Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Α΄ Γυμνασίου (7) - Ενότητα 7η

Ο Αλέξανδρος κόβει τον Γόρδιο δεσμό (πίνακας του Andre Castaigne, 1898-1899) [πηγή: Βικιπαίδεια]

Ενότητα 7η  Η λύση του γόρδιου δεσμού

Συμπληρωματικό υλικό για τον συγγραφέα και το έργο του

Ο Λεύκιος Φλάβιος Αρριανός γεννήθηκε γύρω στο 95 μ.Χ. στη Νικομήδεια της Βιθυνίας. Καταγόταν από πλούσια αριστοκρατική οικογένεια και ήταν Ρωμαίος πολίτης. Στοιχεία για τον βίο του αντλούμε από το έργο του (απαράμιλλη πηγή αυτοβιογραφικών στοιχείων είναι ο Κυνηγετικός), από τον Δίωνα τον Κάσσιο, από τον Φώτιο και άλλους συγγραφείς. Ο Αρριανός σπούδασε κοντά στον στωικό φιλόσοφο Επίκτητο και διέσωσε το έργο του δασκάλου του εκδίδοντας τις σημειώσεις που είχε κρατήσει (Ἐπικτήτου Διατριβαί και Ἐγχειρίδιον). Εκτός από τις λογοτεχνικές και συγγραφικές ενασχολήσεις, ανέπτυξε πολιτική δραστηριότητα και έφτασε μέχρι το αξίω­μα του υπάτου.

Σύμφωνα με επιγραφικές μαρτυρίες, έμεινε στην Καππαδοκία έως το θάνατο του Αδριανού και στη συνέχεια πήγε στην Αθήνα, όπου έλαβε γύρω στο 145/146 τον τίτλο του επώνυμου άρχοντα. Εί­ναι άγνωστη η ακριβής χρονολογία του θανάτου του, όμως από τον Φώτιο και το λεξικό Σούδα πληροφορούμαστε ότι ζούσε έως τη βασιλεία του Μάρκου Αυρηλίου. Το έργο του περιλαμβάνει τον Κυνηγετικό, την Ἰνδική συγγραφή, τον Περίπλουν τοῦ Εὐξείνου Πόντου, την Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασιν κ.ά.

βιβλίο του καθηγητή, σ. 52

Αρχαίο κείμενο	Μετάφραση
Ὡς δὲ Άλέξανδρος παρῆλθεν ἐς Γόρδιον,	Όταν ο Αλέξανδρος έφτασε στο Γόρδιο,
πόθος λαμβάνει αὐτὸν ἰδεῖν τὴν ἅμαξαν τὴν Γορδίου	τον κατέλαβε πόθος να δει την άμαξα του Γορδίου
καὶ τὸν δεσμόν τοῦ ζυγοῦ τῆς ἁμάξης.	και το δεσμό του ζυγού της άμαξας.
Πρὸς δὲ δὴ ἄλλοις ἐμυθεύετο καὶ τόδε περὶ τῆς ἁμάξης,	Και μεταξύ άλλων, βέβαια, και αυτό λεγόταν για την άμαξα,
ὅστις λύσειε τὸν δεσμόν τοῦ ζυγοῦ τῆς ἁμάξης,	ότι δηλαδή, όποιος λύσει το δεσμό του ζυγού της άμαξας,
τοῦτον χρῆναι  ἄρξαι τῆς Ἀσίας.	αυτός ήταν ορισμένο από τη μοίρα να εξουσιάσει την Ασία.
Ἦν δὲ ὁ δεσμὸς ἐκ φλοιοῦ κρανίας	Ο δεσμός ήταν από φλούδα κρανιάς
καὶ τούτου οὔτε τέλος οὔτε ἀρχὴ ἐφαίνετο.	και δε φαινόταν ούτε το τέλος ούτε η αρχή του.
Ἀλέξανδρος δὲ, ὡς ἀπόρως μὲν εἶχεν ἐξευρεῖν  λύσιν τοῦ δεσμοῦ,	Ο Αλέξανδρος, επειδή αδυνατούσε να βρει τη λύση του δεσμού,
οὐκ ἤθελε δὲ περιιδεῖν ἄλυτον,	αλλά και δεν ήθελε να τον αφήσει άλυτο,
(φοβούμενος) μή τινα καὶ τοῦτο ἐργάσηται κίνησιν ἐς τοὺς πολλοὺς,	(γιατί φοβόταν) μήπως αυτό προκαλέσει κάποια αναταραχή στο πλήθος,
παίσας τῷ ξίφει διέκοψε τὸν δεσμὸν καὶ ἔφη λελύσθαι.	αφού χτύπησε το δεσμό με το ξίφος του, τον έκοψε και είπε ότι λύθηκε.
Ἀπηλλάγη δ’ οὖν ἀπό τῆς ἁμάξης	Απομακρύνθηκε, λοιπόν, από την άμαξα
αὐτός τε καὶ οἱ ἀμφ’ αὐτόν	ο ίδιος και οι σύντροφοί του
ὡς ξυμβεβηκότος τοῦ λογίου τοῦ ἐπὶ τῇ λύσει τοῦ δεσμοῦ.	με την ιδέα ότι είχε εκπληρωθεί ο χρησμός για τη λύση του δεσμού.
Καὶ γὰρ καὶ τῆς νυκτός ἐκείνης βρονταί τε	Και πράγματι τη νύχτα εκείνη βροντές
καὶ σέλας ἐξ οὐρανοῦ ἐπεσήμηναν·	και λάμψη από τον ουρανό έδωσαν σημείο επιδοκιμασίας·
καὶ ἐπὶ τούτοις Ἀλέξανδρος ἔθυε τῇ ὑστεραίᾳ	γι’ αυτό το λόγο ο Αλέξανδρος πρόσφερε θυσία την επόμενη μέρα
τοῖς φήνασι θεοῖς	στους θεούς που του φανέρωσαν
τὰ τε σημεῖα καὶ τὴν λύσιν τοῦ δεσμοῦ.	τα σημάδια και τον τρόπο λύσης του δεσμού.

Ἀρριανός, Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις 2.3.1-8 (διασκευή)

Συμπληρωματικά σχόλια για το κείμενο της Ενότητας

Η Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις είναι το εκτενέστερο και ένα από τα πιο σημαντικά σωζόμενα έργα του Αρριανού. Ο συγγραφέας του το αποκαλεί Ἡ περὶ Ἀλεξάνδρου συγγραφή (7.3.1)· για τη σύνθεσή του βασίστηκε σε ιστορικούς του Αλεξάνδρου, όπως ο Πτολεμαίος Α΄ ο Λάγου και ο Αριστόβουλος από την Κασσάνδρεια. Το έργο καταλαμβάνει επτά βιβλία και καταγράφει ιστορικά γεγονότα αρχίζοντας από την άνοδο του Αλεξάνδρου στο θρόνο, αφού πρώτα ο συγγραφέας κάνει αναφορά στις πηγές και στις μεθόδους που ακολούθησε. Στο δεύτερο βιβλίο (απ’ όπου και το κείμενο της Ενότητας) ο Αρριανός καταγράφει τα γεγονότα στο Γόρδιον, στη μάχη της Ισσού και στην πολιορκία της Τύρου και της Γάζας.

βιβλίο του καθηγητή, σ. 52

✽

Παραδείγματα ιστορικών προσώπων που επέδειξαν αποφασιστικότητα σε κρίσιμες περιστάσεις

Η αποφασιστικότητα του Θεμιστοκλή πριν από τη ναυμαχία της Σαλαμίνας (Πλούταρχος, Θεμιστοκλής 12.2-5)

Προτομή του Θεμιστοκλή της ρωμαϊκής εποχής,
βασισμένη σε ελληνικό πρωτότυπο του 470 π.Χ.
(Αρχαιολογικό Μουσείο της Όστιας, Ιταλία)
[πηγή: Βικιπαίδεια]

[12.2] Αλλά, όταν ο στόλος των εχθρών φάνηκε στην Αττική και πλέοντας προς το λιμάνι του Φαλήρου σκέπασε τ’ ακρογιάλια ολόγυρα και ο ίδιος ο βασιλιάς με το πεζικό του κατέβηκε στη θάλασσα και τον είδαν με συγκεντρωμένο το στρατό του, γιατί όλες οι δυνάμεις του εχθρού μαζεύτηκαν σ’ ένα μέρος, τότε πια σβήστηκαν από το μυαλό των Ελλήνων τα λόγια του Θεμιστοκλή. Οι Πελοποννήσιοι έστρεφαν πάλι τα βλέμματά τους με ανησυχία προς τον Ισθμό και θύμωναν, αν κανένας τους έκανε άλλη πρόταση· έτσι αποφάσισαν να φύγουν τη νύχτα και δόθηκε διαταγή στους κυβερνήτες για το ξεκίνημα των πλοίων. [12.3] Στην περίπτωση αυτή ο Θεμιστοκλής, καταλυπημένος από τη σκέψη ότι οι Έλληνες, αδιαφορώντας για τη βοήθεια που τους προσφέρουν ο τόπος και τα στενά, έμελλαν να σκορπιστούν στις πόλεις τους, σκέφτηκε και σχεδίασε το περίφημο τέχνασμα με το Σίκιννο. [12.4] Ο Σίκιννος αυτός ήταν περσικής καταγωγής, αιχμάλωτος πολέμου, μα αφοσιωμένος στο Θεμιστοκλή και παιδαγωγός των παιδιών του. Τον έστειλε λοιπόν κρυφά στον Ξέρξη και του έδωσε διαταγή να πει ότι ο Θεμιστοκλής, ο στρατηγός των Αθηναίων, προτιμά να εξυπηρετήσει τα συμφέροντα του βασιλιά και γι’ αυτό σπεύδει να του κάμει γνωστό ότι οι Έλληνες σκέφτονται να φύγουν κρυφά και τον προτρέπει να μην τους αφήσει να φύγουν, παρά τη στιγμή που βρίσκονται σε αταξία και είναι χωρίς το πεζικό τους, να επιτεθεί και να καταστρέψει τη ναυτική τους δύναμη. [12.5] Ο Ξέρξης που πίστεψε πως αυτά του τα έλεγε άνθρωπος που τον αγαπά, ευχαριστήθηκε και αμέσως έδωσε διαταγή στους πλοιάρχους τα άλλα πλοία να τα ετοιμάσουν με ησυχία, αλλά με διακόσια να ξεκινήσουν αμέσως, για να περικυκλώσουν όλο το πέραμα γύρω γύρω και να περιζώσουν τα κοντινά νησιά, ώστε να μην ξεφύγει κανένας από τους εχθρούς του.

Πλουτάρχου Βίοι, Θεμιστοκλής και Περικλής, Β΄ Γυμνασίου, εισ. μτφ. σχόλ. Μιχ. Χ. Οικονόμου, ΟΕΔΒ, Αθήνα 1966

[πηγή: δείτε το κείμενο καθώς και άλλα παραδείγματα κρίσιμων επεμβάσεων στη σχετική εφαρμογή του Φωτόδεντρου]