Ιστορία Β΄ λυκείου (13) – Οι Σταυροφορίες

  

Χάρτης της 1ης Σταυροφορίας. [πηγή: Βικιπαίδεια]

 

Οι Σταυροφορίες

 

Βασικά σημεία

 

α. Αίτια

- ένας συνδυασμός γεγονότων: το προσκύνημα στους Αγίους Τόπους (η παράδοση υπήρχε στην αρχαιότητα και αναβίωσε στη διάρκεια του 10ου αι.) και οι φήμες για ωμότητες Τούρκων και Αράβων σε βάρος χριστιανών προσκυνητών (οι Τούρκοι είχαν ήδη κατακτήσει τη Συρία και την Ιερουσαλήμ),

- και μια ιδέα: η σκέψη για την πραγματοποίηση σταυροφοριών φαίνεται ότι ήταν των παπών (οι πάπες είχαν παλαιότερα κηρύξει ιερό πόλεμο για την ανάκτηση της Ισπανίας από τους Άραβες). Επίσης, μέσω των σταυροφοριών οι πάπες ήθελαν να ενισχύσουν τη θέση τους έναντι των Γερμανών ηγεμόνων.

 

Αίτια που αναφέρονται στην πηγή του ιστορικού Γουλιέλμου από την Τύρο:

• η ανακούφιση της Ευρώπης από τον υπερπληθυσμό,
• η αδυναμία των ευρωπαϊκών εδαφών να θρέψουν όλον τον πληθυσμό,
• η καταπίεση των χριστιανών που ζουν στους Αγίους Τόπους από την εξουσία των απίστων,
• η άφεση αμαρτιών που θα απολαύσουν οι απελευθερωτές των Αγίων Τόπων.

 

δ. Η Τέταρτη Σταυροφορία

Το κλίμα

• το Βυζάντιο στα τέλη του 12ου αι. είχε προβλήματα με τους Νορμανδούς και τους Βενετούς,
• ο Γερμανός αυτοκράτορας Ερρίκος ΣΤ' επεξεργαζόταν επεκτατικά σχέδια σε βάρος του Βυζαντίου,
• ήταν ολοφάνερη η πολιτική, στρατιωτική και οικονομική αδυναμία της Αυτοκρατορίας.

 

Ποιοι; Η ιδέα της 4ης Σταυροφορίας ανήκε στον πάπα Ιννοκέντιο Γ' (1198-1216). Αρχηγός των φεουδαρχών ορίστηκε ο Βονιφάτιος ο Μομφερρατικός.

Πού; Τα στρατεύματα συγκεντρώθηκαν στη Βενετία, όπου υπογράφτηκε η σύμβαση τον Απρίλιο του 1201. Με τα βενετσιάνικα πλοία οι σταυροφόροι θα ταξίδευαν για την Αίγυπτο ή τη Συρία.

Η παρέμβαση: ο Αλέξιος Άγγελος προτείνει στους σταυροφόρους έναντι αμοιβής να κατευθυνθούν στην Κωνσταντινούπολη, για να αποκαταστήσουν στον θρόνο τον πατέρα του Ισαάκιο Β΄ Άγγελο, που είχε ανατραπεί από τον αδελφό του Αλέξιο Γ΄ Άγγελο. Εκείνοι συμφωνούν.

Στην Κωνσταντινούπολη: οι σταυροφόροι φτάνουν τον Ιούνιο του 1203.

 

ε. Η άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους

• οι σταυροφόροι κατέλαβαν την Κωνσταντινούπολη στις 17 Ιουλίου του 1203 και αποκατέστησαν στον θρόνο τον Ισαάκιο και τον γιο του ως Αλέξιο Δ΄ Άγγελο.
• ο Αλέξιος Δ΄ Άγγελος δεν μπόρεσε να τηρήσει την οικονομική συμφωνία και οι σταυροφόροι παρέμειναν και επέβαλαν βαρύτατη φορολογία.
• ο ανώτερος αξιωματούχος Αλέξιος Μούρτζουφλος εκμεταλλεύτηκε την κατάσταση και αυτοανακηρύχθηκε αυτοκράτορας ως Αλέξιος Ε' Δούκας Μούρτζουφλος.
• τέλη Μαρτίου του 1204 οι σταυροφόροι συνυπέγραψαν τη Διανομή της Ρωμανίας (συμφωνία διανομής των εδαφών της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας) και στις 13 Απριλίου 1204 κατέλαβαν την Κωνσταντινούπολη.

