Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ λυκείου (14) - Συνειρμικό δοκίμιο (σχεδιάγραμμα: μνημεία)

 

Ο Γιώργος Σεφέρης (πραγματικό όνομα: Γεώργιος Σεφεριάδης, Βουρλά, Σμύρνη, 1900 – Αθήνα, 1971) ήταν Έλληνας διπλωμάτης, ποιητής και δοκιμιογράφος. Υπήρξε ο πρώτος Έλληνας που τιμήθηκε με Νόμπελ Λογοτεχνίας. (πηγή: Βικιπαίδεια)

Γιώργος Σεφέρης, Πάντα πλήρη θεών (συνειρμικό δοκίμιο)

 

1. Διάγραμμα του κειμένου:

§§ 1-2 η διαφήμιση γεννά προβληματισμό: ποια η σχέση του σημερινού ανθρώπου με τα μνημεία του παρελθόντος;

§ 3 ο σύγχρονος άνθρωπος έχει συγκεντρώσει ένα τεράστιο ποσό γνώσεων πάνω στην αρχαιότητα -αυτό όμως εξασφάλισε το σεβασμό των μνημείων της;

§§ 4-7 παλαιότεροι με ελάχιστες -έως καθόλου- γνώσεις επεδείκνυαν γνήσιο σεβασμό απέναντι στα μνημεία.

§§ 8-9 η μονομερής γνώση του αρχαίου κόσμου οδηγεί κάποτε σε καταστροφικές για τα μνημεία ενέργειες.

§§ 10-11 ακόμη κι εμβριθείς μελετητές θεωρούν πως ο αρχαίος κόσμος είναι τελείως ξένος πια για μας.

§ 13 κάποιοι πιστεύουν ότι τα μνημεία μπορούν να μεταφερθούν οπουδήποτε.

§§ 14-16 τα μνημεία πρέπει να παραμένουν στους τόπους όπου φιλοτεχνήθηκαν ή κατασκευάστηκαν και είναι καλύτερα να τα προσεγγίζει ο καθένας μόνος του.

 

Με αφετηρία τη διαφήμιση για τον Παρθενώνα και την ενασχόληση του ποιητή με μία εργασία, ακολουθεί ένα πλήθος συνειρμών:

Συσσώρευση πληροφοριών στο μυαλό του σύγχρονου ανθρώπου, ασύνδετων συνήθως → άνθρωποι άλλων εποχών που έβλεπαν με τις αισθήσεις (Μακρυγιάννης, Εβλιά Τσελεμπής) → τότε σεβασμός και συγκίνηση → τώρα μονομερής γνώση → ενώ τα μνημεία γυμνώνονται «με του καιρού τα αλλάματα» → Μοροζίνης και Έλγκιν → ορισμένοι ξένοι επιστήμονες βλέπουν νεκρό τον αρχαίο κόσμο → η γλώσσα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως ζωντανός οργανισμός → τα μνημεία είναι ριζωμένα στον τόπο τους, έχουν δική τους ψυχή → ο προσκυνητής μπορεί να ανοίξει διάλογο μαζί τους μακριά από τα τουριστικά πλήθη. [βιβλίο του καθηγητή]

 

2. Μέσα πειθούς:

(α) παραδείγματα (Μακρυγιάννης, Εβλιά, Μοροζίνης, Έλγιν) και

(β) παραμύθι: οι θεοί ξεσπιτώθηκαν και μας απειλούν. Σκόπιμη η επιλογή. Υποβάλλεται η ιδέα ότι ο αρχαίος κόσμος χρειάζεται όχι τόσο μια ορθολογιστική προσέγγιση -αυτό μπορεί να περιορίσει σε μια αμιγώς τουριστική/εμπορική θεώρηση του ζητήματος-, αλλά κυρίως μια πιο εσωτερική/πνευματική προσέγγιση, με οδηγό τη φαντασία και το συναίσθημα. (Χρειάζεται να πιστέψει κανείς πως τα αρχαία μνημεία έχουν τη δική τους ψυχή που είναι ριζωμένη στον τόπο τους. Κι ότι μπορεί κανείς «να πιάσει διάλογο με αυτά» μόνος ως προσκυνητής και όχι ως μέλος τουριστικής ομάδας) [βιβλίο του καθηγητή]

 

3. Χαρακτηριστικά (συν)ομιλίας και ημερολογίου:

Το δοκίμιο του Σεφέρη παίρνει τον τόνο του ημερολογίου ή το ύφος της ομιλίας. Ο ποιητής χρησιμοποιεί συνήθως:

• α΄ ρηματικό πρόσωπο (πχ. συλλογίζομαι, νομίζω κτλ.),
• συγκινησιακή λειτουργία της γλώσσας (πχ. "να κατακρεουργήσει τον έκθετο ναό, για να «προστατέψει» στον ίσκιο ενός ανήλιαγου μουσείου όσα σπαράγματα μπόρεσε να σηκώσει" §9),
• τον τόνο της φιλικής συνομιλίας (πχ. "ένας που έτυχε να έχω στο νου μου" §5, "το αίσθημα μου είναι ότι τούτοι οι ναοί" §14).

[βιβλίο του καθηγητή]

 

♦

 

Μνημεία και εθνική πολιτιστική κληρονομιά

Η σημασία της προστασίας, διατήρησης και ανάδειξης των μνημείων του παρελθόντος και γενικότερα της εθνικής πολιτιστικής κληρονομιάς. Γιατί τα μνημεία αυτά πρέπει να μένουν στον τόπο όπου δημιουργήθηκαν;

Τα μνημεία και γενικότερα η εθνική πολιτιστική κληρονομιά:

• Αποτελούν πολύ σημαντική πηγή γνώσης του παρελθόντος. Με τη μελέτη τους οι αρχαιολόγοι και οι ιστορικοί της τέχνης κατανοούν την κουλτούρα των ανθρώπων που τα δημιούργησαν: όχι μόνο τις λατρευτικές τους συνήθειες, τις ασχολίες τους, τις οικονομικές τους δραστηριότητες, τις τεχνικές τους γνώσεις και, γενικότερα, τον τρόπο ζωής τους (καθημερινή ζωή), αλλά και τις αξίες και τις ιδέες των ανθρώπων της εποχής εκείνης (πνευματικές ανησυχίες).
• Αποτυπώνουν την πορεία και την εξέλιξη του έθνους που τα δημιούργησε. Πιο συγκεκριμένα αποτελούν αναπόσπαστο στοιχείο της ταυτότητας και φυσιογνωμίας ενός λαού και πιστοποιούν την ενότητα και τη συνέχεια του εθνικού πολιτισμού μέσα στο χώρο και το χρόνο.
• Πλάθουν και ενισχύουν την εθνική συνείδηση, εμπνέοντας το θαυμασμό για τα έργα των προγόνων.
• Προσφέρουν αισθητική συγκίνηση ως έργα τέχνης, γίνονται αφορμή για καλλιτεχνική έμπνευση και δημιουργία από τους μεταγενέστερους.
• Αναβαθμίζουν πολιτιστικά έναν τόπο: κάνουν γνωστό τον τόπο αυτόν παντού, αποτελούν πόλο έλξης για χιλιάδες τουρίστες και ενισχύουν την οικονομία της περιοχής, ανοίγοντας θέσεις εργασίας.
• Με τη συνεχή φροντίδα και τις κατάλληλες παρεμβάσεις, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για ποικίλες εκδηλώσεις.

 

Με ποιους τρόπους μπορούν οι άνθρωποι να οικοδομήσουν μια ουσιαστική σχέση με τα μνημεία της πολιτιστικής κληρονομιάς;

• Η οικογένεια μπορεί να επισκέπτεται (στη διάρκεια των διακοπών ή σε ημερήσιες εκδρομές) μνημεία ή πολιτιστικούς χώρους (αρχαιολογικούς, μουσεία κλπ.), ώστε τα παιδιά από μικρά να γνωρίσουν την πολιτιστική κληρονομιά και να αποκτήσουν γνήσιο ενδιαφέρον γι’ αυτήν. Επίσης, οι γονείς μπορούν να φροντίσουν, ώστε να υπάρχουν στη βιβλιοθήκη εκδόσεις που προσφέρουν έγκυρες πληροφορίες για την ιστορία και τα μνημεία του τόπου.
• Ο καθένας οφείλει να ενημερώνεται και, αν μπορεί, να συμμετέχει σε δράσεις που σκοπό έχουν την προστασία και την ανάδειξη των μνημείων του τόπου του.
• Μέσω φροντισμένων εκδόσεων που θα χρηματοδοτούν και θα προβάλλουν κρατικοί φορείς ή κεφάλαια ιδιωτών (ιδρύματα, επιχειρήσεις κλπ.).
• Μέσω των ΜΜΕ: πλατύτερη προβολή των μνημείων αλλά και γενικότερα της πολιτιστικής κληρονομιάς με ντοκιμαντέρ, με εκπομπές λόγου ή άλλες που θα ετοιμάζονται για το σκοπό αυτόν.
• Μέσω της εκπαίδευσης:

• • στο μάθημα της ιστορίας να δίνεται έμφαση στη διδασκαλία των κεφαλαίων που αφορούν την τέχνη.
  • πλατύτερη παρουσίαση των μνημείων μέσα από τις σελίδες των σχολικών βιβλίων (εικονογράφηση, διαφωτιστικές λεζάντες, έγκυρες αναλύσεις από αρχαιολόγους, κριτικούς τέχνης κλπ.).
  • μελέτη των μνημείων σε συνάρτηση με την ύλη συναφών μαθημάτων (π.χ. ιστορίας, γεωγραφίας) ή μέσω σχολικών προγραμμάτων (π.χ. περιβαλλοντικής αγωγής).
  • επισκέψεις: κατάλληλα οργανωμένες/προετοιμασμένες πρώτα σε μνημεία της περιοχής και γενικά σε μουσεία λαϊκής τέχνης, κινηματογράφου, πινακοθήκες· παρακολούθηση θεατρικών παραστάσεων, συναυλιών κλπ.
  • επιλογή, μελέτη και ανάδειξη από τα σχολεία συγκεκριμένων –άγνωστων καλύτερα- μνημείων.
  • διακόσμηση του σχολείου με φωτογραφίες, εικόνες, ζωγραφιές ή/και μακέτες μνημείων που σχεδιάστηκαν ή εκπονήθηκαν από μαθητές.
  • οργάνωση ολιγοήμερων σχολικών εκδρομών που να συνδυάζουν αναψυχή και επίσκεψη σε χώρους σημαντικούς από πολιτιστική άποψη.
  • τακτικές προβολές σχετικών ταινιών/ντοκιμαντέρ και συζητήσεις στη συνέχεια.
  • μαθητικοί καλλιτεχνικοί διαγωνισμοί με σκοπό την ανάδειξη χώρων πολιτισμικής αξίας, όπως το πρόγραμμα για τη δημιουργία μαθητικών κινηματογραφικών ταινιών «Με μια κάμερα στο χέρι», που υλοποιήθηκε παλαιότερα.

• Με διοργάνωση (κοντά στα μνημεία) πολιτιστικών εκδηλώσεων ή εκθέσεων, στις οποίες θα συμμετέχουν δημοφιλείς καλλιτέχνες, ώστε με αφορμή τις εκδηλώσεις ο κόσμος να έρθει σε στενότερη επαφή με τους χώρους αυτούς.

 

 

Θέλω κι άλλο!

• Τα Γλυπτά του Παρθενώνα ~ Ελγίνεια Μάρμαρα - ντοκιμαντέρ.
• Περιπέτειες των γλυπτών του Παρθενώνα στα νεότερα χρόνια - σύντομο ντοκιμαντέρ από το κανάλι του Μουσείου της Ακρόπολης στο ΥΤ.
• Ο αγώνας της Μελίνας για τα γλυπτά του Παρθενώνα - σύντομο ντοκιμαντέρ από το κανάλι του Μουσείου της Ακρόπολης στο ΥΤ.

 

❦