Νεοελληνική Γλώσσα Β΄ λυκείου (9) - Εργασία, επάγγελμα

 

Θέματα σχετικά με την εργασία και την επιλογή επαγγέλματος (σελ. 95-103)

Εξειδίκευση

εξειδίκευση: (για πρόσ.) απόκτηση γνώσεων και εμπειρίας σε ορισμένο κλάδο επιστήμης, τέχνης, επαγγέλματος· ειδίκευση: Επαγγελματική ~. Ο ανθρωπισμός ως αντίδοτο στην υπερβολική ~ και στην τεχνολογία. [Λεξικό Κοινής Νεοελληνικής] 

      
Γιατί χρειάζεται;

1. Η τεχνολογική πρόοδος καθιστά αναγκαίες τις ειδικές γνώσεις για το χειρισμό και την αξιοποίηση των τεχνολογικών μέσων.

2. Η διεύρυνση των γνώσεων στις επιστήμες. Ο επιστήμονας, σήμερα, αδυνατεί να αποκτήσει καθολική γνώση λόγω:

- της τεράστιας ποσότητας γνώσεων που έχει συσσωρευθεί,

- των περιορισμένων δυνατοτήτων του ανθρώπινου μυαλού.

3. Η αύξηση της παραγωγής και η συνεχής βελτίωση των αγαθών προϋποθέτουν εξειδικευμένους ερευνητές για την παραγωγή νέας γνώσης. 

4. Οι προκλήσεις και τα πολύπλοκα προβλήματα της εποχής μας (ασθένειες, γενετική μηχανική, οικολογία, πρωτοποριακές συσκευές κλπ.) απαιτούν εξειδικευμένη γνώση για την αποτελεσματική αντιμετώπιση τους.

5. Ο ανταγωνισμός (σε επιστημονικό, επαγγελματικό, οικονομικό κλπ. επίπεδο) υποχρεώνει τους επιστήμονες, τους ερευνητές και τους εργαζόμενους να εξειδικεύονται για να εξασφαλίσουν θέσεις εργασίας ανάλογα με την ειδικότητά τους. 

      
Θετικά αποτελέσματα

1. Εμφάνιση νέων επαγγελμάτων, που προσφέρουν περισσότερες δυνατότητες απασχόλησης και συμβάλλουν στη μείωση της ανεργίας.

2. Το άτομο:

- να αποκτά ουσιαστική και όχι επιπόλαιη γνώση,

- αναδεικνύει και να αναπτύσσει τις ιδιαίτερες ικανότητες, τις δεξιότητες και τις κλίσεις του,

- περιορίζει τους κινδύνους και τις δυσκολίες μιας εργασίας.

3. Εξασφαλίζεται η αποτελεσματικότητα της εργασίας, αφού:

- αυξάνεται η ποσότητα,

- βελτιώνεται η ποιότητα ενός έργου, 

- μειώνεται ο παραγωγικός χρόνος.

4. Η εξειδίκευση έχει θετικό αντίκτυπο στην ψυχολογία του ανθρώπου, γιατί ο εξειδικευμένος αισθάνεται επαγγελματικά επαρκής και εργάζεται δίχως ανασφάλειες και άγχος.

Αρνητικές συνέπειες

1. Η εξειδίκευση είναι δυνατό να οδηγήσει: 

- στην πνευματική μονομέρεια, γιατί ο επιστήμονας, ο ερευνητής ή ο εργαζόμενος αφοσιώνεται μόνο στον ιδιαίτερο τομέα του.

- σε μονόπλευρη και όχι σφαιρική αντιμετώπιση των πραγμάτων.

- στην αδιαφορία για τις επιπτώσεις της εργασίας, όπως συμβαίνει με τους τεχνοκράτες, που αποβλέπουν μόνο στην επίτευξη των ποσοτικών στόχων και παραβλέπουν ή/και αδιαφορούν την κοινωνική διάσταση της δραστηριότητάς τους.