 

♦

 

Πηγή:

 

Η άλωση της Κωνσταντινούπολης 12/4/1204

3. Όταν λοιπόν αυτός έφυγε από την Κωνσταντινούπολη, οι κάτοικοί της στέλνουν πρεσβεία στους Ιταλούς για την είσοδο του Αλεξίου (Δ’), του γιου του Ισαάκιου, στην Πόλη και την αναγόρευσή του σε βασιλιά, καθώς επικρατούσε η εντύπωση ότι εξαιτίας του προκλήθηκε η σύγκρουση. Μπαίνει λοιπόν μέσα στην πόλη ο νέος με τους όρους που είχαν συμφωνηθεί προηγουμένως, τους οποίους είχε αυτός υποσχεθεί στους Ιταλούς που τον έφεραν εκεί, κι ανακηρύχτηκε βασιλιάς από όλο το λαό. Από εκείνη λοιπόν τη στιγμή και οι Κωνσταντινουπολίτες θεωρούσαν πως το χρηματικό ποσό ήταν υπέρογκο κι επίμονα ισχυρίζονταν ότι δεν ήταν σε θέση να δώσουν στους Ιταλούς τόσο μεγάλο ποσό. Και ταυτόχρονα με τα τότε γεγονότα εκδηλώθηκε και δυσαρέσκεια στην πόλη εξαιτίας του. Ο πατέρας του Αλεξίου δηλαδή, ο Ισαάκιος (Β’) Άγγελος —καθώς ζούσε ακόμη τότε, έστω κι αν πέθανε ύστερα από λίγο, ενώ δεν είχε ακόμη κυριευθεί η Κωνσταντινούπολη— διατύπωσε την άποψη να συγκεντρωθούν τα πολυτιμότερα από τα ιερά κειμήλια κι από την εκποίηση αυτών να άρχιζε η εξόφληση του χρέους προς τους Ιταλούς, ενώ το ποσό που θα υπολειπόταν από το συνολικό χρέος πρότεινε να πληρωθεί από τα χρήματα των βασιλικών ταμείων κι από τους κατοίκους της πόλης. Στο μέσο των διαπραγματεύσεων λοιπόν κι ενώ προσέρχονταν πρέσβεις κι από το ένα κι από το άλλο μέρος, σκοτώθηκε ο γιος του Ισαάκιου Αλέξιος (Δ’), από τον Αλέξιο (Ε’) Δούκα τον οποίο αυτός είχε αναδείξει σε πρωτοβεστιάριο[1], ενώ οι Κωνσταντινουπολίτες, κοροϊδεύοντάς τον για κάποιο κουσούρι του, τον αποκαλούσαν Μούρτζουφλο[2]. Από τους πολίτες λοιπόν ανακηρύχτηκε ο Αλέξιος (Ε’) Μούρτζουφλος, που είπαμε, βασιλιάς. Εξαιτίας λοιπόν του γεγονότος αυτού οι Ιταλοί έπνεαν μένεα σε μεγάλο βαθμό κι έκαναν άσπονδη την έχθρα τους για τους Κωνσταντινουπολίτες. Συνέβη όμως να πάρουν οι Κωνσταντινουπολίτες και μια άλλη απόφαση κάθε άλλο παρά επαινετή. Οι προύχοντες λοιπόν και οι ανώτεροι αξιωματούχοι πήραν κοινή απόφαση, τους Λατίνους που κατοικούσαν μόνιμα στην Κωνσταντινούπολη να τους απομακρύνουν από την πόλη, ώστε να μην υπάρχουν όργανα του εχθρού ανάμεσά τους μέσα στην πόλη. Οι πολίτες αυτοί που ήταν πολλές χιλιάδες άτομα αυτομόλησαν στους εχθρούς, αν και αρχικά είχαν διαβεβαιώσει τους συμπολίτες τους, δίνοντας δεσμευτικούς όρκους, ότι ουδέποτε θα σχεδίαζαν προδοσία εναντίον τους κι επιπλέον ότι θα πέθαιναν μαζί τους, αν συνέβαινε κάτι τέτοιο σ’ αυτούς, ως ντόπιοι κι αυτόχθονες και παρόλο που αυτοί παρέδωσαν και τις γυναίκες και τα παιδιά τους, για να τα συγκεντρώσουν σε καλύτερα φρουρούμενα μέρη, δεν τους έπεισαν. Και μετά την έξοδό τους από την πόλη πρόσφεραν πολύτιμη βοήθεια στους εχθρούς, καθώς ήταν πάρα πολλοί κι ήξεραν καλά τη βυζαντινή κατάσταση.

