Μιχαηλίδου Ανδρονίκη, Ο δωρικός και ο ιωνικός ρυθμός: από την αρχαιότητα έως σήμερα

Κατά την Αρχαϊκή Εποχή (750 - 450 π.Χ.) εμφανίστηκαν στην αρχιτεκτονική για τη δόμηση και τη στήριξη των μεγάλων μνημείων δύο τύποι ρυθμών, οι οποίοι στην συνέχεια επικράτησαν στον Ελλαδικό χώρο: ο ιωνικός και ο δωρικός αρχιτεκτονικός ρυθμός.

 

Δωρικός ρυθμός

πηγή: arxontoula.weebly.com

Ο δωρικός ρυθμός εμφανίστηκε στο δεύτερο μισό του 7ου αιώνα π.Χ. στην Πελοπόννησο, πιο συγκεκριμένα στο Άργος, και στην συνέχεια διαδόθηκε και στη Μ. Ασία. Είναι πιθανόν να προέρχεται από τη Μυκηναϊκή αρχιτεκτονική. Οι πρώτοι δωρικοί ναοί πιθανότατα κατασκευάστηκαν στη βόρεια Πελοπόννησο -σύμφωνα με τους ερευνητές- στα τέλη του 8ου αιώνα π.Χ. ή στις αρχές του 7ου αιώνα π.Χ.

Το βασικό του χαρακτηριστικό είναι η σειρά από κίονες που στηρίζουν την στέγη του ναού και έχουν απλή μορφή. Αρχικά οι κίονες δεν έχουν βάση και στηρίζονται στο δάπεδο, δηλαδή στο κρηπίδωμα. Ο κορμός (κίονας) τους έχει κατακόρυφες ραβδώσεις και λεπταίνει προς τα πάνω. Στην κορυφή του υπάρχει το κιονόκρανο που αποτελείται από έναν στρογγυλό δίσκο (τον εχίνο) και μια τετράγωνη πλάκα (τον άβακα), πάνω στην οποία ακουμπά η υπόλοιπη κατασκευή. Πάνω από τους κίονες βρίσκεται η ανωδομή του ναού, που ονομάζεται θριγκός, και αποτελείται από:

(α) το επιστύλιο, μια σειρά από οριζόντια δοκάρια που πατούν επάνω στα κιονόκρανα,

(β) τα τρίγλυφα, που είναι μια ζώνη η οποία σχηματίζεται από τις απολήξεις των κάθετων δοκαριών της στέγης, στις οποίες έκαναν τρεις κάθετες χαράξεις (γλυφές). Ο ελεύθερος χώρος ανάμεσα στα τρίγλυφα καλύπτονταν με πήλινες πλάκες που ονομάζονται μετόπες, οι οποίες συνήθως διακοσμούνταν με παραστάσεις.

(γ) από πάνω είναι το γείσο, το τμήμα της στέγης που προεξέχει και στηρίζεται στα κάθετα δοκάρια, δηλαδή στη ζώνη με τις τριγλύφους και τις μετόπες. Τα ξύλα του γείσου στερεώνονταν με ορθογώνια κομμάτια ξύλου, που καρφώνονταν επάνω τους.

(δ) επάνω στο γείσο στηρίζεται μια κοίλη υδρορροή που λέγεται σίμη και έχει κατά διαστήματα τρύπες για την απορροή του νερού της βροχής. Οι οπές έχουν συχνά τη μορφή κεφαλής λιονταριού.

Ο δωρικός ρυθμός διατηρήθηκε γενικά αναλλοίωτος για αιώνες και χαρακτηρίζεται από λιτότητα, αυστηρότητα και μεγαλοπρέπεια.

 

Ιωνικός ρυθμός

Ο δεύτερος αρχιτεκτονικός ρυθμός είναι ο ιωνικός. Δημιουργήθηκε όταν οι Ίωνες θέλησαν να φτιάξουν έναν ναό για την θεά Άρτεμη, στους κίονες του οποίου ήθελαν να δώσουν την αναλογία του γυναικείου σώματος. Οπότε ο ιωνικός κίονας είναι πιο λεπτός από τον δωρικό, ο οποίος αποδίδει τις αναλογίες του ανδρικού σώματος.

