Ρητορικά Κείμενα (3) – Ὑπὲρ Μαντιθέου, Διήγηση-απόδειξη 9-13

Γαμικός λέβης από τερακότα, περ. 430-420 π.Χ. Αττική [πηγή: Μητροπολιτικό Μουσείο Νέας Υόρκης]

Ὑπὲρ Μαντιθέου, Διήγηση- απόδειξη 9-13

 

Μετάφραση

[9] Γι' αυτή, λοιπόν, την κατηγορία δεν ξέρω τι περισσότερο πρέπει να πω. Μου φαίνεται, όμως, κύριοι βουλευτές, ότι στους άλλους δικαστικούς αγώνες αρμόζει να απολογείται κανείς μόνο για τις ίδιες τις κατηγορίες, αλλά στις δοκιμασίες έχει το δικαίωμα να λογοδοτεί για όλη του τη ζωή. Σας παρακαλώ, λοιπόν, να με ακούσετε με συμπάθεια. Και θα απολογηθώ όσο μπορώ πιο σύντομα.

[10] Εγώ, λοιπόν, πρώτα πρώτα, αν και δε μου απέμεινε μεγάλη περιουσία εξαιτίας των συμφορών και του πατέρα μου και της πόλης, πάντρεψα δύο αδελφές, δίνοντας προίκα στην καθεμιά τριάντα μνες, και μοιράστηκα την πατρική περιουσία με τον αδελφό μου με τέτοιο τρόπο, ώστε να παραδέχεται εκείνος ότι έχει μεγαλύτερο από μένα μέρος της· σε σχέση με όλους τους άλλους έτσι έχω συμπεριφερθεί στη ζωή μου, ώστε να μη δώσω ποτέ μέχρι τώρα καμιά αφορμή για παράπονο σε κανέναν.

[11] Τις ιδιωτικές μου, λοιπόν, υποθέσεις έτσι τις έχω διευθετήσει. Σχετικά, όμως, με το δημόσιο βίο μου νομίζω ότι η μεγαλύτερη απόδειξη της τιμιότητάς μου είναι ότι θα δείτε πως όλοι οι νεότεροι που τυχαίνει να χάνουν τον καιρό τους στα ζάρια ή στα ποτά ή σε τέτοιες ακολασίες είναι εχθροί μου και διαδίδουν πάρα πολλές φήμες για μένα και λένε ψέματα. Και όμως είναι φανερό ότι, αν είχαμε τις ίδιες επιθυμίες, δε θα είχαν για μένα τέτοια γνώμη.

[12] Ακόμα, κύριοι βουλευτές, κανείς δε θα μπορούσε να αποδείξει ότι έχει διεξαχθεί σε βάρος μου ούτε άτιμη ιδιωτική δίκη ούτε έγγραφη καταγγελία για δημόσιο αδίκημα ούτε μήνυση για δημόσιο αδίκημα. Και όμως, βλέπετε ότι άλλοι έχουν μπλεχτεί σε τέτοιους δικαστικούς αγώνες πολλές φορές.
Έπειτα, όσον αφορά τις εκστρατείες και τους κινδύνους απέναντι στους εχθρούς παρατηρήστε πώς εκπληρώνω το καθήκον προς την πόλη.

[13] Πρώτα πρώτα, όταν συνάψατε συμμαχία με τους Βοιωτούς και έπρεπε να τους βοηθήσετε στην Αλίαρτο, αν και είχα γραφτεί στον κατάλογο από τον Ορθόβουλο να υπηρετήσω στους ιππείς, επειδή έβλεπα ότι όλοι νόμιζαν πως έπρεπε να είναι ασφαλείς οι ιππείς, ενώ αντίθετα θεωρούσαν ότι οι οπλίτες κινδύνευαν, μολονότι άλλοι -κατά παράβαση του νόμου- κατατάχθηκαν στο ιππικό χωρίς να υποβληθούν σε δοκιμασία, εγώ παρουσιάστηκα στον Ορθόβουλο και του είπα να με διαγράψει από τον κατάλογο των ιππέων, επειδή νόμιζα ότι είναι αισχρό να πάω στην εκστρατεία έχοντας εξασφαλίσει τον εαυτό μου, ενώ ο λαός επρόκειτο να κινδυνεύει. Ανέβα για χάρη μου στο βήμα, Ορθόβουλε.

