Θουκυδίδη, Περικλέους Επιτάφιος (5) - Κεφάλαιο 38

Ομοίωμα εμπορικού πλοίου - πλοίο της Κυρήνειας (4ος αι. π.Χ.). Κατασκευή: Γ. & Αρ. Ράλλης. Αρ. Συλλογής: 1838. Η κατασκευή του παρόντος ομοιώματος βασίστηκε στο ναυάγιο του πλοίου που ανακαλύφθηκε στην Κυρήνεια της Κύπρου το 1967. [πηγή: ιστοσελίδα Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος]

 

 Κεφάλαιο 38

Αρχαίο κείμενο	Μετάφραση
Καὶ μὴν ἐπορισάμεθα τῇ γνώμῃ καὶ πλείστας ἀναπαύλας τῶν πόνων,	Φροντίσαμε νὰ μετριάζωμε τοὺς κόπους τῆς ἐργασίας καὶ νὰ ξεκουράζωμε τὸ πνεῦμα μας
ἀγῶσι μέν γε καὶ θυσίαις διετησίοις νομίζοντες,	μὲ συχνὲς θυσίες καὶ ἀγῶνες.
ἰδίαις δὲ κατασκευαῖς εὐπρεπέσιν,	Ἔχομε εὐχάριστη ἰδιωτικὴ ζωὴ ὁ καθένας μας
ὧν καθ' ἡμέραν ἡ τέρψις ἐκπλήσσει τὸ λυπηρὸν.	κ' ἡ ἀπόλαυσή της ἀποδιώχνει τὴν στενοχώρια.
διὰ δὲ μέγεθος τῆς πόλεως	Ἡ ἔκταση τῆς κυριαρχίας μας εἶναι τόσο μεγάλη,
ἐπεσέρχεται ἐκ πάσης γῆς τὰ πάντα,	ὥστε μποροῦμε καὶ φέρνομε ἀπὸ τὴν πᾶσα γῆ τὰ πάντα
καὶ ξυμβαίνει ἡμῖν καρποῦσθαι τὰ αὐτοῦ ἀγαθὰ γιγνόμενα μηδὲν οἰκειοτέρᾳ τῇ ἀπολαύσει ἢ καὶ τὰ τῶν ἄλλων ἀνθρώπων.	κ' ἔτσι χαιρόμαστε τὰ ξένα ἀγαθὰ ὅσο καὶ τὰ δικά μας.

Μετάφραση Άγγελου Βλάχου από το βιβλίο Θουκυδίδη Περικλέους Επιτάφιος, Γ΄ Γενικού Λυκείου, ΥΠΑΙΘ, ΙΤΥΕ Διόφαντος

 

Ετυμολογικά

• πόνος < πένομαι: πενία.
• ἀναπαύλας < ἀνά + παύω: ανάπαυση, κατάπαυση, ακατάπαυστος, παύλα, παυσίλυπος, παυσίπονος.
• γνώμη < γιγνώσκω: γνώση, άγνοια, γνωρίζω, γνωριμία, (ά)γνωστός, αγνώριστος.
• ἐπορισάμεθα < πορίζομαι < πόρος < περάω, -ῶ: πόρος, πόρισμα, βιοποριστικός.
• κατασκευαῖς < κατά + σκευή: παρασκευάζω, (ανα-, δια-, επι-, κατα-) παρασκεύασμα, σκεύος, σκευοφύλακας.
• εὐπρεπέσιν < εὐπρεπής < εὖ + πρέπω: εὐπρέπεια, ευπρεπίζω, ἀπρεπής, μεγαλοπρεπής.
• ἐκπλήσσει < ἐκ + πλήσσ(ττ)ω: πληγή, πλῆγμα, εκ -, επί -, κατάπληξη, κατάπληκτος, πλήκτρο, αποπληξία, παραπληγικός.
• μέγεθος < μέγας.
• ἐπεσέρχεται < ἐπί + εἰς + έρχομαι: ανέρχομαι (δι-, εξ-, κατ-, προ-), προέλευση, συνέλευση, εισιτήριο, εξιτήριο, (αν-, κατ-)ιόν, προσηλυτίζω, προσηλυτισμός.
• οἰκειοτέρᾳ < οἰκεῖος < οἶκος.
• ἀπολαύσει (< ἀπό + λαύω): ἀπολαυστικός.
     συνώνυμα στην α. ε .: καρπόομαι, -οῦμαι, νέμομαι.
     αντίθετα στην α. ε .: στερέομαι, -οῦμαι.
• καρποῦσθαι < καρπόομαι, -οῦμαι < καρπός.