πηγή: arxontoula.weebly.com

Βασικό χαρακτηριστικό του ιωνικού ρυθμού είναι το κιονόκρανο, που αποτελείται από τρία μέρη: τον άβακα, τις έλικες και τον αστράγαλο. Η ύπαρξη έλικας διαφοροποιεί σημαντικά το ιωνικό κιονόκρανο από το δωρικό. Πάνω από τον άβακα υπάρχει το επιστύλιο, το οποίο αποτελείται από τρείς λίθινες πλάκες και στηρίζει τη ζωφόρο. Η ζωφόρος αποτελείται από λίθινες πλάκες, οι οποίες συνήθως φέρουν ανάγλυφες παραστάσεις. Τέλος ο ρυθμός τελειώνει με το γείσο, λίθινη διακόσμηση με μικρή κλίση προς τα έξω, για να προστατεύει τα αρχιτεκτονικά μέλη από το νερό της βροχής, το αέτωμα, το τριγωνικό άνοιγμα που βλέπουμε στο πάνω μέρος του ναού, το καταέτιο γείσο και τη σίμη, κορνίζες που προστάτευαν το αέτωμα από τη βροχή.

Ο πρώτος περίπτερος ιωνικός ναός που γνωρίζουμε χτίστηκε στο μεγάλο ιερό της Ήρας στη Σάμο. Χρονολογείται στο δεύτερο μισό του 8ου αιώνα π.Χ. και είναι ένας από τους παλαιότερους της Ελλάδας.

Οι δύο αυτοί ρυθμοί αποτέλεσαν δημοφιλή αρχιτεκτονικά στυλ όχι μόνο σε Ελληνικές περιοχές αλλά και εκτός Ελλάδας, αφού παρατηρούμε πολλά αρχαία μνημεία τα οποία είναι εμπνευσμένα από αυτούς τους δύο ρυθμούς. Εντός του Ελλαδικού χώρου χαρακτηριστικά παραδείγματα δωρικού ρυθμού είναι ο Παρθενώνας, ο ναός του Ηφαίστου στο Θησείο και ο ναός της Ήρας στην Ολυμπία. Επίσης, υπάρχουν και ιωνικού ρυθμού, όπως ο ναός της Αθηνάς Νίκης και το Ερέχθειο (και τα δύο στην Αθήνα). Στο εξωτερικό, μνημεία δωρικού ρυθμού είναι ο ναός της Concordia (στη Σικελία) και ο πρώτος ναός της Ήρας στο Paestum (Ιταλία). Κτήρια ιωνικού ρυθμού εμφανίζονται και στη νεοκλασική αρχιτεκτονική της Ευρώπης και της Αμερικής. Ακολουθούν μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα:

Βρετανικό Μουσείο, Λονδίνο (πηγή: Βικιπαίδεια)

Πύλη Βρανδεμβούργου, Βερολίνο (πηγή: Βικιπαίδεια)

Πρόσοψη της αίθουσας της Γερουσίας, Καπιτώλιο, Ουάσιγκτον (πηγή: Βικιπαίδεια)

Ο ιωνικός και ο δωρικός ρυθμός δεν είναι απλώς μορφές αρχιτεκτονικής του παρελθόντος, αλλά τρόποι έκφρασης ιδεών και αξιών που παραμένουν σημαντικές μέχρι σήμερα. Ο δωρικός ρυθμός, με την απλότητα και τη σταθερότητά του, συμβολίζει τη δύναμη, την τάξη και την ισορροπία. Ο ιωνικός, πιο κομψός και λεπτομερής, εκφράζει την αρμονία, την ομορφιά και την ανθρώπινη κλίμακα. Το γεγονός ότι οι δύο αυτοί ρυθμοί συνεχίζουν να χρησιμοποιούνται και να επηρεάζουν τη νεότερη αρχιτεκτονική δείχνει τη διαχρονική τους αξία. Μέσα από αυτούς, η αρχιτεκτονική συνδέει το παρελθόν με το παρόν και μας βοηθά να κατανοήσουμε καλύτερα τον πολιτισμό και τις αξίες που τον διαμόρφωσαν.

Η Ανδρονίκη Μιχαηλίδου είναι μαθήτρια της Α΄ τάξης του 2ου ΓΕΛ Θερμαϊκού και μέλος της σχολικής ομάδας Erasmus+ 

Η παρούσα εργασία εκπονήθηκε στα πλαίσια της υλοποίησης προγράμματος Erasmus+

Πηγές:

• In what ways did Greek inventions affect later development in European life? – ανάρτηση στην Historiana.
• Μανόλη Βουτυρά & Αλεξάνδρας Γουλάκη-Βουτυρά, Η Αρχαία Ελληνική Τέχνη και η Ακτινοβολία της – ιστοσελίδα των Ψηφίδων για την Ελληνική Γλώσσα
• Δωρικός και ιωνικός ρυθμός - μαθησιακές εφαρμογές στο Φωτόδεντρο
• Αρχαίος ελληνικός ναός - μαθησιακή εφαρμογή στο Φωτόδεντρο
• Για τον εντοπισμό κτηρίων της νεότερης εποχή που φέρουν στοιχεία ιωνικού και δωρικού ρυθμού χρησιμοποιήθηκε το ChatGPT.

 

♦