Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ λυκείου (16) - Το ερμηνευτικό σχόλιο (οδηγίες και εφαρμογή)

πηγή εικόνας: LiFO

ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ Γ΄ ΤΑΞΗΣ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2025-2026

 

Σχετικά με την παραγωγή ερμηνευτικού σχολίου σε γραπτές εξετάσεις:

Το ερμηνευτικό σχόλιο στις γραπτές εξετάσεις αποτελεί σχόλιο, περιορισμένης έκτασης (π.χ. 100-150 λέξεις ή 150-200 λέξεις), που περιλαμβάνει την ανάπτυξη του βασικού, για τους/τις μαθητές/τριες, ερωτήματος/θέματος του κειμένου και της ανταπόκρισής τους σε αυτό. Στο ερμηνευτικό σχόλιο ο/η μαθητής/τρια δεν περιορίζεται στο «τι λέει το κείμενο», αλλά επεκτείνεται στο «τι σημαίνει για τον/την ίδιον/α». Στην εκφώνηση του ερωτήματος είτε γίνεται αναφορά σε κειμενικούς δείκτες είτε όχι, οι μαθητές/τριες, κατά τη διδασκαλία, ασκούνται συστηματικά, για να είναι σε θέση να τεκμηριώνουν την ερμηνεία τους με στοιχεία του κειμένου. Επομένως, το ερώτημα «πώς το λέει» το κείμενο δεν μπορεί να αγνοείται.

Ενδεικτική πορεία για τη συγγραφή του ερμηνευτικού σχολίου είναι:

• Μετά την ανάγνωση του κειμένου και πριν ξεκινήσει να γράψει το σχόλιό του/της ο/η μαθητής/τρια να εντοπίσει ποιο είναι, κατά τη γνώμη του/της, το θέμα του κειμένου.
• Να καταγράψει στη συνέχεια το/τα ερώτημα/ερωτήματα που απορρέει/απορρέουν από τον τρόπο που χειρίζεται ο/η συγγραφέας το θέμα του/της.
• Να αξιολογήσει ποιο από τα ερωτήματα παρουσιάζει μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τον/την ίδιο/α και σε αυτό να στηρίξει το ερμηνευτικό του/της σχόλιο.
• Να τεκμηριώσει με αναφορές στο κείμενο ή/και σε συγκεκριμένους κειμενικούς δείκτες την απάντησή του/της.

Στην εκφώνηση του ερωτήματος καλό είναι να αποφεύγεται η αναφορά σε κειμενικούς δείκτες (χωρίς να είναι όμως δεσμευτικό), αλλά οι μαθητές/τριες πρέπει να τεκμηριώνουν την ερμηνεία με στοιχεία του κειμένου (κειμενικοί δείκτες).

 

◊

 

Πιο συγκεκριμένα και σύμφωνα με τις οδηγίες της Κεντρικής Επιτροπής Εξετάσεων προς τους βαθμολογητές οι υποψήφιοι/-ες αναμένεται:

1. να απαντήσουν με σαφήνεια στην ερώτηση κατανόησης που αφορά το θέμα του κειμένου (προσθέτοντας παραπομπές).
2. να εντοπίσουν ποικιλία κειμενικών δεικτών (π.χ. όχι μόνο μεταφορές), να δώσουν κατάλληλες παραπομπές και να συνδέσουν τους κειμενικούς δείκτες με το θέμα του κειμένου, δηλαδή να εξηγήσουν πώς ο κάθε δείκτης αναδεικνύει το κεντρικό θέμα.
3. να αναπτύξουν και να τεκμηριώσουν με σαφήνεια και πληρότητα την προσωπική τους άποψη σχετικά με το ζήτημα που θέτει το κείμενο.

 

Παράδειγμα: 

«Μια φοβερή παρηγοριά» (απόσπασμα διηγήματος - 2023 ημερήσια)