 

Σχήματα λόγου

• ἀγῶσι μὲν γε καὶ θυσίαις νομίζοντες, ἰδίαις δὲ κατασκευαῖς: αντίθεση και ζεύγμα (η δεύτερη δοτική δεν ταιριάζει νοηματικά με το νομίζοντες και πρέπει να εξαρτηθεί από το εννοούμενο χρώμενοι). Στο ζεύγμα δύο φράσεις εξαρτώνται από το ίδιο ρήμα (ή ρηματικό τύπο), ενώ λογικά η μία φράση πρέπει να εξαρτηθεί από ένα άλλο ρήμα (ή ρηματικό τύπο). Παράβαλε το νεοελληνικό: να τον ποτίσω κρύο νερό και δροσερό χορτάρι [Α. Β. Μουμτζάκης, Συντακτικό της αρχαίας ελληνικής, ΟΕΔΒ, 2001, σελ.177].
  
• ἐκ πάσης γῆς τὰ πάντα: ετυμολογικό σχήμα.
• τὰ αὐτοῦ ἀγαθά … ἤ τῶν ἄλλων ἀνθρώπων: αντίθεση.

 

❧

 

Βασικά σημεία ερμηνευτικού σχολιασμού

1. Οι απολαύσεις

2. Αφθονία αγαθών

 

Ανάπτυξη

«Ανάμεσα στο κεφάλαιο της πολιτείας και των νόμων της (37) και στο κεφάλαιο των πολεμικών (39) μεσολαβούν -αληθινή ανάπαυλα και για τον αναγνώστη- οι λίγες γραμμές που ζητούν να δείξουν ποιο είναι το ξεκούρασμα του Αθηναίου μέσα σ’ αυτή την ένταση της ζωής, που ζει και σε ώρες ειρήνης και σε ώρες πολέμου. Την κρυμμένη αντίθεση με τη Σπάρτη, που η συνοφρυωμένη της αυστηρότητα δε θέλει να χαρίσει καμιά ξεκούραση στους πολίτες της (πρβλ. και το κεφ.39), ποιος δεν την νιώθει εδώ;» [Ι.Θ.Κακριδής]

πλείστας ἀναπαύλας: ο Πλούταρχος μας πληροφορεί (Περικλής, 11,4) ότι ο Περικλής φρόντισε να πολλαπλασιάσει τις γιορτές και τις καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, με σκοπό ν’ αυξήσει τη δημοτικότητά του απέναντι στον πολιτικό του αντίπαλο, τον αριστοκράτη Θουκυδίδη (τον πολιτικό, όχι τον ιστορικό).

ἰδίαις κατασκευαῖς: εντύπωση προκαλεί ότι δίπλα στα ιδιωτικά οικήματα ο Περικλής δεν αναφέρει τα λαμπρά δημόσια οικοδομήματα που εκείνη την εποχή κοσμούσαν την Αθήνα και για την ολοκλήρωση των οποίων ο ίδιος δούλεψε σκληρά (πρόκειται για τα Προπύλαια, το τελεστήριο στην Ελευσίνα, το Ωδείο, το χρυσελεφάντινο άγαλμα της Αθηνάς, τα μακρά τείχη και φυσικά τον Παρθενώνα). Οι περισσότεροι μελετητές επιρρίπτουν το σφάλμα στη χειρόγραφη παράδοση του κειμένου του Θουκυδίδη: σε κάποιο πολύ παλιό δηλαδή χειρόγραφο υπήρχε η σχετική αναφορά, παραλείφθηκε όμως από απροσεξία των αντιγραφέων.

 

 

Θέλω κι άλλο!

Περισσότερες πληροφορίες για το αθηναϊκό εμπόριο της κλασικής εποχής θα βρείτε σε αυτήν την ιστοσελίδα του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού.

 

❦