Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Β΄ Γυμνασίου (8) – Ενότητα 8η

 

Πλάτων. Πορτρέτο του Σιλανίωνα (πηγή: Wikimedia Commons)

 

 Ενότητα 8^η Η γένεση της θρησκείας και της δικαιοσύνης

 

Συμπληρωματικά υλικό για τον συγγραφέα και το έργο του

Ο Πλάτων -το πραγματικό του όνομα ήταν Αριστοκλής- γεννήθηκε γύρω στο 428/427 π.Χ. στην Αθήνα. Η οικογένεια του διχάστηκε πολιτικά μετά τον Πελοποννησιακό πόλεμο, καθώς κάποιοι συγ­γενείς του ήταν δημοκρατικοί και κάποιοι άλλοι ολιγαρχικοί. Καταλυτική υπήρξε η γνωριμία του με τον Σωκράτη, του οποίου έζησε τη δίκη και την καταδίκη από κοντά. Ταξίδεψε αρκετά και συνάντησε άλ­λους σοφούς της εποχής του. Όταν επέστρεψε στην πόλη του από τα πρώτα ταξίδια του, γύρω στο 395 π.Χ., δεν έδειξε ενδιαφέρον για συμμετοχή στην πολιτική ζωή της Αθήνας -τον συγκινούσε περισσό­τερο η συγκρότηση μιας ιδεώδους πολιτείας που θα στηριζόταν στη γνώση του Αγαθού. Περί το 387 π.Χ., δημιούργησε μια σχολή στους κήπους του Ακάδημου, την περίφημη Ακαδημία.

Βασική του πεποίθηση ήταν ότι μόνο μέσα από τη φιλοσοφία οι πολιτικοί θα μπορούσαν να βρουν το σωστό δρόμο. Η απογοήτευσή του από την πολιτική κατάσταση της πατρίδας του -η οποία είχε καταδικάσει σε θάνατο έναν Σωκράτη- τον ώθησε να αναζητήσει άλλες πολιτείες για να εφαρμόσει τις απόψεις του περί διακυβέρνησης. Επισκέφτηκε συγκεκριμένα για το σκοπό αυτόν τρεις φορές τη Σι­κελία. Κατά την πρώτη του επίσκεψη στις Συρακούσες είχε συνάψει φιλία με τον Δίωνα, αλλά είχε δια­φωνήσει με τον τύραννο Διονύσιο Α'. Ακολούθησαν άλλες δύο επισκέψεις, όταν την εξουσία είχε α­ναλάβει ο Διονύσιος Β'.

Ο Πλάτων πέθανε περί το 348/347 π.Χ., έχοντας αφοσιωθεί τα τελευταία χρόνια της ζωής του στις μελέτες του και στην Ακαδημία· μάλιστα, κατά τον Παυσανία, τον έθαψαν εκεί κοντά.

Τα έργα του, εκτός από την Απολογία Σωκράτους και φυσικά τις επιστολές του, έχουν μορφή δια­λόγου. Στους διαλόγους του δεν εμφανίζεται ποτέ ο ίδιος, αποστασιοποιούμενος έτσι από την επιχει­ρηματολογία που αναπτύσσεται εκεί. Τα θέματα που θίγονται είναι η αρετή (ανδρεία, σωφροσύνη, δι­καιοσύνη), τα της πολιτείας, η οντολογία, η διαλεκτική, η ποίηση, η τέχνη.

Φυσικά είναι αδύνατο να αναφερθούμε στο πλήθος των ζητημάτων που εγείρονται και ανακινού­νται στο πλατωνικό έργο, γι’ αυτό θα περιοριστούμε στην αναφορά μερικών έργων του: Λάχης, Χαρμίδης, Πρωταγόρας, Γοργίας, Συμπόσιον, Φαίδων, Φαῖδρος Τίμαιος, Κριτίας, Νόμοι, Κρίτων κ.ά.

βιβλίο του καθηγητή (Α΄ Γυμνασίου), σελ.72-73

 

Αρχαίο κείμενο	Μετάφραση[1]
Ἐπειδὴ δὲ ὁ ἄνθρωπος θείας μετέσχε μοίρας,	Λοιπόν, μια και ο άνθρωπος πήρε κι αυτός μερίδιο από τον κλήρο των θεών,
πρῶτον μὲν διὰ τὴν συγγένειαν τοῦ θεοῦ	πρώτα πρώτα, σαν συγγενής των θεών βέβαια,
μόνον ζῲων ἐνόμισεν θεοὺς,	αυτός μόνο απ’ όλα τα ζωντανά πίστεψε σε θεούς
καὶ ἐπεχείρει τε ἱδρύεσθαι βωμούς καὶ ἀγάλματα θεῶν·	και άρχισε να χτίζει βωμούς και αγάλματα των θεών·
ἔπειτα ταχὺ διηρθρώσατο φωνὴν καὶ ὀνόματα τῇ τέχνῃ,	κατόπιν, γρήγορα σχημάτισε γλώσσα και λέξεις με την αξιοσύνη του,
καὶ ηὕρετο οἰκήσεις καὶ ἐσθῆτας καὶ ὑποδέσεις	και βρήκε και κατοικίες και ρούχα και υποδήματα
καὶ στρωμνὰς καὶ τὰς ἐκ γῆς τροφὰς.	και στρώματα και τις τροφές που δίνει η γη.
Οὕτω δὴ παρεσκευασμένοι κατ’ ἀρχὰς	Μ' αυτά λοιπόν τα εφόδια τον πρώτο καιρό
ἄνθρωποι ᾤκουν σποράδην,	οι άνθρωποι ζούσαν σκόρπιοι,
πόλεις δὲ οὐκ ἦσαν·	πολιτείες όμως δεν υπήρχαν.
ἀπώλλυντο οὖν ὑπὸ τῶν θηρίων	Έτσι, τους αφάνιζαν τα θηρία,
διὰ τὸ πανταχῇ εἶναι ἀσθενέστεροι αὐτῶν,	γιατί από κάθε άποψη ήταν πιο αδύναμοι απ’ αυτά·
καὶ πρὸς μὲν τροφὴν	και για να βρουν την τροφή τους,
ἡ δημιουργικὴ τέχνη ἦν ἱκανὴ βοηθὸς αὐτοῖς,	οι τεχνικές γνώσεις τούς βοηθούσαν βέβαια ικανοποιητικά
ἐνδεής δὲ πρὸς τὸν πόλεμον τῶν θηρίων·	όμως δεν μπορούσε να τους σώσει στον πόλεμο με τα θηρία·
οὔπω γὰρ εἶχον πολιτικὴν τέχνην,	και αιτία ήταν που δεν κατείχαν ακόμη την πολιτική τέχνη,
ἧς μέρος πολεμική,	που ένα μέρος της είναι η τέχνη του πολέμου·
ἐζήτουν δὴ ἁθροίζεσθαι καὶ σῲζεσθαι κτίζοντες πόλεις·	τότε ένιωσαν την ανάγκη να συγκεντρώνονται και να χτίζουν πολιτείες, για να σωθούν.
ὅτ’ οὖν ἁθροισθεῖεν, ᾐδίκουν ἀλλήλους	Όμως, όποτε συγκεντρώνονταν, αδικούσε ο ένας τον άλλο,
ἅτε οὐκ ἔχοντες τὴν πολιτικὴν τέχνην,	μια και δεν είχαν την πολιτική τέχνη,
ὥστε πάλιν σκεδαννύμενοι διεφθείροντο.	κι έτσι πάλι σκορπίζονταν και τους έτρωγαν τα θηρία.
Ζεὺς οὖν δείσας περὶ τῷ γένει ἡμῶν μὴ ἀπόλοιτο πᾶν,	Τότε ο Δίας ανησύχησε μήπως χαθεί η ράτσα μας από το πρόσωπο της γης
πέμπει Ἑρμῆν	και στέλνει τον Ερμή
ἄγοντα αἰδῶ τε καὶ δίκην εἰς ἀνθρώπους,	να φέρει τον σεβασμό και τη δικαιοσύνη στους ανθρώπους,
ἵν’ εἶεν πόλεων κόσμοι τε καὶ δεσμοὶ συναγωγοί φιλίας.	για να δημιουργηθούν μονιασμένες πολιτείες και δεσμοί που να δένουν με φιλία τους ανθρώπους.

Πλάτων, Πρωταγόρας 322 a-c

 

^[1] Μτφρ. Η.Σ. Σπυρόπουλος. Πλάτωνος Πρωταγόρας. Εισαγωγή, κείμενο, μετάφραση, ερμηνευτικά σχόλια. 4η έκδ., 1992, Θεσσαλονίκη: Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών (Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη).