Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ λυκείου (13) - Στοχαστικό δοκίμιο (σχεδιαγράμματα: κοινωνικοποίηση, μαζοποίηση)

  

πηγή: αθηΝΕΑ

 

Άγγελος Τερζάκης, Μηχανισμός του εξανδραποδισμού

 

Δομή

 

Πρώτη ενότητα (§§ 1-6), πλαγιότιτλοι

1. το θέμα και η θέση του συγγραφέα

2. μέσα διαμόρφωσης του ανθρώπου

3. πλασματική η ελευθερία των μαζών

4. ο μηχανισμός λειτουργεί κατά την κρίση του κερδοσκόπου

5. ο μηχανισμός επιβάλλει κάποτε χαλάρωση της καταναλωτικής μανίας

6. πνευματικός επηρεασμός

 

δεύτερη ενότητα (§§ 7-10), πλαγιότιτλοι

7. ελευθερία σημαίνει αδιαφορία για τους καταναλωτικούς τους πειρασμούς

8. η στέρηση είναι αντίθετη στην ανθρώπινη φύση

9. η αύξηση των αναγκών προκαλεί υποδούλωση

10. κάποιοι προειδοποιούν για την κρισιμότητα της κατάστασης

 

Περίληψη: Με το δοκίμιό του «Μηχανισμός του εξανδραποδισμού» ο Τερζάκης προβληματίζεται πάνω στο θέμα των μεθόδων επηρεασμού της κοινής γνώμης, ισχυριζόμενος πως η ανθρώπινη προσωπικότητα πλέον θα διαμορφώνεται όχι από το φυσικό περιβάλλον, αλλά από πρωτοβουλίες και ενέργειες άλλων ανθρώπων. Αρχικά, ο συγγραφέας καταδεικνύει μέσα επηρεασμού τού ανθρώπου -σε επίπεδο οικονομικό αλλά και πνευματικό- καθώς και τα αποτελέσματά τους, αντλώντας το υλικό του από την καθημερινή εμπειρία. Στη συνέχεια, προχωρά στην υπόδειξη λύσης, η εφαρμογή της οποίας όμως φαίνεται, σύμφωνα με το δοκιμιογράφο, δύσκολη, αν όχι ακατόρθωτη. Το δοκίμιο κλείνει με τη διαπίστωση πως, παρ’ όλες τις προειδοποιήσεις, η δημιουργία όλο και περισσοτέρων αναγκών στερεί από τα άτομα την ελευθερία και καθιστά τον άνθρωπο σκληρότερο δυνάστη από τη φύση.

 

♦

 

Κοινωνικοποίηση

Κοινωνικοποίηση: (ψυχ.) η διαδικασία με την οποία ένα άτομο εντάσσεται και ενσωματώνεται μέσα στο κοινωνικό σύνολο: H προσχολική εκπαίδευση συμβάλλει στην ~ των παιδιών. [Λεξικό Κοινής Νεοελληνικής]

 

Παράγοντες κοινωνικοποίησης:

(α) Θεσμοθετημένοι: κράτος, οικογένεια, εκπαίδευση, θρησκεία, στρατός.

(β) Άτυποι: φιλικές συντροφιές, συναναστροφές στους χώρους εργασίας, αθλητικοί σύλλογοι, διανοούμενοι, Μ.Μ.Ε., Διαδίκτυο.

 

Ένταξη σε κοινωνική ομάδα

Θετικές επιδράσεις

• ικανοποιείται μια έμφυτη ανθρώπινη ανάγκη
• το άτομο νιώθει ασφάλεια και προστασία
• υιοθετεί απόψεις, αξίες και στάσεις που μπορούν να του φανούν χρήσιμες
• διαμορφώνει προσωπικότητα και κοινωνική ταυτότητα
• το άτομο γνωρίζει κόσμο και αποκτά φίλους
• οι γνωριμίες και η επαφή με πολλούς ανθρώπους μπορούν σε πρακτικό επίπεδο να λύσουν ποικίλα προβλήματα, π.χ. εργασιακά κλπ.

