ζητήματα δεν πρέπει να αποφασιστούν με τη βοήθεια ενός πολέμου. Θα πρέπει να το ευχηθούμε αυτό για να γίνει κατανοητό, και στην Ανατολή και στη Δύση.

Μπροστά μας έχουμε τη λύση, εάν επιλέγουμε τη συνεχή πρόοδο στην ευτυχία, γνώση, και φρόνηση. Αν όμως έχουμε διαλέξει το θάνατο, αυτό συμβαίνει επειδή δεν μπορούμε να ξεχάσουμε τις φιλονικίες μας;

Απευθυνόμαστε ως ανθρώπινα όντα σε ανθρώπινα όντα: Θυμηθείτε την ανθρώπινη ιδιότητά σας, και ξεχάστε τα υπόλοιπα. Εάν μπορείτε να το κάνετε, ο δρόμος βρίσκεται ανοικτός μπροστά σε έναν νέο Παράδεισο.  Εάν μπορείτε, βρίσκεται πριν από σας ο κίνδυνος του καθολικού Θανάτου. 

 

 

Ο Φρεντερίκ Ζολιό-Κιουρί (1900 – 1958) ήταν Γάλλος φυσικός και σύζυγος της Ιρέν Ζολιό-Κιουρί, μαζί με την οποία βραβεύτηκαν με το βραβείο Νόμπελ Χημείας το 1935 για την ανακάλυψη της τεχνητής ραδιενέργειας. (πηγή: Βικιπαίδεια)

 

Ψήφισμα

Εμείς, οι παρακάτω επιστήμονες, προσκαλούμε αυτή τη Διάσκεψη, και μέσω αυτής τους επιστήμονες του κόσμου και όλη την ανθρωπότητα, να προσυπογράψουν το ακόλουθο ψήφισμα:

"Λαμβάνοντας υπόψη ότι σε οποιοδήποτε μελλοντικό παγκόσμιο πόλεμο θα υιοθετηθούν σίγουρα τα πυρηνικά όπλα, και ότι τέτοια όπλα απειλούν την συνέχεια της ανθρώπινης ύπαρξης, πιέζουμε τις κυβερνήσεις όλου του κόσμου να πραγματοποιήσουν, και για να αναγνωρίσουν δημόσια, ότι οι σκοποί τους δεν μπορούν να προαχθούν μέσα από έναν Παγκόσμιο πόλεμο, και τους ωθούμε, συνεπώς, να βρούνε ειρηνικά μέσα για την τακτοποίηση όλων των θεμάτων στα οποία διαφωνούν μεταξύ τους."

Max Born

Perry W. Bridgman

Albert Einstein

Leopold Infeld

Frederic Joliot-Curie

Herman J. Muller

Linus Pauling

Cecil F. Powell

Joseph Rotblat

Bertrand Russell

Hideki Yukawa

πηγή του κειμένου: Ντοκουμέντα Βιοφιλοσοφίας, 25 δοκίμια για την Επιστήμη, την Παιδεία, τον Ανθρωπισμό, τον Πολιτισμό και τη Νόηση, επιλογή-επιμέλεια Λάζαρος Τριάρχου, εκδ. Αρσενίδη 2017, σελ. 205-208

❦