Ιστορία Β΄ Γυμνασίου (36) – Η θρησκευτική Μεταρρύθμιση

Ο Μαρτίνος Λούθηρος (Martin Luther, 1483– 1546) ήταν Γερμανός μοναχός, ιερέας, καθηγητής, θεολόγος, ηγέτης της εκκλησιαστικής μεταρρύθμισης του 16ου αιώνα στη Γερμανία, και θεμελιωτής των χριστιανικών δογμάτων και πρακτικών του Προτεσταντισμού. [πηγή: Βικιπαίδεια]

Βασικά σημεία

1. Η κρίση στη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία και οι ανθρωπιστές

(α) ποια φαινόμενα δείχνουν την κρίση της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας το Μεσαίωνα;

• ηθική διαφθορά του κλήρου: οι ανώτεροι κληρικοί ζουν πολυτελώς, ενώ οι κατώτεροι είναι παραμελημένοι και αμαθείς.
• οι πιστοί αναστατώνονται από τους πολέμους, τις επιδημίες και τις προφητείες για τη συντέλεια του κόσμου, ενώ η ιδέα του θανάτου και της σωτηρίας της ψυχής διαρκώς τους κυνηγά.
• η Εκκλησία εκμεταλλεύεται τους φόβους των πιστών, πουλώντας συγχωροχάρτια, τα οποία -υποτίθεται- εξασφαλίζουν άφεση αμαρτιών.

(β) αντιδράσεις και προτάσεις

Οι ανθρωπιστές καταδικάζουν και τις πρακτικές της Εκκλησίας και τους παράλογους φόβους των πιστών.

Προτείνουν να μελετήσουν μέσω μεταφράσεων οι πιστοί τα ιερά κείμενα στη γλώσσα τους, ώστε έρθουν σε άμεση επαφή με τον λόγο του Χριστού και να υιοθετήσουν ειλικρινή πίστη.

Οι 95 θέσεις του Λούθηρου είναι χαραγμένες στην πόρτα της εκκλησίας των Αγίων Πάντων στη Βιτεμβέργη. Η επιγραφή στα λατινικά ενημερώνει τον επισκέπτη ότι η αυθεντική πόρτα καταστράφηκε από φωτιά και ότι το 1857 ο βασιλιάς Φρειδερίκος Γουλιέλμος IV της Πρωσίας έδωσε εντολή να κατασκευαστεί καινούργια. [πηγή: Βικιπαίδεια]

2. Η προτεσταντική μεταρρύθμιση

(α) ο κύριος εκφραστής του λουθηρανισμού ή προτεσταντισμού και η βασική θέση του

Ο Γερμανός μοναχός και θεολόγος Μαρτίνος Λούθηρος (1483-1546) αντέδρασε στις πρακτικές της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας. Το 1517 θυροκόλλησε σε ναό της Βιτεμβέργης ένα έγγραφο με τις 95 θέσεις του, δηλαδή τα επιχειρήματα με τα οποία καταδίκαζε τα συγχωροχάρτια και εξέφραζε τις απόψεις του για τη θρησκεία.

Βασική θέση του ήταν ότι η σωτηρία της ψυχής είναι ζήτημα μόνο ειλικρινούς πίστης και όχι έργων.

(β) ο αντίκτυπος της παρέμβασής του

Ο πάπας με επίσημο έγγραφό του (βούλα) αφόρισε τον Λούθηρο, αλλά αυτός έκαψε δημόσια το παπικό έγγραφο. Στην κίνηση του Λούθηρου αντέδρασε και ο Κάρολος Ε΄, αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, που κήρυξε τον Λούθηρο αιρετικό, επειδή φοβήθηκε ότι η διδασκαλία του θα οδηγούσε σε διάσπαση το κράτος του.

Ο Λούθηρος απέκτησε πολλούς οπαδούς, απλούς πολίτες αλλά και Γερμανούς ηγεμόνες. Αυτοί ονομάστηκαν διαμαρτυρόμενοι ή προτεστάντες. Οι προτεστάντες ήρθαν σε σύγκρουση με τις δυνάμεις του αυτοκράτορα, η οποία έληξε με την Ειρήνη της Αυγούστας (1555). Σύμφωνα με αυτή, κάθε Γερμανός ηγεμόνας είχε το δικαίωμα να επιβάλει στην επικράτειά του όποιο δόγμα ήθελε.

Οι ιδέες του Λούθηρου, ο λουθηρανισμός ή Μεταρρύθμιση, εξαπλώθηκαν και σε άλλες χώρες, προκαλώντας συγκρούσεις ανάμεσα στους οπαδούς του και στους οπαδούς του πάπα. Ένα από τα χαρακτηριστικότερα και τραγικότερα γεγονότα ήταν η νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου (24 Αυγούστου 1572), όταν σφαγιάστηκαν στο Παρίσι 2000 καλβινιστές, δηλαδή προτεστάντες, οπαδοί του Γάλλου μεταρρυθμιστή Καλβίνου. Τελικά, οι καλβινιστές απέκτησαν την ελευθερία να ασκούν τη λατρεία τους με το Διάταγμα της Νάντης (1598).

Η σύνοδος του Τρέντο, πίνακας στο Μουσείο του Palazzo del Buonconsiglio, Trento (πηγή: Βικιπαίδεια)

3. Οι αντιδράσεις της ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας

(α) η Αντιμεταρρύθμιση

Η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία οργανώνει τη δική της αντίδραση στο προτεσταντικό κίνημα, η οποία ονομάζεται Αντιμεταρρύθμιση.

(β) οι στόχοι

Οι στόχοι της Αντιμεταρρύθμισης τίθενται στη Σύνοδο του Τρέντο (1545-1563):

• να φανεί η δύναμη της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας μέσω της οικοδόμησης επιβλητικών ναών με πολυτελή διάκοσμο.
• να καταδειχθεί η υπεροχή του ρωμαιοκαθολικού δόγματος έναντι του προτεσταντικού.
• να διεγερθεί η ευαισθησία των πιστών μέσω της λατρείας της Θεοτόκου και του πολλαπλασιασμού των εικόνων και των τελετών.

Γεωγραφική κατανομή θρησκειών και δογμάτων του Χριστιανισμού στην Ευρώπη. [πηγή: Φωτόδεντρο]

4. Η Ευρώπη μετά τη Μεταρρύθμιση

Με το κίνημα του Λούθηρου η Ευρώπη διαιρέθηκε δογματικά: στις βόρειες περιοχές επεκτάθηκε ο προτεσταντισμός, ενώ ο ρωμαιοκαθολικισμός επικράτησε στα νότια. Στα ανατολικά κυριαρχεί το ορθόδοξο δόγμα.

Επίσης, η μετάφραση της Βίβλου στις εθνικές γλώσσες βοήθησε την ανάπτυξη των εθνικών λογοτεχνιών.

 

Πηγές

 

Εκδηλώσεις ευσέβειας στις αρχές του 16ου αιώνα

Νήστευα πολύ, νήστευα περισσότερο απ’ όσο ήθελα. Είχα ένα πλήθος από άγιες εικόνες και τους προστάτες μου αγίους που τους ικέτευα, τον καθένα χωριστά. Την Παναγία, για να μεσολαβήσει για χάρη μου στο παιδί της, την Αγία Αικατερίνη για να με βοηθήσει να γίνω σοφός... τον Άγιο Πέτρο για να μου ανοίξει τον ουρανό. Έχω πάει έξι φορές στη Ζυρίχη για προσκύνημα στην Παναγία των Ερημιτών, κουβαλώντας έναν ξύλινο σταυρό. Εξομολογούμουν τακτικά.

Θωμά Πλάτερ, Αυτοβιογραφία.

[πηγή: Β. Σκουλάτου - Ν. Δημακόπουλου - Σ. Κόνδη, Ιστορία νεότερη, Β΄ Ενιαίου Λυκείου Γενικής Παιδείας,

Οργανισμός Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων, 2002, Αθήνα, σελ.57]

 

 

Οι άνθρωποι της εποχής κρίνουν τις αδυναμίες της Εκκλησίας

 

Η ζωή όλων των χριστιανών είναι γεμάτη από απειράριθμες δεισιδαιμονίες που οι ιερείς της συγχωρούν και τις υποθάλπουν με ευχαρίστηση γιατί γνωρίζουν θαυμάσια το πόσα χρήματα τους προσφέρουν.

Εράσμου, Μωρίας Εγκώμιο

 

Οι πάπες που δείχνουν τόση ενεργητικότητα στο να συγκεντρώνουν χρήματα, αναθέτουν ευχαρίστως κάθε αποστολική εργασία στους επισκόπους, οι επίσκοποι στους ιερείς, οι ιερείς στους διάκους, οι διάκοι στους περιπλανώμενους μοναχούς και αυτοί εγκαταλείπουν τα πρόβατα του Χριστού σε ανθρώπους που η μόνη τους ικανότητα είναι να τα γδέρνουν.

Εράσμου, Μωρίας Εγκώμιο

 

Ο καθένας γνωρίζει ότι δεν υπάρχει πια πίστη, πειθαρχία και θρησκευτικός τρόπος ζωής σε ολόκληρο τον κλήρο και ότι μέσα στην Εκκλησία βασιλεύει αναρχία, γεγονός που συντελεί στην κατάπτωση της χριστιανικής θρησκείας. Γιατί δεν υπάρχει μεγαλύτερος σκανδαλισμός για τον πιστό από το να βλέπει τους λαϊκούς να είναι ευσεβέστεροι από τους κληρικούς.

Ιωάννης ντε Ρελύ (J. de Rely), Αντιπρόσωπος του κλήρου στη συνέλευση της Τουρ (1484).

 

Αλίμονο, πόσοι επίσκοποι δεν εγκαταλείπουν την ποιμαντορική τους ράβδο για το σπαθί; Η επισκοπή δεν είναι γι’ αυτούς παρά ένα μέσο για να αποκτήσουν κοσμική εξουσία: ακόμη, για τους επισκόπους μας, η θρησκευτική ζωή αποτελεί σπάνιο φαινόμενο.

Ανώνυμος Γερμανός χρονογράφος του 15ου αιώνα.

Β. Σκουλάτου - Ν. Δημακόπουλου - Σ. Κόνδη, Ιστορία νεότερη, Β΄ Ενιαίου Λυκείου Γενικής Παιδείας,

Οργανισμός Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων, 2002, Αθήνα, σελ.58

Θέλω κι άλλο!

• Προτεσταντισμός: άρθρο της Βικιπαίδειας.
• Οι θρησκείες της Ευρώπης: μαθησιακό αντικείμενο από το Φωτόδεντρο.
• Θρησκευτική Μεταρρύθμιση (συλλογή εικόνων): μαθησιακό αντικείμενο από το Φωτόδεντρο.
• Η Μεταρρύθμιση στη δυτική χριστιανοσύνη: μαθησιακό αντικείμενο από το Φωτόδεντρο.
• Μαρτίνος Λούθηρος και Μεταρρύθμιση (ντοκιμαντέρ με ελληνικούς υπότιτλους).
• Η Μεταρρύθμιση στη δυτική χριστιανοσύνη: σταυρόλεξο από το Φωτόδεντρο.
• Η εξάπλωση της Μεταρρύθμισης: σταυρόλεξο από το Φωτόδεντρο.

❦