Ιστορία Β΄ Γυμνασίου (20) - Οι σταυροφορίες και η πρώτη άλωση της Πόλης

Χάρτης της 1ης Σταυροφορίας (πηγή: Βικιπαίδεια)

 

 Οι σταυροφορίες και η πρώτη άλωση της Πόλης

 

Βασικά σημεία

 

1. Ορισμός και παράγοντες διαμόρφωσης

(α) οι σταυροφορίες και ο σκοπός τους

Οι σταυροφορίες ήταν εκστρατείες που ξεκίνησαν από τη Δυτική Ευρώπη και αποσκοπούσαν στην απελευθέρωση των Αγίων Τόπων από τους μουσουλμάνους.

 

(β) αίτια

• οι φήμες για ωμότητες μουσουλμάνων (Αράβων και Τούρκων) σε βάρος προσκυνητών.
• τα οικονομικά προβλήματα της Δυτικής Ευρώπης.
• η πρόσκληση για βοήθεια του Αλέξιου Α΄ Κομνηνού προς τους δυτικούς ηγεμόνες.

 

2. Οι τρεις πρώτες σταυροφορίες

(α) η 1^η σταυροφορία

Η 1^η σταυροφορία κηρύχθηκε το 1095 και κράτησε από το 1096 έως το 1099. Πραγματοποιήθηκε σε δύο επίπεδα:

• λαϊκή σταυροφορία: προηγήθηκε μία κίνηση ανοργάνωτου όχλου, που διέσχισε την Ευρώπη με τα πόδια και έφτασε στη Μικρά Ασία, όπου εξολοθρεύτηκε από τους Σελτζούκους.
• φεουδαρχική σταυροφορία: ακολούθησε η οργανωμένη εκστρατεία των ηγεμόνων, οι οποίοι έκαναν συμφωνίες με τον Αλέξιο Α΄ Κομνηνό και νίκησαν τους Τούρκους.  

 

(β) τα αποτελέσματα της 1^ης σταυροφορίας

Οι σταυροφόροι κατάφεραν:

• να εκδιώξουν τους Τούρκους από τη δυτική Μικρασία, τα εδάφη της οποίας παραχώρησαν στον Αλέξιο Α΄, όπως είχαν συμφωνήσει.
• να ιδρύσουν ηγεμονίες και κρατίδια στη Συρία και την Παλαιστίνη.

 

Σταυροφορικά κράτη μετά την 1η σταυροφορία (πηγή: Βικιπαίδεια)

 (γ) οι επιπτώσεις της 3^ης σταυροφορίας για το Βυζάντιο

Κατά τη διάρκεια της 3^ης σταυροφορίας το Βυζάντιο έχασε την Κύπρο από τον Άγγλο βασιλιά Ριχάρδο τον Λεοντόκαρδο, ο οποίος παρέδωσε το νησί στον Γάλλο Λουζινιάν (1192). Η Κύπρος έμεινε υπό την εξουσία των Δυτικών για περίπου 400 χρόνια, μέχρι το 1571, όταν την κατέκτησαν οι Τούρκοι.

 

3. Η τέταρτη σταυροφορία και η πρώτη άλωση της Πόλης (1204)

Οι σταυροφόροι της τέταρτης σταυροφορίας αποσκοπούσαν στην κατάκτηση της Συρίας και της Αιγύπτου και είχαν συγκεντρωθεί στη Βενετία. Εκεί τους συνάντησε ο Αλέξιος Άγγελος, γιος του έκπτωτου αυτοκράτορα Ισαάκιου Β΄ Άγγελου, ο οποίος τους ζήτησε βοήθεια, για να επαναφέρει τον πατέρα του στον θρόνο (ο Ισαάκιος είχε ανατραπεί και τυφλωθεί από τον αδελφό του, Αλέξιο Γ΄ Άγγελο). Οι σταυροφόροι και ο ισχυρός δόγης της Βενετίας, Ερρίκος Δάνδολος, συμφώνησαν να βοηθήσουν τον Αλέξιο Άγγελο, αφού μάλιστα τους είχε υποσχεθεί -ανάμεσα στα άλλα- και χρηματική αποζημίωση. Οι σταυροφόροι κατέπλευσαν στην Κωνσταντινούπολη και πέτυχαν να αποκαταστήσουν στον θρόνο τον Αλέξιο Δ' και τον τυφλωμένο πατέρα του Ισαάκιο Β'. Όταν, όμως, δεν ικανοποιήθηκαν οι απαιτήσεις τους, πολιόρκησαν και κατέκτησαν την Κωνσταντινούπολη για λογαριασμό τους (1204 –πρώτη άλωση).

 

Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους σταυροφόρους της 4ης Σταυροφορίας (1204). Πηγή: Βικιπαίδεια

  

Πηγές:

 

Ο πάπας κηρύσσει τη Σταυροφορία

Γενναιότατοι στρατιώτες... Μην αφήνετε να σας κρατήσει στην πατρίδα ούτε η ιδιοκτησία ούτε η οικογενειακή φροντίδα. Γιατί αυτή η χώρα, που περιβάλλεται από όλες τις μεριές από θάλασσα και οροσειρές, είναι υπερπλήρης από σας. Δεν της περισσεύουν τα πλούτη. Μόλις και μετά βίας μπορεί να θρέψει αυτούς που την καλλιεργούν. Γι' αυτό αλληλοτρώγεστε και σπαράζετε μεταξύ σας. Πάψτε πια τις εχθρότητες, ας σταματήσουν οι διαφωνίες κι ας πάρουν τέλος οι πόλεμοι μεταξύ σας, αφήστε κάθε μίσος και διχογνωμία να κοιμηθούν. Πάρτε το δρόμο για τους Αγίους Τόπους, ελευθερώσετε αυτή τη γη από το γένος του Διαβόλου και υποτάξτε τη σε σας. Η βασιλική πόλη (Ιερουσαλήμ)... είναι τώρα αιχμάλωτη από τους εχθρούς της και έχει υποφέρει τόσο... ώστε να έχει καταργηθεί η λατρεία... Γι' αυτό το λόγο αναλάβετε αυτό το ταξίδι για την άφεση των αμαρτιών σας και εξασφαλίστε την αθάνατη δόξα του Βασιλείου των Ουρανών".

Από το έργο του ιστορικού Γουλιέλμου από την Τύρο Historia rerum in partibus transmarinis gestarum,

στο: Select Documents of European History, έκδ. Laffan, Νέα Υόρκη 1929, 55-56.

 [πηγή: Ιστορία του Μεσαιωνικού και Νεότερου Κόσμου, Β΄ λυκείου]

 

[Η κατάληψη της Ιερουσαλήμ από τους Σταυροφόρους (1099)]

Η επιτυχία της πολιορκίας δεν ήταν καθόλου σίγουρη, άλλα με τη βοήθεια ενός προδότη εντός των τειχών, οι σταυροφόροι κατέλαβαν την Ιερουσαλήμ στις 15 Ιουλίου του 1099 και επιδόθηκαν σε μια άνευ προηγουμένου σφαγή, την οποία περιγράφει με θριαμβευτικούς τόνους ο Φουλχέρος της Σάρτρ, ένας Γάλλος λόγιος που ακολούθησε τη σταυροφορική στρατιά:

«Οι Φράγκοι μπήκαν πανηγυρικά στην πόλη το μεσημέρι της Μεγάλης Παρασκευής, την ημέρα που ο Χριστός, με την επί του Σταυρού θυσία του, λύτρωσε από την αμαρτία τον κόσμο όλο. Και υπό τον ήχο των σαλπίγγων και μες στη γενική αναταραχή, εφόρμησαν με τόλμη αλαλάζοντας «Ο Κύριος μεθ’ ημών!». Κι ευθύς ύψωσαν ένα λάβαρο στην κορυφή του τείχους. Οι ειδωλολάτρες πανικοβλήθηκαν, και όλο το θάρρος που είχαν ως τότε επιδείξει μετατράπηκε σε άτακτη φυγή στα δρομάκια της πόλης ... Πολλοί Σαρακηνοί που είχαν σκαρφαλώσει στη στέγη του ναού του Σολομώντα πληγώνονταν θανάσιμα από βέλη καθώς προσπαθούσαν να διαφύγουν, κι έπεφταν από τη στέγη με το κεφάλι. Γύρω στους δέκα χιλιάδες καρατομήθηκαν στο ναό. Αν είσαστε εκεί, το αίμα της σφαγής θα σας έφτανε μέχρι τον αστράγαλο. Τι να πω; Κανείς τους δεν απόμεινε ζωντανός. [Οι Φράγκοι]  δε χαρίστηκαν ούτε στις γυναίκες, ούτε στα παιδιά ... Οι ιπποκόμοι μας και οι πεζικάριοι, όταν ανακάλυψαν τα τεχνάσματα των Σαρακηνών, ξεκοίλιαζαν εκείνους πού μόλις είχαν μακελέψει, για να βγάλουν από τα έντερα τους τα βυζαντινά [χρυσά νομίσματα] που είχαν καταπιεί οι σιχαμεροί τους λαιμοί, ενόσω ήταν ζωντανοί! Για τον ίδιο λόγο, μερικές ήμερες αργότερα οι άνδρες μας έστησαν έναν πελώριο σωρό από πτώματα και τα κατέκαψαν, ώστε να βρουν πιο εύκολα το προαναφερθέν χρυσάφι.»

Από το έργο του David Nicholas, Η εξέλιξη του μεσαιωνικού κόσμου, ΜΙΕΤ, Αθήνα 2005, σελ. 391

 

 

Θέλω κι άλλο!

• Χάρτες των σταυροφοριών: μαθησιακό αντικείμενο από το Φωτόδεντρο.
• Σταυροφορίες: γενικές πληροφορίες από την ιστοσελίδα του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού.
• 1η σταυροφορία: ντοκιμαντέρ με ελληνικούς υπότιτλους από το κανάλι Epic History (α΄ μέρος και β΄ μέρος).
• 1η σταυροφορία: ντοκιμαντέρ (α΄ μέρος, β΄μέρος, γ΄μέρος, δ΄ μέρος, ε΄ μέρος, στ΄ μέρος, ζ΄ μέρος).
• 1η σταυροφορία: άρθρο της Βικιπαίδειας.
• 4η  σταυροφορία: άρθρο της Βικιπαίδειας.
• Ο Αλέξιος Άγγελος καλεί σε βοήθεια τους σταυροφόρους της 4ης σταυροφορίας: πληροφορίες από την ιστοσελίδα του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού.
• Ελληνισμός και Δύση: το χρονικό της 4ης σταυροφορίας (ντοκιμαντέρ).
• Η 4η σταυροφορία και η άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους: βίντεο από το κανάλι Kings and Generals (με ελληνικούς υπότιτλους).

 

❦