 |
| Προτομή του Σωκράτη στα Μουσεία του Βατικανού (πηγή: Wikimedia Commons) |
Εισαγωγή στην Αρχαία Ελληνική Φιλοσοφία
Δ2. Οι φιλοσοφικές ιδέες του Σωκράτη Διαλεκτική, μαιευτική, ειρωνεία
§ 1 Ἓν οἶδα, ὅτι οὐδὲν οἶδα: μια βασική σωκρατική θέση. Πώς ο Σωκράτης ξεκίνησε την ενασχόληση με τη φιλοσοφία;
§ 2 Ο Σωκράτης δείχνει την άγνοια και προκαλεί το μίσος
§ 3 Σωκρατική ειρωνεία και αμφισβήτηση: ομοιότητες και διαφορές με τους σοφιστές
§ 4 διαλεκτική: ένας διάλογος ειδικού τύπου
§ 5 μαιευτική: η εξαγωγή της σωκρατικής άποψης από τον συνομιλητή με κατάλληλο χειρισμό της συζήτησης
Η αναζήτηση των ορισμών, η επαγωγική μέθοδος και η ηθική
§ 1-2 Προσωκρατικοί φιλόσοφοι και Σωκράτης: τα θέματα του στοχασμού τους
Ένας από τους [Επτά] σοφούς, ο Θαλής, ήταν χρονολογικά ο πρώτος μιας σειράς από διανοητές που παραμέρισαν τη μυθολογική και θεολογική ερμηνεία του κόσμου και ενδιαφέρθηκαν ιδιαίτερα για θέματα φυσικής και κοσμολογίας. Τους ονομάζουμε φυσικούς φιλοσόφους, φυσιολόγους, ή προσωκρατικούς. Τα συγγράμματά τους, που οι μεταγενέστεροι τους έδιναν τον συμβατικό τίτλο "Περί φύσεως", έχουν όλα χαθεί· ωστόσο, οι θεωρίες τους μας είναι σε γενικές γραμμές γνωστές από συγγραφείς νεότερους, που μερικές φορές έχουν διασώσει και τις αρχικές διατυπώσεις. Το ίδιο ισχύει και για φιλοσόφους σαν τον Θαλή και τον Πυθαγόρα, που πιστεύουμε ότι δεν άφησαν πίσω τους τίποτα γραπτό.
Φάνης Κακριδής, Αρχαία Ελληνική Γραμματολογία
(περισσότερα για τους προσωκρατικούς εδώ)
§ 3-4 σωκρατική μέθοδος: οι ἐπακτικοὶ λόγοι και το ὁρίζεσθαι καθόλου
Δ3. Η δίκη και ο θάνατος του Σωκράτη
§ 1 η κατηγορία
§ 2 οι κατήγοροι
§ 3 τα κίνητρα της μήνυσης – πρώτη κατηγορία
§ 4 διέφθειρε ο Σωκράτης τους νέους; (δεύτερη κατηγορία)
§ 5 η ετυμηγορία
§ 6-7 η απάντηση του Σωκράτη στην ετυμηγορία
§ 8 οι τελευταίες μέρες και η εκτέλεση
 |
| Πλάτων, ρωμαϊκό αντίγραφο μιας προτομής του γλύπτη Σιλανίωνα (πηγή: Βικιπαίδεια) |
Ε1. Πλάτων, ο βίος του
§ 1 γέννηση – οικογένεια
§ 2 η 7η επιστολή
§ 3 εκπαίδευση και λογοτεχνικό ταλέντο
§ 4 απογοήτευση από την πολιτική
§ 5 ο Πλάτων στα Μέγαρα – θητεία – πρώιμοι διάλογοι
Τα ταξίδια του Πλάτωνα και η σικελική εμπειρία
§ 1 ο Πλάτων στην Κάτω Ιταλία και τη Σικελία
§ 2 δεύτερο και τρίτο ταξίδι στη Σικελία
Η ίδρυση της Ακαδημίας
§ 1 η σχολή του Πλάτωνα
§ 2 οι μαθητές του
 |
| Μαρμάρινο μπούστο του Αριστοτέλη. Ρωμαϊκό αντίγραφο ενός έργου του Λυσίππου (περίπου 330 π.Χ.). Ο μανδύας είναι νεότερη προσθήκη. (πηγή: Wikimedia Commons) |
Αριστοτέλης
Πότε και πού γεννήθηκε ο Αριστοτέλης — Λίγα λόγια για την καταγωγή του
§ 1 τόπος και χρόνος γέννησης
§ 2 ο πατέρας του και η φιλαναγνωσία
Ο Αριστοτέλης στην Ακαδημία του Πλάτωνα: μαθητής πρώτα, δάσκαλος στη συνέχεια
§ 1 οι συνθήκες στην Ακαδημία: η απουσία του Πλάτωνα, η ελευθερία στην έρευνα και στην διδασκαλία, ο Εύδοξος ο Κνίδιος και οι επιστημονικές επιδράσεις που δέχθηκε ο Αριστοτέλης
§ 2 ο Πλάτων αντιλαμβάνεται τις αρετές του νεαρού Αριστοτέλη
§ 3 ο Αριστοτέλης ως δάσκαλος στην Ακαδημία: η κριτική στους συναδέλφους και στον Πλάτωνα, οι εχθροί και η σταθερή προτίμηση στην αλήθεια
