Νεοελληνική Λογοτεχνία Β΄ Γυμνασίου – Πάσχα τ’ Απρίλη

Η Πόβλα (σημερινό όνομα Αμπελώνας). Στο βάθος το όρος Μουργκάνα. [πηγή: Ήπειρος, Θεσπρωτία, Μουργκάνα]

 

Σωτήρης Δημητρίου, Πάσχα τ’ Απρίλη

 

Πρόκειται για ένα διήγημα που αποκλίνει από την τυπική παραδοσιακή μορφή, αφού η υπόθεσή του δεν εξελίσσεται με βάση το δομικό σχήμα πλοκή - δέση - κορύφωση - λύση, αλλά υπάρχει μια χαλαρή δομή που συνδέει τα επιμέρους, δηλαδή τις αναμνήσεις του αφηγητή. Η ενότητα του αφηγηματικού πλαισίου διαρρηγνύεται συχνά από σχόλια και αναφορές στη σύγχρονη εποχή (π.χ. όταν ο αφηγητής αναφέρεται στη μαθητική ζωή και στα φοιτητικά του χρόνια). Στο σύνολό του λειτουργεί σαν μνημονική ανάκληση του αφηγητή στην παιδική του ηλικία και στις πασχαλινές διακοπές στο χωριό του. Ο τόνος είναι τρυφερός, νοσταλγικός, απολογητικός. Ο συγγραφέας-αφηγητής θυμάται με συγκίνηση τα συγγενικά του πρόσωπα, νοσταλγεί την άδολη αγάπη των απλών ανθρώπων του χωριού και ιδίως της γιαγιάς του, η μορφή της οποίας έχει καθαγιαστεί στη συνεί­δησή του.

βιβλίο του καθηγητή, σελ.70

Νεοελληνική Λογοτεχνία Α΄ Γυμνασίου (12) – Πασχαλινή ιστορία

Τα Άγια Πάθη δια χειρός Θεοφάνους του Κρητός.
Από τις τοιχογραφίες στην Ιερά Μονή Σταυρονικήτα του Αγίου Όρους. Έκδοση Ι. Μ. Σταυρονικήτα, Άγιον Όρος 1986. [πηγή: Εικαστικόν]

Παντελής Καλιότσος, Πασχαλινή ιστορία

Βασικά σημεία

Τα περιστατικά

Στο συγκεκριμένο διήγημα ο συγγραφέας παρουσιάζει τα γεγονότα με έναν απλό και συνηθισμένο τρόπο: ξεκινά από την αρχή της ιστορίας και προχωρά την αφήγηση ως το τέλος της, την κορύφωσή της. Ας δούμε τα βασικά περιστατικά με βάση τις χρονικές ενδείξεις:

Νεοελληνική Λογοτεχνία Γ΄ Γυμνασίου (11) – «Απομνημονεύματα»

Ο Μακρυγιάννης (λιθογραφία του Karl Krazeinen) [πηγή: Ψηφίδες για την Ελληνική Γλώσσα]

Γιάννης Μακρυγιάννης, «Απομνημονεύματα»

Βασικά σημεία

1. Ποια η κατάστασή του;

Ο Μακρυγιάννης βρίσκεται στο Άργος ως κρατικός αξιωματούχος, διορισμένος από τον Καποδίστρια. Εκεί είναι η έδρα της υπηρεσίας του και εκεί μένει τον περισσότερο καιρό. Είναι σε διαρκή επικοινωνία με την κεντρική κυβέρνηση (η έδρα της ελληνικής κυβέρνησης τότε ήταν το Ναύπλιο, μέχρι το 1834 που μεταφέρθηκε στην Αθήνα) και τις κατά τόπους αρχές και, όποτε υπάρχει ανάγκη, πηγαίνει στους γύρω τόπους με σκοπό την τήρηση της τάξης. Δεν φαίνεται να έχει και πολλή δουλειά, γι’ αυτό αποφάσισε να μάθει περισσότερα γράμματα και να γράψει την ιστορία του. Είναι ενδιαφέρον ότι την εποχή εκείνη ένας κρατικός αξιωματούχος μπορούσε να είναι σχεδόν αγράμματος!

Και για να μην τρέχω εις τους καφενέδες και σε άλλα τοιούτα, και δεν τα συνηθώ – (ήξερα ολίγον γράψιμον, ότι δεν είχα πάγει εις δάσκαλο από τα αίτια οπού θα ξηγηθώ, μην έχοντας τους τρόπους) περικαλούσα τον έναν φίλον και τον άλλον και μ' έμαθαν κάτι περισσότερον εδώ εις Άργος, οπού κάθομαι άνεργος. Αφού λοιπόν καταγίνηκα ένα δυο μήνες να μάθω ετούτα τα γράμματα οπού βλέπετε, εφαντάστηκα να γράψω τον βίον μου.

Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Γ΄ Γυμνασίου (5) - Ενότητα 6η

Νύμφες ακούν το τραγούδι του Ορφέα (Charles Jalabert, 1853) [πηγή: Βικιπαίδεια]

Ενότητα 6^η  Η μουσική εξημερώνει

 

Συμπληρωματικό υλικό για τον συγγραφέα και το έργο του

Ο Πολύβιος ήταν ιστορικός. Γεννήθηκε γύρω στο 200 π.Χ. στη Μεγαλόπολη της Αρκαδίας (πόλη που ανήκε στην Αχαϊκή Συμπολιτεία). Τα βιώματα του Πολυβίου ήταν τέτοια (για πα­ράδειγμα, ο πατέρας του Λυκόρτας είχε εκλεγεί πολλές φορές στρατηγός της συμμαχίας), που γρήγορα τον οδήγησαν να συμμετάσχει ενεργά στην πολιτική ζωή της πατρίδας του και της Αχαϊκής Συμπολιτείας. Το 170/169 π.Χ. έγινε ίππαρχος της Συμπολιτείας, αλλά μετά την ήττα του Περσέα στην Πύδνα το 168 π.Χ. πιάστηκε αιχμάλωτος από τους Ρωμαίους μαζί με άλλους εξέχοντες Αχαιούς και οδηγήθηκε στη Ρώμη για να δικαστεί, στην ουσία όμως ως όμηρος. Παρέμεινε στη Ρώμη δεκαεπτά χρόνια περιμένοντας τη δίκη του (που δεν έγινε ποτέ).

Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Α΄ Γυμνασίου (10) - Ενότητα 10η

Προτομή του Σωκράτη (περ. 470 - 399 π.Χ.). Ρωμαϊκό αντίγραφο αρχαιοελληνικού έργου.
Λούβρο (πηγή: Βικιπαίδεια)

Ενότητα 10η Ο Σωκράτης για τη φιλία

 

Περισσότερες πληροφορίες για τη ζωή και το έργο του Ξενοφώντα και ειδικότερα για τα Ἀπομνημονεύματα, έργο του Ξενοφώντα στο οποίο ανήκει το παρακάτω απόσπασμα, μπορείτε να διαβάσετε σε αυτήν την ανάρτηση.

Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Α΄ Γυμνασίου (9) - Ενότητα 9η

Ο ρήτορας Ισοκράτης

 

Ενότητα 9η  Ανυπέρβλητα πρότυπα

 Συμπληρωματικά υλικό για τον συγγραφέα και το έργο του

Ο Ισοκράτης είναι ένας από τους πιο γνωστούς Αθηναίους ρήτορες. Γεννήθηκε το 436 π.Χ. στον ατ­τικό δήμο Ερχιά και πέθανε λίγο μετά το 338 π.Χ. σε ηλικία περίπου 98 ετών. Καταγόταν από εύπορη οικογένεια και μαθήτευσε κοντά στον σοφιστή Γοργία, στον Πρόδικο, στον Τεισία και στον μετριοπα­θή ολιγαρχικό Θηραμένη· θεωρείται ότι ανήκε και στον κύκλο του Σωκράτη. Κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου η πατρική περιουσία του εξανεμίστηκε και ο Ισοκράτης αναγκάστηκε να ασκήσει για κάποια περίοδο το επάγγελμα του λογογράφου.

Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Α΄ Γυμνασίου (8) - Ενότητα 8η

Η κύλικα του Διονύσου από τον ζωγράφο Εξηκία (περ.) [πηγή: Βικιπαίδεια]

Κείμενο και μετάφραση της άσκησης 5

Αρχαίο κείμενο	Μετάφραση
Ἀνὴρ πλούσιος Ἀθηναῖος	Ένας πλούσιος Αθηναίος
μεθ' ἑτέρων τινῶν ἔπλει.	ταξίδευε με καράβι μαζί με άλλους
Καὶ δὴ χειμῶνος σφοδροῦ γενομένου	Και όταν έγινε ισχυρή θαλασσοταραχή
καὶ τῆς νηὸς περιτραπείσης	και ανατράπηκε το πλοίο του,
οἱ μὲν λοιποὶ πάντες διενήχοντο,	οι άλλοι κολυμπούσαν,
ὁ δὲ Ἀθηναῖος παρ' ἕκαστα τὴν Ἀθηνᾶν ἐπικαλούμενος	ενώ ο Αθηναίος για το καθετί επικαλούνταν συνεχώς την Αθηνά
μυρία ἐπηγγέλλετο,	τάζοντάς της ένα σωρό πράγματα,
εἰ περισωθείη.	αν σωζόταν.
Εἷς δέ τις τῶν συννεναυαγηκότων παρανηχόμενος	Ένας όμως από εκείνους που είχε ναυαγήσει μαζί του και κολυμπούσε πλάι του
ἔφη πρὸς αὐτόν·	του είπε:
σὺν Ἀθηνᾷ καὶ χεῖρα κίνει.	μαζί με την επίκληση στην Αθηνά, κούνα και τα χέρια σου.

Μύθος του Αισώπου

❦