2. Η εξειδίκευση είναι δυνατό να καλλιεργήσει υπέρμετρες φιλοδοξίες, διαρκή αναζήτηση τίτλων και υπέρογκων αμοιβών.

3. Το άτομο αφιερώνει πολύ χρόνο για να εξειδικευτεί και όχι για να αναπτύξει κοινωνικές και προσωπικές σχέσεις, κάτι που μπορεί να επιδράσει αρνητικά στην πολύπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητάς του.

Εξειδίκευση και πνευματική καλλιέργεια 

Σίγουρα η εποχή ευνοεί την εξειδίκευση. Ποια εξειδίκευση όμως; Αυτή που στοχεύει μόνο στην παραγωγή νέας γνώσης ή αυτή που αποσκοπεί στην προσφορά γνώσης που ωφελεί τον άνθρωπο; Για παράδειγμα, ποιο το όφελος χημικών συντηρητικών (τα οποία αναπτύχθηκαν ύστερα από έρευνες πολλών ετών) που διατηρούν αναλλοίωτα τα τρόφιμα για πολύ καιρό, αλλά πιθανόν να βλάπτουν μακροπρόθεσμα τον ανθρώπινο οργανισμό; Ο εξειδικευμένος εργαζόμενος όμως δεν πρέπει να λύνει μόνο προβλήματα, αλλά να τα λύνει με γνώμονα την ωφέλεια που προσφέρει στο κοινωνικό σύνολο. Πρέπει να νιώθει μέρος του συνόλου και όχι ένα απομονωμένο εργαλείο που λύνει προβλήματα. Αν τα παραπάνω φαίνονται κάπως υπερβολικά, διαβάστε την παρακάτω δήλωση επιστήμονα:

«Δεν αισθάνομαι ένοχος… Δεν μπορούσε κανείς να ξέρει τι θα συνέβαινε. Δεν ήταν δουλειά μου. Αυτό ήταν δουλειά άλλων. Εγώ αντιμετώπιζα ένα επείγον πρόβλημα… Για μένα άλλο είναι η κατασκευή πυρομαχικών και άλλο η χρήση τους. Δεν μπορεί να κατηγορήσει κανείς το όπλο που έριξε το βλήμα για τη δολοφονία του προέδρου… Δεν είναι δική μου δουλειά να ασχολούμαι με πολιτικά ή ηθικά ερωτήματα. Επειδή έπαιξα κάποιο ρόλο στην τεχνολογική ανάπτυξη της ναπάλμ [εμπρηστική βόμβα]. Δε σημαίνει ότι είμαι και περισσότερο κατάλληλος να σχολιάσω τις ηθικές πλευρές του ζητήματος».

[Δήλωση του L. F. Fleser, διευθυντή ομάδας επιστημόνων του Harvard για την κατασκευή των βομβών ναπάλμ κατά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, New York Times, 27-12-1967 (από το βιβλίο Έκφραση-΄Εκθεση για το λύκειο, γ΄ τεύχος, σελ.100)]

❧

Κριτήρια επιλογής επαγγέλματος

- προσωπική προτίμηση (ύστερα βέβαια από την κατάλληλη ενημέρωση).

- η κοινωνική καταξίωση και τα χρήματα που προσφέρει.

- οικογένεια: η γνώμη των οικείων βαραίνει οπωσδήποτε, αλλά δεν πρέπει να θεωρείται αλάνθαστη.

- ο τόπος καταγωγής: νέοι που μεγάλωσαν στην επαρχία είναι πιθανό να ασχοληθούν με τις αγροτικές εργασίες· αντίθετα, όσοι μεγάλωσαν στις πόλεις σπάνια θα ακολουθήσουν ανάλογα επαγγέλματα. 

- το φύλο: οι γυναίκες αποφεύγουν συνήθως κάποια επαγγέλματα που απαιτούν σκληρή χειρωνακτική εργασία, όπως του ανθρακωρύχου, του μηχανικού, του αγρότη κλπ.

- οι κοινωνικές ανάγκες: τα οικονομικά προβλήματα ωθούν πολλούς στη βεβιασμένη ή/και υποχρεωτική επιλογή επαγγέλματος.  

- εκπαίδευση: ένα καλό γενικό σχολείο στην περιοχή μπορεί να ωθήσει τους νέους προς θεωρητικές σπουδές (καθηγητικές σχολές, οικονομικά, πολυτεχνείο κλπ.), ενώ ένα καλό τεχνικό σχολείο προς τεχνολογικά επαγγέλματα.

- πρότυπα: οι νέοι γοητεύονται από επιτυχημένους επαγγελματίες, κυρίως όπως παρουσιάζονται από τα ΜΜΕ και τον τύπο, και επιθυμούν να ακολουθήσουν παράλληλους δρόμους· (η επιλογή αυτή κρύβει παγίδες!).

- οικιακή εργασία: σαφώς παρεξηγημένη, ιδίως από τους άνδρες, αν και αποτελεί βασική συνιστώσα της ομαλής οικογενειακής ζωής· σίγουρα οι αντιλήψεις πάνω στο ζήτημα αλλάζουν. Οι σημερινοί ρυθμοί της ζωής και η έξοδος της γυναίκας στην αγορά εργασίας απαιτούν κοινή οικιακή εργασία. 

Γυναικεία και ανδρικά επαγγέλματα 

Τα στερεότυπα ξεπερνιούνται και συναντά κανείς γυναίκες στο στρατό ή στα σώματα ασφαλείας και άνδρες σε συνεργεία καθαρισμού. Παρόλα αυτά, κάποια επαγγέλματα που απαιτούν μυϊκή δύναμη (οικοδόμοι, υδραυλικοί, ηλεκτρολόγοι) ασκούνται σχεδόν αποκλειστικά από άνδρες.

Εξαφάνιση επαγγελμάτων 

Κάποια παραδοσιακά επαγγέλματα εκλείπουν. Συνέπειες: ανεργία, πτώση της ποιότητας των παραγόμενων προϊόντων, αδιαφορία του εργαζόμενου για το αποτέλεσμα, αφού ο ίδιος αποτελεί ένα κρίκο στην αλυσίδα της παραγωγής και δε συμμετέχει σε όλα τα στάδια κατασκευής (ο εργαζόμενος απομακρύνεται ψυχικά από το αντικείμενο της δουλειάς του και η εργασία καταντά μηχανική διαδικασία χωρίς καμία έμπνευση).

ΑΜΕΑ κι εργασία 

Ιδίως στις δημοκρατικές κοινωνίες, όπου η ισότιμη αντιμετώπιση όλων των πολιτών κατοχυρώνεται -θεωρητικά τουλάχιστο- και νομικά, είναι απαραίτητο να αποφεύγεται η περιθωριοποίησή τους. Αντίθετα, πρέπει να εξασφαλίζεται η ψυχική τους ηρεμία με την δυνατότητα να προσφέρουν στο κοινωνικό σύνολο και να απαλείφονται οι προκαταλήψεις σε βάρος τους. Αυτό θα γίνει αν: 

(1) αξιοποιούνται στην κατάλληλη θέση (π.χ. δουλειές γραφείου: τηλεφωνητές, λογιστικά κλπ.)

(2) η Πολιτεία ρυθμίσει το εργασιακό καθεστώς για αυτά τα άτομα: επιδοτήσεις για αγορά του κατάλληλου εξοπλισμού για την εργασία τους, περισσότερες άδειες, μειωμένο ωράριο εργασίας κλπ. Κάτι τέτοιο, βέβαια, φαίνεται εφικτό μόνο στο δημόσιο τομέα, γιατί οι ιδιώτες δύσκολα θα προσλάβουν ΑΜΕΑ, αφού θα τους κοστίζει περισσότερο, ενώ θα προσφέρει λιγότερες ώρες εργασίας. 

(3) μοριοδοτούνται στους διαγωνισμούς προσλήψεων.

(4) οι πόλεις αποκτήσουν την κατάλληλη υποδομή για τις μετακινήσεις τους: ειδικά πεζοδρόμια, ράμπες στα δημόσια κτήρια κλπ.

Ανεργία και αντικοινωνική συμπεριφορά 

(1) η ανεργία πιθανόν να οδηγήσει κάποιον σε παράνομες δραστηριότητες, προκειμένου να εξασφαλίσει πόρους. 

(2) οι άνεργοι εύκολα εντάσσονται σε ακραίες ομάδες/οργανώσεις ή υιοθετούν αντικοινωνικές αντιλήψεις και συμπεριφορές.

(3) η ανεργία προκαλεί αισθήματα απόρριψης, μειονεξίας, τα οποία μπορεί να εξωθήσουν σε παραβατική συμπεριφορά (ἀργία μήτηρ πάσης κακίας)· πιο απλά, οι άνεργοι αφού δεν μπορούν να ενσωματωθούν στην κοινωνία, νιώθουν ότι αυτή τους απορρίπτει και έτσι στρέφονται εναντίον της.

(4) ο άνεργος μπορεί να αντιμετωπίσει ψυχολογικά προβλήματα ή/και άλλα προβλήματα υγείας (π.χ. καρδιακά), λόγω της μόνιμης πίεσης και της απογοήτευσης την οποία αισθάνεται. 

(5) ο άνεργος συχνά γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης από εργοδότες που τον υποχρεώνουν να εργάζεται περιστασιακά, με ελάχιστη αμοιβή κλπ.

Τηλεργασία

	πλεονεκτήματα	μειονεκτήματα
για τον εργαζόμενο (δημοσιογράφοι,  χειριστές Η/Υ, διαφημιστές-προωθητές προϊόντων, γραφίστες, γραμματείς, εκπαιδευτικοί κλπ.)	- μείωση ανεργίας σε κάποιους κλάδους εργαζομένων. - αξιοποίηση ευαίσθητων κοινωνικών ομάδων: ΑΜΕΑ, μητέρων που ανατρέφουν παιδιά, ασθενών κλπ. - οι εργαζόμενοι δεν είναι υποχρεωμένοι να μετακινούνται στα αστικά κέντρα. - δυνατότητα συμπληρωματικών αποδοχών από περισσότερες δουλειές. - ευέλικτο ωράριο, άνεση στην διεκπεραίωση των εργασιών. - κέρδος χρόνου (μετακινήσεις).	- περιστασιακή, ίσως ασταθής, εργασία. - λιγότερες αποδοχές. - απομόνωση, έλλειψη συνεργασίας, απρόσωπη εργασία, αφού ο εργαζόμενος δεν αναπτύσσει σχέσεις με τους συναδέλφους του. - πιθανή επαγγελματική στασιμότητα.
για τον εργοδότη	- οικονομικό όφελος, αφού θα χρειάζονται λιγότερες εγκαταστάσεις, γραφεία κλπ. - το χαμηλότερο κόστος εργασίας κάνει πιο ανταγωνιστική την εταιρεία.	- πιθανά προβλήματα στις διαδικασίες, δυσλειτουργίες, καθυστερήσεις. - έλλειψη προσωπικής επαφής με τους εργαζομένους.

  

Θέλω κι άλλο!

Πρέπει να υπάρχουν προνομιούχοι και μη προνομιούχοι στον τομέα της εργασίας; Είναι η προσωπική αξία ο μόνος λόγος της επιτυχίας των προνομιούχων; Ο πολιτικός φιλόσοφος Michael Sandel καταθέτει τις απόψεις του σε αυτό το σύντομο βίντεο (έχει ελληνικούς υπότιτλους).

❦