 

Γλωσσικός σχολιασμός §§ 9-13

 

§ 9

• αἰτίας: αιτιολογία, αιτιολογώ, αιτιατό, αιτίαση, απαιτώ, παραιτούμαι.
• οἶδα: ιστορία, ειδήμων, (συν)είδηση, ασυνείδητος.
• δεῖ < δέω: δέηση, ένδεια, ενδεής.
• πλείω < πολύς: πλειοψηφία, πλειονότητα, πλειστηριασμός.
• μόνων: μονάδα, μοναχός, μοναχικός, (απο)μόνωση.
• ἀπολογεῖσθαι < ἀπολογέομαι, -οῦμαι: απολογία.
• διδόναι < δίδωμι: ανταπο-, κατα-, επι-, μετά-, παρα-, προδίδω, προδοσία, δόση, δώρο, αιμοδοσία, τροφοδοσία, πληροφοριοδότης, επιδότηση, ανένδοτος, ανέκδοτος.
• εὐνοίας: ευνοϊκός, ευνόητος, ευνοώ, ευνοιοκρατία.
• ἀκροάσασθαι < ἀκροάομαι, -ῶμαι: ακρόαμα, ακρόαση, ακροατής, ακροαματικός, ακροατήριο.
• δύνωμαι < δύναμαι: δύναμη, δυνάστης, αδυναμία, δυναμίτης, δυναμιτίζω, δυναμισμός.
• βραχυτάτων < βραχύς: βραχύβιος, βραχυλογία, βραχύσωμος, βραχυπρόθεσμος, βραχυκύκλωμα.

 

§ 10

• οὐσίας < οὐσία < οὖσα < εἰμί: ουσιαστικός, (επ)ουσιώδης, παρουσία, απουσία, περιουσία, εξουσία, ανούσιος.
• καταλειφθείσης < κατά + λείπομαι: λοιπός, υπόλοιπος, έλλειψη, έλλειμμα, διάλειμμα, ελλιπής, παραλείπω, αδιάλειπτος, λειψυδρία, λείψανο .
• ἐξέδωκα < εκ + δίδωμι: βλέπε γλωσσικά σχόλια της § 5.
• ἐπιδούς < επί + δίδωμι: βλέπε γλωσσικά σχόλια της § 5.
• ἐνειμάμην < νέμομαι: νομός, δια-, κατανομή, Νέμεση, νόμος, νομικός, νόμισμα, νομίζω.
• βεβίωκα < βιόω, -ω: βίος, αβίωτος.
• ἔγκλημα < ἐν + καλέω, -ῶ: εγκληματίας, εγκληματικότητα.
• γενέσθαι < γίγνομαι: γένος, γενιά, ευγένεια, γένεση, από-, πρόγονος, μεταγενέστερος, ευγενής, αγενής, γνήσιος, ενδογενής.

 

§ 11

• διῴκηκα < δια + οἰκέω, -ῶ: οίκημα, διοικητής, διοικητήριο, οικοδομή, κάτοικος, οικία, οικιστής, εξοικείωση, οικόπεδο.
• τεκμήριον < τεκμαίρομαι: τεκμηρίωση, τεκμηριώνω.
• πότους < πότος: ποτίζω, ποτήρι, ποτάμι.
• ἀκολασίας: κόλαση, κολαστήριο, ακόλαστος.
• ὄψεσθε < ὁράω, -ῶ: όραση, όραμα, ορατός, όψη, οπτικός, οφθαλμός, εξόφθαλμος, μέτωπο, άποψη, κάτοψη, προοπτική, απρόοπτος, υπερόπτης, προσωπείο.
• διαφόρους < διάφορος < δια + φέρομαι: διαφορά, διαφορικό, αδιάφορος.
• ψευδομένους < ψεύδομαι: ψευδής, ψέμα, διάψευση.
• δῆλον < δηλόω, -ῶ: δήλωση, δηλωτικός, αδήλωτος, διαδήλωση, δηλαδή (<δῆλα δή)
• ἐπεθυμοῦμεν < ἐπιθυμέω, -ῶ: επιθυμία, ανεπιθύμητος.

 

§ 12

• δύναιτο < δύναμαι: δύναμη, δυνάστης, αδυναμία, δυναμίτης, δυναμιτίζω, δυναμισμός.
• αἰσχράν: αισχρός, αισχροκέρδεια, αισχύνη.
• εἰσαγγελίαν < εἰς + ἀγγέλλω: άγγελος, ανα-, απο-, κατά-, παρα-, προαναγγέλλω.
• καθεστηκότας < κατά + ἵσταμαι: βλέπε γλωσσικά σχόλια της § 1.
• σκέψασθε < σκοπέομαι, -οῦμαι: σκοπός, σκοπιά, ανα-, επισκόπηση, σκόπελος, σκέψη, σκεπτικός.