4. Ύστερα από την παρέλευση λοιπόν σαράντα ημερών αλώθηκε από αυτούς η Κωνσταντινούπολη στις 12 Απριλίου του έτους 6711 από κτίσεως κόσμου (γιατί, κατά τον μήνα Μάιο του έτους 6710[3] έφτασαν οι Δυτικοί με τα καράβια τους στην πόλη και μέσα σε διάστημα ένδεκα μηνών πραγματοποιήθηκε η άλωση). Και η μεγαλύτερη και πιο ξακουστή πόλη κυριεύτηκε, όταν —όπως λέγεται— ένας δυο σκαρφάλωσαν στα τείχη, από σκάλα που στηριζόταν σε κατάρτι ενός παρά πολύ μεγάλου εμπορικού πλοίου. Τώρα, για τα όσα συνέβησαν στην πόλη θα χρειαζόταν να ειπωθούν πολύ περισσότερα και είναι άσχετα με το σκοπό της συγγραφής μας. Οπωσδήποτε όμως μπορεί ο καθένας να βάλει με τον νου του όλες τις συμφορές που συμβαίνουν στις πόλεις που κυριεύονται, δηλαδή και δολοφονίες κι αιχμαλωσίες αντρών και γυναικών, λαφυραγωγήσεις, καταστροφή σπιτιών από τα θεμέλια και καθετί άλλο που συνήθως συμβαίνει δια στόματος μαχαίρας. Όταν λοιπόν σι Ιταλοί κυρίευσαν την πόλη, αφού πραγματοποίησαν έφοδο από την ανατολική υψηλότερη πλευρά, λεηλάτησαν κι όλο το δυτικό τμήμα της πόλης, αλλά βέβαια λαφυραγώγησαν όχι μικρότερη περιοχή από το ανατολικά. Πρώτα λοιπόν έβαλαν στο χέρι τη δυτική πλευρά, ενώ όλοι οι κάτοικοι προσπάθησαν να φύγουν μακριά από αυτούς, σαν να τους καταδίωκε κάποιο θεόσταλτο χτύπημα.

Γεώργιος Ακροπολίτης, Χρονική Συγγραφή της λατινικής αυτοκρατορίας (1204-1261), εισαγωγή, μετάφραση και σχόλια του Σπύρου Η. Σπυρόπουλου, εκδόσεις ΖΗΤΡΟΣ, 2004.

Σημειώσεις:

[1] Εμπιστευτικό αξίωμα ο κάτοχος του οποίου ήταν υπεύθυνος της προσωπικής ιματιοθήκης του αυτοκράτορα.

[2] Το παρατσούκλι Μούρτζουφλος σημαίνει τον άνθρωπο με το σκούρο φρύδι ή τον άνθρωπο με το παχύ φρύδι.

[3] Ο Ακροπολίτης χρησιμοποιεί το βυζαντινό σύστημα χρονολόγησης, από κτίσεως κόσμου, που τοποθετείται το έτος 5508 π.Χ. Ωστόσο, κάνει ένα μικρό λάθος· οι σωστές χρονολογίες είναι 6712 και 6711 αντίστοιχα, γιατί 6712-5508 =1204.

 

 

Θέλω κι άλλο!

• Χάρτες των σταυροφοριών: μαθησιακό αντικείμενο από το Φωτόδεντρο.
• Σταυροφορίες: γενικές πληροφορίες από την ιστοσελίδα του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού.
• 1η σταυροφορία: ντοκιμαντέρ με ελληνικούς υπότιτλους από το κανάλι Epic History (α΄ μέρος και β΄ μέρος).
• 1η σταυροφορία: ντοκιμαντέρ (α΄ μέρος, β΄μέρος, γ΄μέρος, δ΄ μέρος, ε΄ μέρος, στ΄ μέρος, ζ΄ μέρος).
• 1η σταυροφορία: άρθρο της Βικιπαίδειας.
• 4η  σταυροφορία: άρθρο της Βικιπαίδειας.
• Ο Αλέξιος Άγγελος καλεί σε βοήθεια τους σταυροφόρους της 4ης σταυροφορίας: πληροφορίες από την ιστοσελίδα του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού.
• Ελληνισμός και Δύση: το χρονικό της 4ης σταυροφορίας (ντοκιμαντέρ).
• Η 4η σταυροφορία και η άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους: βίντεο από το κανάλι Kings and Generals (με ελληνικούς υπότιτλους).

 

❦