 

Αρνητικές συνέπειες

• συχνά οι άνθρωποι αποδέχονται άκριτα τις απόψεις που επιβάλλει η ομάδα και δυσκολεύονται να αποκτήσουν ελεύθερη και απροκατάληπτη σκέψη
• ορισμένοι καταντούν τυφλά όργανα της ομάδας
• κάποιες ακραίες ομάδες ωθούν τα μέλη τους σε πράξεις βίας (π.χ. ρατσιστικές οργανώσεις) ή απελπισίας (π.χ. θρησκευτικές οργανώσεις)

κλπ.

 

♦

 

Μαζοποίηση

Αρνητική πτυχή της κοινωνικοποίησης, ονομάζεται η εξομοίωση των επιλογών, των αντιλήψεων, της συμπεριφοράς και του τρόπου ζωής των ανθρώπων. Έτσι, τα μέλη του κοινωνικού συνόλου χάνουν τις ιδιαιτερότητες τους, ακολουθούν τυφλά ένα κυρίαρχο πρότυπο συμπεριφοράς και μεταβάλλονται σε αγέλη, χωρίς γνώμη και βούληση.

 

Αιτίες μαζοποίησης

• Ο καταναλωτισμός, που καθιστά τον άνθρωπο μονοδιάστατο και άβουλο. Η παντοδυναμία της μόδας, που ισοπεδώνει τις ιδιαιτερότητες.
• Η καταλυτική επίδραση της διαφήμισης, που δημιουργεί και επιβάλλει πρότυπα ζωής.
• Η εξάπλωση των μαζικών μέσων επικοινωνίας και η υποταγή τους σε πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα.
• Το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο του μέσου πολίτη ή/και η ψυχολογική αδυναμία του να απορρίψει το κυρίαρχο πρότυπο αντίληψης και συμπεριφοράς, αν δεν τον εκφράζει.
• Η επιβίωση δογματικών αντιλήψεων και παραδοσιακών προκαταλήψεων (π.χ. ρατσισμός, φονταμενταλισμός ).
• Η παγκοσμιοποίηση ως διαδικασία εξάλειψης των εθνικών και ατομικών ιδιαιτεροτήτων.

 

Συνέπειες της μαζοποίησης

• Τα άτομα ζουν σε καθεστώς υποταγής, σύγχυσης και ανασφάλειας. Δεν μπορούν να διαμορφώσουν απροκατάληπτη σκέψη και ελεύθερη προσωπικότητα και φτιάξουν μια δημιουργική ζωή. Η ζωή τους ακολουθεί πιστά τα παραδοσιακά σχήματα.
• Περιορίζεται η κριτική ικανότητα και οι άνθρωποι αδυνατούν συχνά να διαμορφώσουν ορθή αντίληψη για την κοινωνική και πολιτική κατάσταση. 
• Οι άνθρωποι ελέγχονται από δημαγωγούς και γίνονται αντικείμενα πολιτικής εκμετάλλευσης.
• Υπονομεύεται το δημοκρατικό πολίτευμα, στο βαθμό που δεν είναι δυνατός ο έλεγχος της εξουσίας από τους πολίτες.
• Τα δημιουργικότερα στοιχεία της κοινωνίας ασφυκτιούν, απογοητεύονται και τελικά φεύγουν· καταλήγουν να προσφέρουν σε άλλες χώρες τις πρωτότυπες ιδέες και τη δημιουργικότητά τους. Πίσω μένουν οι μετριότητες.
• Καθυστερεί ή/και αναστέλλεται η πρόοδος και η ανανέωση στην κοινωνία, αφού οι άνθρωποι μένουν εγκλωβισμένοι σε ξεπερασμένους τρόπους σκέψης και δράσης. Τελικά, οι εξελίξεις προσπερνούν τους ανθρώπους.

 

❦