 

§ 13

• πρῶτον: πρωτεία, πρωταγωνιστής, πρωτάθλημα, πρωτόγονος, πρωτοβουλία, πρωταρχικός, πρωτοβάθμιος, πρωτεύουσα.
• ἔδει < δεῖ: δέηση, ένδεια, ενδεής.
• κατειλεγμένος < κατά + λέγομαι: εκλογή, εκλεκτός, επίλεκτος, επιλογή, κατάλογος, συλλογή.
• ἀσφάλειαν < σφάλλω: ασφαλίζω, εξασφάλιση, ανασφάλεια.
• ἀναβάντων < ἀνά + βαίνω.
• προσελθών < προς + ἔρχομαι (εἶμι).
• ἔφην < φημί: φήμη, άφατος, προφήτης, φωνή, κατάφαση, καταφατικός.
• ἐξαλεῖψαι < ἐκ + ἀλείφω: αλοιφή, απαλείφω (=σβήνω, διαγράφω), ανεξάλειπτος.
• μέλλοντος < μέλλω: μέλλον, μελλοντικός.
• ἀνάβηθι < ἀνα + βαίνω.

 

Ερμηνευτικά σχόλια

§ 10 δύο μὲν ἀδελφὰς ἐξέδωκα ἐπιδοὺς τριάκοντα μνᾶς ἑκατέρᾳ: τονίζονται η συναίσθηση του καθήκοντος, η υπευθυνότητα του Μαντίθεου και η αφιλοκέρδειά του, αφού όχι μόνο προίκισε με σημαντικό ποσό τις αδελφές του αλλά και πήρε μικρότερο μερίδιο από την πατρική περιουσία. Πλαγίως προβάλλει και τις άριστες οικογενειακές σχέσεις.

τριάκοντα μνᾶς: η αξία των νομισμάτων (στην Αθήνα) ήταν η εξής: 1 τάλαντο = 60 μνες, 1 μνα = 100 δραχμές, 1 δραχμή = 6 οβολοί.

 

Επιχειρηματολογία §§ 9-13

Επιχειρηματολογία	Ρητορικά ήθη (ηθοποιία)	Ρητορικά πάθη (παθοποιία)
Ο Μαντίθεος από την § 9 ξεκινά να μιλά για τον εαυτό του και τη ζωή του. Τα επιχειρήματά του οργανώνονται σε τρεις κατηγορίες:   α) η στάση του στην οικογενειακή-ιδιωτική ζωή (§ 10) - φρόντισε για την αποκατάσταση των αδελφών του παρέχοντας ένα σεβαστό ποσό ως προίκα. - μοίρασε την πατρική περιουσία αποδίδοντας το μεγαλύτερο μέρος στον αδελφό του.   β) η στάση του στη δημόσια ζωή (§§ 10-12) - δεν έχει δώσει αφορμές για παράπονα και κατηγορίες. - ως εχθροί του εμφανίζονται μόνο τύποι των καταγωγίων. - δε συμμετείχε σε οποιαδήποτε δίκη ούτε ως κατήγορος ούτε ως κατηγορούμενος.   γ) η στάση του στη στρατιωτική υπηρεσία (§§ 12-13) - μετά από αίτηση του ιδίου υπηρέτησε στο πεζικό –ενώ ήταν ιππέας-, προκειμένου να ενισχύσει τους οπλίτες στο δύσκολο έργο της αντιμετώπισης του σπαρτιατικού πεζικού.	άνθρωπος με σεβασμό στην οικογένεια, έντιμος, υπεύθυνος,       φιλήσυχος, φιλικός, ενάρετος, σοβαρός· ήθος αντιπάλων: άσωτοι-ακόλαστοι, φθονεροί, κακόβουλοι.     πατριώτης, γενναίος ευαίσθητος, αλτρουιστής,	συμπάθεια           οργή και απέχθεια για τους αντιπάλους       θαυμασμός

Οι σκοποί του ρήτορα δε διαφοροποιούνται σε αυτό το τμήμα του λόγου του. Η αναφορά του στην προσωπική και δημόσια ζωή του αποσκοπεί αφενός στο να καταδείξει την ισχυρή και αψεγάδιαστη προσωπικότητά του, κερδίζοντας έτσι το θαυμασμό και τη συμπάθεια των βουλευτών, και αφετέρου στο ν’ αποκαλύψει τη φαυλότητα των κατηγόρων του, υποδαυλίζοντας έτσι την οργή και την απέχθεια των βουλευτών προς αυτούς.

 

❦