 |
| Διακόσμηση κεραμικού με το αλφάβητο (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Αθήνα) |
Αρχαϊκή
εποχή (750-480 π.Χ.)
Βασικά
σημεία
1. Κύρια χαρακτηριστικά
- απαρχές της οικονομικής, πολιτικής και πολιτιστικής εξέλιξης του ελληνικού κόσμου.
- σχηματισμός πόλεων-κρατών
- Β΄ ελληνικός αποικισμός
- εμφάνιση της φιλοσοφικής σκέψης
- Περσικοί πόλεμοι
2.
Η γένεση της πόλης-κράτους (σ. 84-85)
- ποια τα συστατικά στοιχεία της πόλης-κράτους;
i. το άστυ (η πόλις): η πυκνοκατοικημένη περιοχή, όπου ήταν και η έδρα της κυβέρνησης.
ii. η ύπαιθρος χώρα: η ευρύτερη περιοχή γύρω από το άστυ, όπου υπήρχε η καλλιεργήσιμη γη, τα βοσκοτόπια και τα χωριά.
iii. οι πολίτες (όσοι συμμετείχαν στα κοινά) και το πολίτευμα (ο τρόπος άσκησης της εξουσίας, ο τρόπος διακυβέρνησης).
3.
Η σημασία του θεσμού της πόλης- κράτους (σ. 85-86)
Η πόλη-κράτος:
i. εμπόδισε τους Έλληνες να οργανώσουν ενιαίο κράτος.
ii. ευνόησε την ανάπτυξη τοπικιστικού πνεύματος, πράγμα που διευκόλυνε τις συγκρούσεις ανάμεσα στις πόλεις-κράτη.
iii. ώθησε τους πολίτες να αναπτύξουν πολιτική δραστηριότητα, δηλαδή να αναμειγνύονται στα κοινά.
iv. άνοιξε το δρόμο σε πολύ σημαντικές πολιτισμικές κατακτήσεις: τη δημοκρατία, τη φιλοσοφία, τη ρητορική, την επιστήμη, το θέατρο.
i. εμπόδισε τους Έλληνες να οργανώσουν ενιαίο κράτος.
ii. ευνόησε την ανάπτυξη τοπικιστικού πνεύματος, πράγμα που διευκόλυνε τις συγκρούσεις ανάμεσα στις πόλεις-κράτη.
iii. ώθησε τους πολίτες να αναπτύξουν πολιτική δραστηριότητα, δηλαδή να αναμειγνύονται στα κοινά.
iv. άνοιξε το δρόμο σε πολύ σημαντικές πολιτισμικές κατακτήσεις: τη δημοκρατία, τη φιλοσοφία, τη ρητορική, την επιστήμη, το θέατρο.
4. Η οικονομική και κοινωνική οργάνωση
Πώς και πού σχηματίστηκαν οι πόλεις κράτη;
- Α΄ εκδοχή: οι πρώτες πόλεις-κράτη σχηματίστηκαν στη Μικρασία κατά τη διάρκεια του Α΄ αποικισμού, όταν ελληνικά φύλα αυτονομήθηκαν, εγκαταστάθηκαν μόνιμα σε έναν τόπο και δημιούργησαν πόλη-κράτος.
- Β΄ εκδοχή: στον ελλαδικό χώρο:
- ή ανεξαρτητοποιήθηκαν τμήματα διαφορετικών φύλων και οργανώθηκαν μεταξύ τους
| συνοικισμός |
5. Η
κρίση του ομηρικού κόσμου (σ. 87-88)
(α) ποια τα αίτια της κρίσης;
i. η αύξηση του πληθυσμού, που προκάλεσε ⤵
ii. λιγότερη καλλιεργήσιμη γη στα χέρια των γαιοκτημόνων: έτσι, εμφανίστηκε οικονομική κρίση και συγκέντρωση γης στα χέρια ισχυρών, γιατί όσοι δεν μπορούσαν να τα βγάλουν πέρα πουλούσαν τη γη τους στους πλούσιους.
(β) ποιες οι κοινωνικές ομάδες της πόλης-κράτους;
- Ευγενείς: αυξάνουν τη δύναμή τους και περιορίζουν τη βασιλική εξουσία. Ονομάζονται αλλιώς: άριστοι, αγαθοί, ευπατρίδες, εσθλοί, ιππείς.
- Μικρομεσαίοι γαιοκτήμονες: είναι κυρίως γεωργοί, αλλά σταδιακά μερικοί ασχολούνται με τη βιοτεχνία, τη ναυτιλία και το εμπόριο και κάποιοι πλουτίζουν. Ονομάζονται αλλιώς: πλήθος, όχλος, κακοί.
- Δούλοι: ο αριθμός τους αυξάνεται, γιατί οι πολίτες θεωρούν ότι πρέπει να ασχολούνται με τη διαχείριση των κοινών και όχι τόσο με τις παραγωγικές εργασίες.
6.
Η αντιμετώπιση της κρίσης (σ. 88)
- τρόποι αντιμετώπισης:
- με την επέκταση της βιοτεχνίας και του εμπορίου (όπως π.χ. η Αθήνα).
- με πολέμους για την κατάκτηση εδαφών (όπως π.χ. η Σπάρτη).
- με ίδρυση αποικιών (όπως π.χ. η Κόρινθος και η Χαλκίδα).
- με συνδυασμό των παραπάνω τρόπων.
 |
| Από Χ. Μπένγκτσον, Ιστορία της αρχαίας Ελλάδος (από τις απαρχές μέχρι τη Ρωμαϊκή Αντοκρατορία). Δεύτερη έκδοση (Μετάφραση Α. Γαβρίλη). Αθήνα, 1991. [ανοίξτε τον χάρτη σε νέα καρτέλα για μεγέθυνση. Πηγή: Ψηφίδες για την Ελληνική Γλώσσα] |
7. O
β΄ αποικισμός, μέσα 8ου - μέσα 6ου π.Χ. αι. (σ. 88-89)
8. Συνέπειες του β΄ αποικισμού (σ.89-92)
i. εξάπλωση των Ελλήνων – περιορισμός Φοινίκων
ii. επαφή των Ελλήνων με γηγενείς και ανταλλαγή πολιτιστικών στοιχείων (διάδοση χαλκιδικού αλφάβητου στην Ιταλία και αργότερα στη Δυτική Ευρώπη)
iii. ανάπτυξη βιοτεχνίας-εμπορίου (δευτερογενής και τριτογενής τομέας της οικονομίας)
iv. κοπή και κυκλοφορία νομίσματος
v. άνοδος νέων πλουσίων και περιορισμός αριστοκρατών
vi. εξάπλωση της δουλείας.
- ποιο φαινόμενο ονομάζουμε β΄ αποικισμό;
Είναι η αναγκαστική μετακίνηση κατοίκων μιας πόλης, οργανωμένη από τη μητρόπολη, η εγκατάσταση σε άλλη περιοχή και η δημιουργία νέας πόλης, της αποικίας. Η ίδρυση ελληνικών αποικιών έγινε στα παράλια της Μεσογείου και στον Εύξεινο Πόντο.
- ποια τα κυριότερα αίτια;
- η στενοχωρία: έλλειψη καλλιεργήσιμης γης.
- έλλειψη πρώτων υλών.
- ανάγκη για νέες αγορές.
- εσωτερικές κρίσεις και αναταραχές στις πόλεις-κράτη.
- οι γνώσεις που διέθεταν για τους θαλάσσιους δρόμους και τις περιοχές εγκατάστασης.
- ο ριψοκίνδυνος χαρακτήρας των Ελλήνων.
8. Συνέπειες του β΄ αποικισμού (σ.89-92)
i. εξάπλωση των Ελλήνων – περιορισμός Φοινίκων
ii. επαφή των Ελλήνων με γηγενείς και ανταλλαγή πολιτιστικών στοιχείων (διάδοση χαλκιδικού αλφάβητου στην Ιταλία και αργότερα στη Δυτική Ευρώπη)
iii. ανάπτυξη βιοτεχνίας-εμπορίου (δευτερογενής και τριτογενής τομέας της οικονομίας)
iv. κοπή και κυκλοφορία νομίσματος
v. άνοδος νέων πλουσίων και περιορισμός αριστοκρατών
vi. εξάπλωση της δουλείας.
Διαφορές των δύο αποικισμών
Α΄ αποικισμός
|
Β΄ αποικισμός
|
|
Χρονικά όρια
|
μέσα 11ου - 9ος
|
μέσα 8ου - μέσα 6ου
|
Αίτια
|
επικράτηση Δωριέων και δημιουργία δημογραφικού προβλήματος
|
κρίση του ομηρικού κόσμου
|
Έκταση
|
ακτές Μικρασίας
|
στα παράλια της Μεσογείου και του Εύξεινου Πόντου
|
9. Τα Πολιτεύματα (σ. 92 -94)
Αίτια διεκδίκησης εξουσίας και πολιτειακής μεταβολής
|
Πολιτεύματα
|
Βασιλεία
⇩
|
|
Αύξηση πλούτου και δύναμης
ευγενών (πόλεις-κράτη και παρακμή βασιλείας) →
|
Αριστοκρατία
⇩
|
Κοινωνικοί ανταγωνισμοί:
1.