Ο Αριστοτέλης στη Μακεδονία: δάσκαλος του Αλέξανδρου
§ 1 η εκπαίδευση του νεαρού Αλέξανδρου
Επιστροφή του Αριστοτέλη στην Αθήνα: αρχίζει η τρίτη περίοδος της φιλοσοφικής του δραστηριότητας. Ο Αριστοτέλης διδάσκει στο Λύκειο
§ 1 πίσω στην Αθήνα: ο Θεόφραστος, το Λύκειον και ο Περίπατος
§ 2 τα έργα της περιόδου
Ο Αριστοτέλης εγκαταλείπει οριστικά την Αθήνα — Το τέλος της ζωής του
§ 1 τα τελευταία χρόνια: ο ώριμος Αριστοτέλης, το αντιμακεδονικό κλίμα και η κατηγορία σε βάρος του
§ 2 οι χαρακτηρισμοί του για την Αθήνα
Παράλληλα κείμενα:
[για τη σωκρατική ειρωνεία]
Η αποστολή του Σωκράτη λοιπόν, αυτή που, καθώς λέει η "Απολογία", του ανατέθηκε από το μαντείο των Δελφών, δηλαδή από τον θεό Απόλλωνα, είναι επομένως να κάνει τους ανθρώπους να συνειδητοποιήσουν την άγνοιά τους, τη μη-γνώση τους, το ότι δεν κατέχουν τη σοφία. Για να αντεπεξέλθει στην αποστολή του, ο ίδιος ο Σωκράτης θα υιοθετήσει τη στάση κάποιου που δεν ξέρει τίποτα, δηλαδή θα υιοθετήσει μια αφελή στάση. Πρόκειται για την περίφημη σωκρατική ειρωνεία: η προσποιητή άγνοια, το αθώο ύφος με το οποίο ρωτούσε, για παράδειγμα, να μάθει αν κάποιος είναι σοφότερος από τον ίδιον. […]
Γι' αυτό στις συζητήσεις, ο Σωκράτης είναι πάντα ερωτών: «γιατί δέχεται ότι δεν ξέρει τίποτα», όπως παρατηρεί ο Αριστοτέλης [ἐπεὶ καὶ διὰ τοῦτο Σωκράτης ἠρώτα ἀλλ' οὐκ ἀπεκρίνατο· ὡμολόγει γὰρ οὐκ εἰδέναι]. «Ο Σωκράτης υποβιβάζοντας ο ίδιος τον εαυτό του», μας λέει ο Κικέρων, «υποχωρούσε περισσότερο από όσο χρειαζόταν στους συνομιλητές που ήθελε να αντικρούσει: έτσι, με το να σκέφτεται κάτι και να λέει κάτι άλλο, απολάμβανε συνήθως να χρησιμοποιεί αυτή την υπόκριση, που οι Έλληνες αποκαλούν ειρωνεία».
Στην πραγματικότητα δεν έχουμε να κάνουμε με μια ψεύτικη στάση, με υποκρισία, αλλά με ένα είδος χιούμορ μέσω του οποίου εκείνος που το χρησιμοποιεί δηλώνει ότι αρνείται να πάρει τελείως στα σοβαρά τόσο τους άλλους όσο και τον ίδιο του τον εαυτό, γιατί ακριβώς, ό,τι είναι ανθρώπινο, ακόμα και όταν είναι φιλοσοφικό, είναι αβέβαιο και δεν υπάρχει κανένας λόγος να κομπάζουμε γι' αυτό. Η αποστολή του Σωκράτη λοιπόν είναι να κάνει τους ανθρώπους να συνειδητοποιήσουν τη μη-γνώση τους. […]
Όταν ο Σωκράτης διατείνεται πως ένα μόνο γνωρίζει, ότι δεν γνωρίζει τίποτα, σημαίνει ότι αρνείται την παραδοσιακή αντίληψη για τη γνώση. Η φιλοσοφική του μέθοδος δεν έγκειται στη μετάδοση μιας γνώσης, πράγμα που θα σήμαινε να απαντά στα ερωτήματα των μαθητών, αλλά, εντελώς αντίθετα, στο να ρωτά τους μαθητές, μια που αυτός ο ίδιος στην πραγματικότητα δεν έχει τίποτα να τους πει, τίποτα να τους μάθει όσον αφορά το θεωρητικό περιεχόμενο της γνώσης. Η σωκρατική ειρωνεία έγκειται στο να καμώνεται πως θέλει να μάθει κάτι από τον συνομιλητή του έτσι ώστε να τον οδηγήσει να ανακαλύψει πως δεν γνωρίζει τίποτα στον τομέα όπου ισχυρίζεται ότι είναι γνώστης.
[πηγή: Πιέρ Αντό, "Σωκράτης", μτφ. Θανάσης Γιαλκέτσης, εφ. Ελευθεροτυπία (Βιβλιοθήκη), 23/11/2001]
Θέλω κι άλλο!
- Εισαγωγή στην Αρχαία Ελληνική Φιλοσοφία (ασκήσεις)
❦
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου