Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ λυκείου (12) - Ε. Παπανούτσου, «Η τεχνική πρόοδος» (αποδεικτικό δοκίμιο, θεωρία δοκιμίου, σχεδιάγραμμα)

 

πηγή: Naftemporiki

Ε. Παπανούτσου, «Η τεχνική πρόοδος» (αποδεικτικό δοκίμιο) 

 

Στόχοι:

1. Να εντοπιστεί το θέμα του δοκιμίου, η άποψη και το συμπέρασμα του δοκιμιογράφου. 

2. Να σχολιαστεί η αυστηρή δομή/οργάνωση του δοκιμίου 

3. Να διερευνηθούν οι τρόποι πειθούς.

4. Γλώσσα του δοκιμίου: πλατιά υπόταξη.

 

 

Ανάπτυξη

1. Κύριες ιδέες

το θέμα: η αξία της τεχνικής προόδου· (συμβάλλει η τεχνική πρόοδος στην ηθική πρόοδο του ανθρώπου;)

η άποψη του δοκιμιογράφου: η ανάπτυξη της τεχνολογίας αναμφίβολα ωφέλησε τον άνθρωπο.

συμπέρασμα: «Η σωστή λοιπόν τοποθέτηση του ζητήματός μας είναι να πούμε ότι η πρόοδος της επιστήμης και της τεχνικής μπορεί να καλυτερέψει τον άνθρωπο (όπως ασφαλώς μπορεί και να τον χειροτερέψει -σαν τον διαρρήκτη που έχει αποκτήσει τελειοποιημένα εργαλεία), αφού δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την πνευματική του απογείωση.»

 

Πλαγιότιτλοι

1. οι απόψεις των αρνητών της αξίας της τεχνικής προόδου.
2. η πρόθεση του δοκιμιογράφου.
3. α΄ ανασκευή: η στέρηση εξαθλιώνει τους λαούς, ενώ η ευημερία εξασφαλίζει ποιότητα ζωής. 
4. β΄ ανασκευή: οι κατακτήσεις της επιστήμης και της τεχνικής έχουν βελτιώσει τις συνθήκες διαβίωσης.
5. γ΄ ανασκευή: τεχνική πρόοδος: αναγκαία αλλά όχι επαρκής συνθήκη για την εξασφάλιση ηθικής ανωτερότητας.
6. συμπέρασμα: η τεχνική πρόοδος μπορεί να καλυτερέψει τον άνθρωπο, αρκεί να επιτύχει ουσιαστικότερη μόρφωση.

 

 

2. Οργάνωση 

Το δοκίμιο δομείται περίπου όπως το κείμενο του Μανωλεδάκη για τη θανατική ποινή (σελ.84-85). Ο δοκιμιογράφος στην αρχή του κειμένου θέτει το θέμα (αξία της τεχνικής προόδου), αναφέρει την επιχειρηματολογία που αρνείται την αξία της τεχνικής προόδου και εκφράζει την προσωπική του άποψη. Ακολούθως, ανασκευάζει την αντίθετη επιχειρηματολογία. Κάθε τμήμα εισάγεται με την κατάλληλη διαρθρωτική λέξη (πρώτον, ... δεύτερον, ... κλπ) κι έτσι εξασφαλίζεται η συνοχή του δοκιμίου.

 

 

3. Τρόποι και μέσα πειθούς

 

Επίκληση στη λογική (κυρίως) και επίκληση στο συναίσθημα

§ 3 τεκμήρια: παραδείγματα αντλημένα από την κοινή εμπειρία, χωρίς παράθεση στατιστικών στοιχείων.

 

§ 4 (α) ειρωνεία κι επιχείρημα

«"Άχ! τι ωραία που ζούσαν άλλοτε οι άνθρωποι στις πρωτόγονες κοινωνίες τους, χωρίς το τηλέφωνο, το ραδιόφωνο, το αυτοκίνητο, το αεροπλάνο" ... Δεν πρέπει, νομίζω, να παίρνομε στα σοβαρά αυτό τον ψευτορομαντισμό της υποκριτικής νοσταλγίας του παρελθόντος. Πρώτα - πρώτα γιατί δογματίζει "εκ του ασφαλούς" και "με το αζημίωτο": δεν εγνώρισα ακόμη κανένα οπαδό του δόγματος να διακόψει το ηλεκτρικό ρεύμα στο σπίτι του για να ζήσει ευτυχέστερος.»· η ειρωνεία αποσκοπεί στην κατάδειξη της εμφανούς αναντιστοιχίας μεταξύ ισχυρισμών και καθημερινής πρακτικής.

• κάποιοι υποστηρίζουν ότι ο άνθρωπος ζούσε καλύτερα χωρίς τις ανέσεις τις σύγχρονης ζωής.
• κανείς από τους υποστηρικτές αυτής της άποψης δεν απαρνείται συνειδητά τις ανέσεις.
• άρα: οι υποστηρικτές τέτοιων απόψεων ή αστειεύονται ή ψεύδονται· προφανώς αντιλαμβάνονται ότι τα θαύματα της τεχνικής προόδου έχουν βελτιώσει την ποιότητα ζωής τους.

 

(β) τεκμήρια: παραδείγματα αντλημένα από την κοινή εμπειρία, με παράθεση στατιστικών στοιχείων: διάρκεια ζωής στο Λίβερπουλ και στη Βοστώνη

 

§ 5 παρουσιάζει ένα ορθό επιχείρημα, που αντιστρατεύεται την άποψη του...

• οι τεχνολογικά και πνευματικά προοδευμένοι λαοί φαίνονται ωμότατοι σε κρίσιμες στιγμές.
• Άρα: η τεχνική πρόοδος δεν ύψωσε τον άνθρωπο σε ανώτερη σφαίρα διαβίωσης.

... αλλά δεν έχει καθολική ισχύ· ο δοκιμιογράφος, για να ανασκευάσει το παρακάτω επιχείρημα, στηρίζει τη θέση του με παράδειγμα αντλημένο από την κοινή εμπειρία [Κανείς δεν θα ισχυριστεί ότι φτάνει μια διδακτορική διατριβή στη Χημεία ή ένα νόμπελ της Φυσικής για να γίνει και ηθικά ανώτερος ένας άνθρωπος· όταν όμως φωτίζεται ο νους του με τη διερεύνηση των νόμων του σύμπαντος και από τούτο το φωτισμό υψώνεται το πνευματικό του βλέμμα έως τη θεώρηση κάποιων ανώτερων αληθειών, δημιουργούνται οι αναγκαίες συνθήκες για να αναπτυχθούν μέσα στην ψυχή του τα σπέρματα του καλού (εάν είναι ζωντανά) και έτσι να γίνει πιο άνθρωπος.], χωρίς όμως να καταθέσει ειδικότερα στοιχεία.

 

 

4. Ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα της γλώσσας του δοκιμίου είναι η πλατιά υπόταξη.

Παραδείγματα:

Όσοι κουνώντας μελαγχολικά το κεφάλι ή υψώνοντας τη φωνή με οργή, (μετοχικές εκφράσεις)

... διαδρομής, μιλούν συνήθως με αδιαφορία, ..., για την αξία της "υλικής" προόδου,

των κατακτήσεων δηλαδή της επιστήμης και της τεχνικής, (επεξηγήσεις)

που άλλαξαν στους χρόνους μας τη μορφή του κόσμου. (αναφορική) 

 

§ 4

Και έπειτα, γιατί είναι τουλάχιστο γελοίο να υποστηρίζει κανείς ότι ζούσαν "καλύτερα" οι άνθρωποι

- τότε που οι γιατροί καίγανε ... φάρμακα

- ή που πέθαιναν τα μωρά κατά εκατομμύρια από εντερίτιδα . . .

- ή τότε που σοφοί ... αναπόφευκτη, επειδή έπρεπε ... ελεύθερες για να διαβάζουν και να ψυχαγωγούνται. . .

- ή τότε που η ανάγνωση και η γραφή ήταν προνόμιο των ολίγων και των "ισχυρών" και ο μεγάλος αριθμός έπρεπε να πιστεύει [ότι] μοίρα του αδυσώπητη [είναι] να μένει εσαεί βυθισμένος στην άγνοια, στη δεισιδαιμονία και στο σκότος.

 

♦

 

Τεχνική πρόοδος 

 

Θετική συνεισφορά 

• περιορισμός σωματικού κόπου και αύξηση παραγωγικότητας 
• επάρκεια υλικών μέσων → ποιότητα ζωής
• δημιουργία νέων θέσεων εργασίας (π.χ. κινητή τηλεφωνία)
• εξασφάλιση υγείας και μακροζωίας
• δυνατότητα ποιοτικότερης εκπαίδευσης για όλους
• αμεσότερη επικοινωνία των ανθρώπων (τηλεπικοινωνίες, διαδίκτυο) → περιορισμός στερεοτύπων/ρατσισμού κλπ.
• αξιοποίηση ελεύθερου χρόνου σε δημιουργικές δραστηριότητες (τέχνη, αθλητισμός κλπ.)
• εξευγενισμός πνεύματος/χαρακτήρα → ποιότητα ζωής (ευτυχία, αισιοδοξία)

 

Αρνητικές επιπτώσεις 

• εξάντληση φυσικών πόρων/καταστροφή περιβάλλοντος
• εξαφάνιση ειδών χλωρίδας και πανίδας 
• απειλή της υγείας από τις σύγχρονες συσκευές (κεραίες τηλεπικοινωνιών, κινητή τηλεφωνία κλπ.) με απρόβλεπτες συνέπειες
• καταναλωτισμός
• κυριαρχία οικονομικής δραστηριότητας/τεχνοκρατικών αντιλήψεων και αδιαφορία για τις θεωρητικές/πνευματικές αναζητήσεις
• σύγχρονες και αποτελεσματικές μέθοδοι χειραγώγησης (προπαγάνδα, διαφήμιση κλπ.) → φαινομενική ελευθερία του μέσου ανθρώπου
• πτώση βιοτικού επιπέδου στις μεγαλουπόλεις
• μαζικές και άκρως καταστροφικές μέθοδοι εξολόθρευσης

 

 

Θέλω κι άλλο!

Δείτε σχεδιαγράμματα με τη θεωρία του δοκιμίου εδώ.

❦