πλούτος εμπόρων και βιοτεχνών και 2. οπλιτική φάλαγγα (ιδέα ισότητας)
7ος-6ος
νέες ταραχές κωδικοποίηση δίκαιου από νομοθέτες (διαχωρισμός πολιτών με βάση το εισόδημα) →
|
Ολιγαρχία ή τιμοκρατία
⇩
|
Αριστοκράτες που κέρδισαν την εμπιστοσύνη του λαού με τη βοήθειά του ανατρέπουν την ολιγαρχία →
|
Τυραννίδα
⇩
|
τέλη 6ου: τέλος
τυραννίδων, ξανά ολιγαρχίες ή μεταρρυθμίσεις →
|
Δημοκρατία
|
Βασικά χαρακτηριστικά της δημοκρατίας: εκκλησία του δήμου, ισηγορία, ισονομία.
10. Πολιτισμός
- Θρησκεία: πανελλήνια ιερά (Δελφοί, Ολυμπία, Δήλος)
- Θρησκεία: πανελλήνια ιερά (Δελφοί, Ολυμπία, Δήλος)
- Τέχνη:
λυρική ποίηση (ή μελική· έκφραση συναισθημάτων και βιωμάτων του δημιουργού,
προσωπική ποίηση), κεραμική (ερυθρόμορφος-μελανόμορφος ρυθμός)
- Εμφάνιση πεζού
λόγου (φυσικοί ή προσωκρατικοί φιλόσοφοι, έντονη πνευματική κίνηση στην Ιωνία).
- Αρχιτεκτονικοί ρυθμοί:
(α) δωρικός: δείτε εδώ μία ωραία παρουσίαση.
(β) ιωνικός: δείτε εδώ μία ωραία παρουσίαση.
- Αρχιτεκτονικοί ρυθμοί:
(α) δωρικός: δείτε εδώ μία ωραία παρουσίαση.
(β) ιωνικός: δείτε εδώ μία ωραία παρουσίαση.
❧
Οι περσικοί πόλεμοι (Μηδικά)
Αφορμή: Ιωνική Επανάσταση (499-494)
Τόποι γεγονότων και συγκρούσεων
|
Σκοπός
|
Πέρσες και Έλληνες ηγέτες
|
Αποτέλεσμα
|
α΄ απόπειρα: καταστροφή
περσικού ναυτικού στον Άθω (492)
|
προσπάθεια
επέκτασης των Περσών στον ελλαδικό χώρο
|
Μαρδόνιος
|
Υποχώρηση Περσών·
υποταγή Μακεδόνων και Θρακών
|
α΄ εκστρατεία: ήττα των Περσών
στον Μαραθώνα (490)
|
τιμωρία
Ερετριέων και Αθηναίων
|
Δάτις
και Αρταφέρνης Μιλτιάδης
|
Ήττα
των Περσών
|
| β΄ εκστρατεία:
Θερμοπύλες (480)
Σαλαμίνα (480)
Πλαταιές (479)
| κατάκτηση όλου του ελληνικού χώρου |
Ξέρξης, Λεωνίδας
Ξέρξης, Θεμιστοκλής
Μαρδόνιος, Παυσανίας
|
Ήττα Ελλήνων
Ήττα Περσών
Ήττα Περσών
|
Θέλω κι άλλο!
- Περισσότερα για τους Περσικούς πολέμους μπορείτε να δείτε στην διαδραστική εφαρμογή του Φωτόδεντρου. Περιλαμβάνει χρονογραμμή, χάρτες, κινήσεις στρατών και στόλων και τις σημαντικότερες μάχες.
- Επίσης, αυτό το σύντομο βίντεο δίνει περιεκτικές πληροφορίες για την επέκταση των Περσών στα παράλια της Μικρασίας, στο Αιγαίο και στον ελληνικό χώρο.
- Ιστορίης Απόδεξις: ψηφιακή έκθεση για τους Περσικούς πολέμους.
- Μια «αιολική τανάλια» έφερε τη νίκη στη Σαλαμίνα: ένα ενδιαφέρον άρθρο που επισημαίνει τη σημασία των ανέμων για την ελληνική νίκη στη ναυμαχία της Σαλαμίνας.
- Ο Σόλων και η άρνηση της απόλυτης εξουσίας: άρθρο του Παντελή Μπουκάλα στην Καθημερινή ().
- Κούροι και κόρες - μαθησιακό αντικείμενο από το Φωτόδεντρο.
- Ανασκαφή Δεσποτικού: Ο μικρός κούρος και το «Παιδί του Κριτίου» - άρθρο στην Καθημερινή (2).
❦
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου