 |
| Ναυσικά (1878) του Frederic Leighton (1830-1896) [πηγή: Βικιπαίδεια] |
ζ 139-259
H συνάντηση του Οδυσσέα με τη Ναυσικά
Βασικά σημεία:
1. Η επέμβαση της θεάς Αθηνάς
H Αθηνά επεμβαίνει στην εξέλιξη της δράσης προετοιμάζοντας τη συνάντηση Οδυσσέα και Ναυσικάς, ώστε η κοπέλα να τον βοηθήσει (στ. 142-144). Η θεά πραγματοποιεί το σχέδιο ως εξής:
(α) κάνει τη Ναυσικά να ρίξει τη μπάλα στο ποτάμι και τα κορίτσια να φωνάξουν απογοητευμένα. Ο Οδυσσέας, φυσικά, ξυπνά και σκέφτεται να τις πλησιάσει (στ. 145-148).
(β) δίνει θάρρος στη Ναυσικά να σταθεί απέναντι στον ταλαιπωρημένο αλλά αποκρουστικό στην εμφάνιση Οδυσσέα και να του μιλήσει, την ώρα που οι άλλες κοπέλες, τρομαγμένες τρέχουν εδώ κι εκεί (στ. 173-175).
2. Η δομή του λόγου του Οδυσσέα
Μόλις ο Οδυσσέας αντικρίζει τη Ναυσικά, βρίσκεται σε δίλημμα: να την ικετέψει αμέσως ή να της μιλήσει πρώτα; Η ικεσία μοιάζει προφανής λύση, αλλά επειδή υπάρχει πάντα το ενδεχόμενο να τρομάξει τη Ναυσικά καθώς την πλησιάζει, αποφασίζει να της μιλήσει πρώτα, για να την καθησυχάσει. Οι κουβέντες του βέβαια πρέπει να είναι ζυγισμένες, γιατί από την κοπέλα εξαρτάται η τύχη του (στ. 176-183). Ο λόγος του Οδυσσέα χωρίζεται σε τρία μέρη:
(α) ικεσία και εγκώμιο της κοπέλας (στ. 185-206): εδώ ο Οδυσσέας καλοπιάνει την κοπέλα δηλώνοντας έκθαμβος από την ομορφιά της (τη συγκρίνει μάλιστα με τη θεά Άρτεμη) και μακαρίζοντας τους δικούς της που έχουν κοντά τους τέτοιο πλάσμα.
(β) η ταλαιπωρία και οι φόβοι του (στ. 207-214): στο μέρος αυτό ο Οδυσσέας προσπαθεί να συγκινήσει με τα πάθη του. Εξηγεί στη Ναυσικά ότι βρέθηκε ναυαγός στον τόπο της και ότι είναι έρμαιο των σκληρών διαθέσεων του θεού. Πρέπει η κοπέλα να τον λυπηθεί και να τον βοηθήσει.
(γ) το αίτημα και η ευχή (στ. 215-227): της ζητά ένα απλό ρούχο να καλύψει τη γύμνια του και της εύχεται να αποκτήσει ό,τι ποθεί.
 |
| Η Ναυσικά με τις φίλες της παίζουν. Έργο του John Flaxman (1755-1826) [πηγή: Βικιπαίδεια] |
3. Εκτεταμένη/διεξοδική παρομοίωση
Οι παρομοιώσεις είναι ουσιαστικά συγκρίσεις και οι λογοτέχνες τις χρησιμοποιούν συχνά στα έργα τους. Οι περισσότερες είναι σύντομες και τονίζουν ένα χαρακτηριστικό των προσώπων συνήθως: π.χ. ψηλός σαν κυπαρίσσι, γρήγορος σαν λαγός, πονηρός σαν αλεπού. Στην ομηρική ποίηση υπάρχουν βέβαια σύντομες παρομοιώσεις, αλλά συναντούμε και πιο εκτεταμένες, δηλαδή παρομοιώσεις που καλύπτουν λίγους στίχους (το σχολικό βιβλίο έχει χρήσιμες πληροφορίες στη σελ. 67). Για να κατανοήσουμε τις παρομοιώσεις αυτές, πρέπει να απαντήσουμε στα εξής ερωτήματα:
α. τι παρομοιάζεται;
β. με τι παρομοιάζεται;
γ. ποιο το κοινό τους σημείο;
δ. ποια η λειτουργία της παρομοίωσης;
Στους στίχους 163-169 διαβάζουμε μια εκτεταμένη/διεξοδική παρομοίωση. Εκεί ο Οδυσσέας συγκρίνεται με αγέρωχο λιοντάρι που γυρίζει στα βουνά αδιαφορώντας για την κακοκαιρία, γιατί το πιέζει πείνα. Ψάχνει αποφασισμένο για τροφή ακόμα και σε μαντρί που έχει φύλακες. Το κοινό σημείο στην κατάσταση του Οδυσσέα και του λιονταριού είναι η πιεστική ανάγκη και οι αντίξοες συνθήκες. Με τον εκφραστικό αυτό τρόπο ο ποιητής θέλει να δείξει πιο ζωντανά τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει εδώ ο ήρωας: βασανισμένος ναυαγός βρίσκεται σε άγνωστο τόπο, δεν έχει ένα ρούχο να βάλει πάνω του και η τύχη του εξαρτάται από μερικές κοπέλες που τρέμουν, όταν τον βλέπουν. Από την άλλη, αυτές είναι η μόνη του ελπίδα: πρέπει να τις πείσει ότι δεν είναι επικίνδυνος και ότι χρειάζεται τη βοήθειά τους.
4. Πώς αντιμετωπίζει η Ναυσικά τον Οδυσσέα;
Η Ναυσικά εκτιμά τα λόγια του ξένου και καταλήγει στο συμπέρασμα ότι είναι άνθρωπος αξιοπρόσεκτος και μυαλωμένος. Αμέσως τον καθησυχάζει: θα του εξασφαλίσει ό,τι χρειάζεται, όπως αρμόζει σε ικέτη. Του εξηγεί ότι βρίσκεται στη χώρα των Φαιάκων και ότι η ίδια είναι η κόρη του βασιλιά –επομένως, δεν έχει να φοβάται τίποτα. Στη συνέχεια, καθησυχάζει και τις φίλες της, λέγοντάς τες ότι κανείς δεν μπορεί να απειλήσει τους Φαίακες. Άλλωστε, ο ξένος είναι ένας δύστυχος ναυαγός και πρέπει να τον περιποιηθούν, όπως ορίζουν οι νόμοι της φιλοξενίας.
❦
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου