Σπιναλόγκα, το νησί των λεπρών

Η Σπιναλόγκα από ψηλά – λήψη Χρ. Κωνσταντινίδης (πηγή: Η Μηχανή του Χρόνου)

Το αρχαίο όνομα της νησίδας ήταν Καλυδώνα. Βρίσκεται στον κόλπο της Ελούντας (αρχαία ονομασία Ολούς, -οῦντος) στον δήμο Αγίου Νικολάου του νομού Λασιθίου Κρήτης. Οχυρώθηκε από τους Βενετούς.

Το όνομα «Σπιναλόγκα» το πήρε κατά την Ενετοκρατία και σημαίνει «μακρύ αγκάθι» (spina=αγκάθι, longa=μακρύ). Προέκυψε από παραφθορά της ονομασίας «Stinelonde» (στην Ελούντα), εξελίχθηκε σε «Spinalonde» και τελικά σε «Spinalonga».

Στις 30 Μαΐου του 1903 υπογράφηκε η απόφαση για να μετατραπεί η Σπιναλόγκα σε λεπροκομείο και στις 13 Οκτωβρίου 1904 μεταφέρθηκαν 251 ασθενείς, 148 άνδρες και 103 γυναίκες.

Η δυτική πλευρά του νησιού (πηγή: Βικιπαίδεια)

Το 1913, με την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα, άρχισαν να μεταφέρονται λεπροί απ’ όλη την χώρα και το εξωτερικό, ενώ σταδιακά η Σπιναλόγκα χαρακτηρίστηκε ως Διεθνές Λεπροκομείο της Ευρώπης. Ο πληθυσμός έφτασε μέχρι και τους 1.000 κατοίκους. Απέναντι από την Σπιναλόγκα δημιουργήθηκε κι ένας μικρός συνοικισμός, η Πλάκα, όπου υπήρχε ένα πανδοχείο για τους επισκέπτες και κάποια καταστήματα με τρόφιμα και άλλα είδη πρώτης ανάγκης, τα οποία προμηθεύονταν οι λεπροί αλλά και οι επισκέπτες τους.

Το 1948 ανακαλύφθηκε στην Αμερική το πρώτο φάρμακο για την αντιμετώπιση της λέπρας και σταδιακά η Σπιναλόγκα άρχισε να αδειάζει. Το 1957 αποχώρησαν και οι τελευταίοι ασθενείς. Οι εναπομείναντες χανσενικοί, που δεν είχαν θεραπευτεί ακόμη, μετακομίστηκαν στο λεπροκομείο της «Αγίας Βαρβάρας» στο Αιγάλεω (ή «λοιμωδών νόσων», όπως επικράτησε να λέγεται). Κάποιοι ασθενείς, έστω και θεραπευμένοι, αντιμετώπιζαν με μεγάλη επιφύλαξη -και όχι αβάσιμα- την επιστροφή τους στο περιβάλλον που ζούσαν πριν μπουν στην Σπιναλόγκα, λόγω του «στίγματος» που κουβαλούσαν, φοβούμενοι την κοινωνική απόρριψη.

Ο Επανεινώνδας Ρεμουνδάκης (1914-1978) σε νεαρή ηλικία. πηγή: Η Μηχανή του Χρόνου

Επαμεινώνδας Ρεμουντάκης ή Ρεμουνδάκης (1914, Αγία Τριάδα Λασιθίου - 1978, Αγία Βαρβάρα Αττικής)

Σφράγισε με τη ζωή και την πολυκύμαντη δράση του, το χανσενικό κίνημα στην Ελλάδα. Όντας τριτοετής φοιτητής της Νομικής Αθηνών, στα 22 του χρόνια υποχρεώθηκε με εγκλεισμό για 20 χρόνια στη Σπιναλόγκα, όπου ίδρυσε την «Αδελφότητα Ασθενών Σπιναλόγκας».

Τα χρόνια που ακολούθησαν, αγωνίστηκε για την καλυτέρευση των συνθηκών διαβίωσης των ασθενών, και μετέπειτα, με το κλείσιμο της Σπιναλόγκας το 1957, νοσηλεύτηκε και παρέμεινε για άλλα 22 χρόνια στο Λεπροκομείο-Σανατόριο της Αγ. Βαρβάρας στο Αιγάλεω.

 

Πηγές-περισσότερες πληροφορίες

• Σπιναλόγκα - άρθρο της Βικιπαίδειας.
• Επαμεινώνδας Ρεμουντάκης - άρθρο της Βικιπαίδειας και της Μηχανής του Χρόνου.
• Σπιναλόγκα, άλλοτε νησί των λεπρών, σήμερα τουριστική βιομηχανία! - βίντεο.
• Σπιναλόγκα, Το νησί των λεπρών - βίντεο.
• Τρία ντοκιμαντέρ από το αρχείο της ΕΡΤ: Σπιναλόγκα, Ο ξερόβραχος του μαρτυρίου, Το νησί της σιωπής.

 

♦