Πριν από τρεις εβδομάδες με σούταραν από τη δουλειά και τώρα οι σταγόνες έσκαγαν με δύναμη στο παρμπρίζ σαν αλεξιπτωτιστές που τους πρόδωσε το αλεξίπτωτό τους. Παρασκευή απόγευμα, διαδήλωση στα Προπύλαια, η Πανεπιστημίου κλειστή. Μπλοκαρισμένος στο φανάρι του Attica, κοίταζα τον κόσμο στα πεζοδρόμια και στ’ άλλα αυτοκίνητα κι αναρωτιόμουν πώς πέρασε κιόλας η βδομάδα και πώς θα περνούσε εκείνη που ερχόταν, αν θα τα κατάφερνα, από Δευτέρα τουλάχιστον, να φανώ άντρας και να πω την αλήθεια στην Αντριάνα ‒μα είναι τώρα όνομα αυτό για γυναίκα;‒, να φανώ άντρας, να πάψω να κρύβομαι, να τη βάλω να καθίσει απέναντί μου, να την κοιτάξω στα μάτια και να της πω το και το. Γιατί πάνε κιόλας τρεις βδομάδες που με έδιωξαν από τη δουλειά κι ακόμα κρύβομαι, τρεις βδομάδες τώρα φεύγω κάθε πρωί κανονικά από το σπίτι, αλλά δεν πάω στη δουλειά, αφού δεν έχω πια δουλειά, μόνο γυροφέρνω με το Micra ώρες ολόκληρες από τη μια άκρη της Αθήνας στην άλλη κι ακόμα παραπέρα ‒Λαύριο, Πέραμα, Ραφήνα‒, και ξέρω βέβαια πως δεν μπορεί να συνεχιστεί για πολύ ακόμα αυτό. Τι σόι άντρας είναι αυτός που κρύβεται από τη γυναίκα του, που της λέει ψέματα, που αρνείται να αντιμετωπίσει στα ίσα την πραγματικότητα, να πει πως ό,τι έγινε έγινε και να προχωρήσει παρακάτω ‒άσε κιόλας που δεν συμφέρει καθόλου αυτή η ιστορία, γιατί ήδη έχω χαλάσει ένα κάρο λεφτά στις βενζίνες.

Κοίταζα τον κόσμο γύρω μου και τα κόκκινα φώτα των αυτοκινήτων που αναβόσβηναν μπροστά μου κι άκουγα τις σφυρίχτρες των τροχονόμων και τις φωνές από τη διαδήλωση στο βάθος. Οι αληθινοί άντρες, οι άντρες οι σωστοί, δεν αναχαράζουν τα περασμένα, δεν κολλάνε στο παρελθόν. Οι αληθινοί άντρες έχουν κοντή μνήμη και ψηλά ποδάρια, ξεχνούν και τρέχουν, ξεχνούν και τρέχουν μπροστά. Οι αληθινοί άντρες προχωράνε μπροστά, δεν κάνουν κύκλους. Οι αληθινοί άντρες είναι πραχτικοί, έχουν τετράγωνο μυαλό και τρίγωνη καρδιά. Οι αληθινοί άντρες σκέφτονται πρακτικά, αντιδρούν πρακτικά, πονάνε πρακτικά. Οι αληθινοί άντρες πράττουν πρακτικά. […]

[Χρήστος Οικονόμου, Οι κόρες του Ηφαιστείου. Διηγήματα, εκδ. Πόλις, 2017, σσ. 163-164].

 

Θέμα Γ΄: Στο Κείμενο 3, να παρουσιάσετε και να ερμηνεύσετε τη συναισθηματική κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο πρωταγωνιστής αξιοποιώντας τρεις (3) διαφορετικούς κειμενικούς δείκτες. Πώς κρίνετε την αντίδρασή του; (150-200 λέξεις) [Μονάδες 15]

 

Ενδεικτική απάντηση

Ο πρωταγωνιστής του αποσπάσματος βιώνει μια σειρά από αρνητικά συναισθήματα: άγχος, αναστάτωση, ανασφάλεια, εκνευρισμό, αίσθημα κατωτερότητας, χαμηλή αυτοπεποίθηση (Γιατί πάνε κιόλας τρεις βδομάδες … κι ακόμα παραπέρα). Η κακή ψυχολογική του κατάσταση οφείλεται αφενός στην απόλυσή του από τη δουλειά και αφετέρου στην αδυναμία του να ομολογήσει την αλήθεια στη γυναίκα του (Πριν από τρεις εβδομάδες με σούταραν από τη δουλειά […] αν θα τα κατάφερνα, από Δευτέρα τουλάχιστον, να φανώ άντρας και να πω την αλήθεια στην Αντριάνα). Η χαρακτηριστική επανάληψη της φράσης Οι αληθινοί άντρες στη δεύτερη παράγραφο τονίζει την απογοήτευσή του εξαιτίας της αδυναμίας του να φερθεί με αξιοπρέπεια, να δείξει θάρρος και να ομολογήσει την αλήθεια. Την αδυναμία του να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των περιστάσεων υπογραμμίζουν, επίσης, οι αλλεπάλληλες ρητορικές ερωτήσεις που απευθύνει στον εαυτό του: Τι σόι άντρας είναι αυτός που κρύβεται από τη γυναίκα του, που της λέει ψέματα, που αρνείται να αντιμετωπίσει στα ίσα την πραγματικότητα… Τέλος, η συμβολική εικόνα της κυκλοφοριακής συμφόρησης στο κέντρο της πόλης (Μπλοκαρισμένος στο φανάρι του Attica… Κοίταζα τον κόσμο γύρω μου…) φαίνεται να αντικατοπτρίζει το ψυχολογικό του αδιέξοδο, τη συναισθηματική εμπλοκή του σε μία κατάσταση που τον κρατά αρκετές μέρες δέσμιο και από την οποία δείχνει ανήμπορος να λυτρωθεί. 

 

♦