It's the Most Wonderful Time of the Year - Canadian Brass
❦
![]() |
Μένης Κουμανταρέας [πηγή: LIFO] |
Ένα χριστουγεννιάτικο διήγημα του Μένη Κουμανταρέα
γραμμένο ειδικά για τα «Βιβλία» του «Βήματος της Κυριακής», 25/12/2004
Στους γονείς και στον αδελφό μου, εκεί που βρίσκονται
Ο κουρέας της γειτονιάς μας ανέμισε δυσοίωνα τα ψαλίδια του πάνω από τα μαλλιά του πατέρα μου που είχαν αρχίσει ν’ αραιώνουν ανεπαίσθητα και να γκριζάρουν.
«Οι φαβορίτες σας θέλουν μια ιδέα κόντυμα, κύριε Αντώνη, και το μουστάκι σας λίγο ψαλίδισμα. Πρέπει όμως να βιαστείτε». Να βιαστεί για ποιο λόγο; Ο πατέρας μου κοίταξε τον κουρέα του με απορία.
«Τα Χριστούγεννα», κι έσκυψε στο αυτί του πατέρα μου, «δεν πρέπει να σας βρουν εδώ στη γειτονιά».
Σε δυο βδομάδες είχαμε Χριστούγεννα – τα πρώτα ελεύθερα μετά από τέσσερα χρόνια γερμανικής κατοχής – μα η ατμόσφαιρα στην πόλη ανάστατη. Από τις πρώτες κιόλας μέρες του Δεκέμβρη υπήρχαν συγκεντρώσεις και αψιμαχίες. Οι διακοπές στο σχολείο φέτος άρχισαν πολύ νωρίτερα κι εμείς τα παιδιά χαιρόμασταν γι’ αυτήν την παρατεταμένη αργία.
Από την άλλη, όμως, δεν υπήρχαν χριστουγεννιάτικα ψώνια και δώρα, βόλτες στα μαγαζιά και το καθιερωμένο δέντρο – που τότε ήταν πολυτέλεια των καλών οικογενειών – παρέμενε στο πατάρι να σκονίζεται μαζί με τα εορταστικά στολίδια του, κουκουνάρια, καμπανίτσες και χρυσοφτέρουγα αγγελάκια.
«Σας το λέω εμπιστευτικά», και κάνοντας πλούσιο αφρό ο κουρέας άρχισε να ξυρίζει κόντρα τον πατέρα μου. «Όσο γρηγορότερα φύγετε τόσο το καλύτερο».
Αυτοί όλοι οι κουρείς, σκεφτόμουν, με τη δικαιολογία ότι κρατούν ξυράφι, μπορούν με μια κίνηση να σου πάρουν το κεφάλι. Απορούσα, μάλιστα, πώς ο κουρέας της γειτονιάς δεν ήταν κι αυτός εαμίτης ή ελασίτης, που τόσα λέγονταν για την αγριότητά τους. ‘H μήπως η προειδοποίησή του τον ενοχοποιούσε κι αυτόν; Όσο για μένα, δεν είχα λόγους ν’ ανησυχώ ακόμα, τα δικά μου γένια ήταν μόλις ένα μελαχρινό χνούδι.
Πρωτοσέλιδο της εφημερίδας Μακεδονία (16 Νοεμβρίου 1973). Πηγή: Βικιπαίδεια |
Γιώργος Γαβριήλ, Η λάθος πληροφορία που οδήγησε στο «Πολυτεχνείο»
Ο Γιώργος Γαβριήλ ήταν φοιτητής της Φυσικομαθηματικής Σχολής
και έλαβε ενεργό μέρος στις καταλήψεις της Νομικής
Από τα παιδιά της σημερινής εποχής κανένα δεν μπορεί να καταλάβει το κλίμα της δικτατορίας. Δεν υπήρχε καμία έκφραση της προσωπικής ή κοινωνικής μου ζωής όπου να μην ένιωθα το βάρος της δικτατορίας. Ήταν μια ταφόπλακα που μας πλάκωνε. Έπρεπε να λειτουργείς πάντα με τον τρόπο που εκείνη απαιτούσε. Καθετί που έκανες, είτε πήγαινες σε σινεμά, σε βιβλιοθήκη ή σε ταβέρνα, είχες πάντα το άγχος ότι δεν ήταν αποδεκτό από τη δικτατορία, και οποιαδήποτε στιγμή θα μπορούσε να το πληρώσεις. Ο Παττακός τα είχε βάλει κάποια στιγμή με όσες φορούσαν μίνι φούστα. Ακόμη και την αμφίεση των νέων ελέγχανε.
![]() |
Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης (φωτογραφία του Παύλου Νιρβάνα) [πηγή: Βικιπαίδεια] |
Μιλούν για τον Παπαδιαμάντη…
Το δωμάτιό του
«Το δωμάτιό του είναι κάτω από μία ταρατσούλα, χωμένο πλάι σε μια πέτρινη σκάλα που κατεβαίνει σε μια μισοστρωμένη αυλή. Κατεβήκαμε τα φαγωμένα στενά σκαλάκια· κι εκείνη με το ζαρωμένο γεροντικό της χέρι, μου 'δειχνε ποιο ήταν το δωμάτιο που νοίκιασε εδώ και είκοσι χρόνια ο Παπαδιαμάντης για 3 καν για 5 δραχμές το μήνα! Στο τελευταίο σκαλί, δεξιά όπως βλέπεις τη μια πλευρά του, με κάτι σκαλίσματα βυζαντινά -εύρημα του σπιτιού τον καιρό που σκάβανε τα θεμέλια του- έχει ένα πηγάδι. Απ’ την άλλη πλευρά του το φωτίζει ένα τόσο δα παραθυράκι, που στο σπασμένο τζαμιλίκι του κρέμεται κάποιο κουρτινάκι από δίμυτο[1] σκούρο. Μικρουλάκι όπως είναι και χαμηλό-χαμηλό, έχει όψη κελλιού. Έχει πορτούλα δική του κι είναι τόσο μοναχικό, όπως ήταν κι η ψυχή του!
![]() |
Χρυσή νεκρική προσωπίδα, γνωστή με τη συμβατική ονομασία ''προσωπίδα του Αγαμέμνονα''. Μυκήνες, Ταφικός Κύκλος Α, Τάφος V, 16ος αι. π.Χ. (πηγή: ιστότοπος του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου) |
Ο Μυκηναϊκός Πολιτισμός
ο πρώτος μεγάλος ελληνικός πολιτισμός
Χρονικά όρια
- Ο πρώτος σημαντικός ελληνικός πολιτισμός αναπτύχθηκε στα 1600-1100 π.Χ. (Ύστερη Εποχή του Χαλκού).
- Πήρε το όνομά του από το σπουδαιότερο κέντρο, τις Μυκήνες.
Ένα μακρύ και δύσκολο ταξίδι ή, αλλιώς, Η Οδύσσεια
Παρακολουθήστε ένα σύντομο βίντεο με ελληνικούς υπότιτλους που παρουσιάζει βασικές πληροφορίες για την Οδύσσεια. Τα κύρια θέματα:
![]() |
Ο Νείλος και οι πηγές του (πηγή: Βικιπαίδεια) |
Η Αίγυπτος
2.1 Η χώρα
• Οι αρχαίοι Έλληνες ονόμαζαν Αίγυπτο το βορειοανατολικό τμήμα της Αφρικής.
• Η χώρα όφειλε τον πλούτο της στις καλοκαιρινές πλημμύρες του ποταμού Νείλου. Η λάσπη που άφηνε πίσω το ποτάμι έκανε πολύ εύφορη τη λωρίδα γης εκατέρωθεν του ποταμού.
• Γεωγραφική διαίρεση: Άνω Αίγυπτος (το νότιο και ορεινό τμήμα) και Κάτω Αίγυπτος (το βόρειο τμήμα, που περιλαμβάνει και το Δέλτα του Νείλου).
Εξεταστέα ύλη
Για την εξεταστέα ύλη δείτε το ΦΕΚ Β΄ 4289/22-7-2024 εδώ. Διαβάστε αναλυτικές οδηγίες για τη διδασκαλία του μαθήματος στη σχετική εγκύκλιο του Υπουργείου (σελ.9).
Ορίζουμε την εξεταστέα ύλη για το έτος 2025 για τα μαθήματα που εξετάζονται πανελλαδικά για την εισαγωγή στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση αποφοίτων Γ' τάξης Ημερησίου Γενικού Λυκείου και Γ΄ τάξης Εσπερινού Γενικού Λυκείου ως εξής:
Εξεταστέα ύλη και οδηγίες διδασκαλίας
Απόφαση 89004/Δ2 (ΦΕΚ 4545/Β΄/05-08-2024) του Υπουργείου Παιδείας [διαβάστε το ΦΕΚ εδώ]. Οδηγίες διδασκαλίας διαβάστε σε αυτόν τον σύνδεσμο.
ΙΣΤΟΡΙΑ - Α΄ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗ
Δείτε την εξεταστέα ύλη για το μάθημα της Ιστορίας στην απόφαση 89004/Δ2/1.8.2024 (ΦΕΚ 4545/Β΄/05-08-2024) του Υπουργείου Παιδείας [δείτε το ΦΕΚ εδώ]. Διαβάστε οδηγίες για την διδασκαλία του μαθήματος εδώ.
Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Β΄ Γυμνασίου
Διδακτέα ύλη
Σε αυτόν τον σύνδεσμο μπορείτε να δείτε την ύλη από το ηλεκτρονικό έγγραφο (στη σελ. 15) του Υπουργείου Παιδείας.
Από το διδακτικό βιβλίο «Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Β΄ Γυμνασίου» των Α. Παπαθωμά, Μ. Γαλάνη-Δράκου, Β. Καμπουρέλλη, Ε. Λουτριανάκη, δεν θα διδαχθούν οι ενότητες 1, 10, 15, 17, 18. Οι υπόλοιπες δεκατρείς (13) ενότητες θα διδαχθούν κατά τη περίοδο Σεπτεμβρίου-Μαΐου.
Εξεταστέα ύλη και οδηγίες διδασκαλίας
Δείτε την εξεταστέα ύλη στην απόφαση 89004/Δ2 (ΦΕΚ 4545/Β΄/05-08-2024) του Υπουργείου Παιδείας. Διαβάστε αναλυτικές οδηγίες για τη διδασκαλία του μαθήματος στη σχετική εγκύκλιο του Υπουργείου. Σε αυτόν τον σύνδεσμο θα βρείτε το πρόγραμμα σπουδών Γλώσσας και Λογοτεχνίας.
Η ιστορία στην Ιαπωνία: κώδικας ή ιδεολογία;
Ερώτηση: «Συχνά λέγεται πως η χώρα μας είναι ανώτερη από τις υπόλοιπες και αξίζει τον σεβασμό μας. Θα ήθελα να μάθω πού θεμελιώνεται η άποψη αυτή».
Απάντηση: «Ορίστε μια πραγματικά καλή ερώτηση. Αδύνατον, όμως, να δοθεί εδώ μια σύντομη έστω απάντηση· γι’ αυτό θα σας παρουσιάσω μόνο τα ουσιαστικά σημεία της.
Όλοι γνωρίζουν ότι οι μονάρχες μας έχουν θεϊκή καταγωγή και υπήρξαν ηγεμόνες μας επί αιώνες, χωρίς διακοπή. Στην Κίνα και στις υπόλοιπες ξένες χώρες, κάθε απλός υπήκοος μπορεί αύριο να ανακηρυχθεί αυτοκράτορας βασιλιάς, αν σκοτώσει τον ηγεμόνα του. Σε άλλες περιπτώσεις επίσης ένας βασιλιάς μπορεί να οδηγηθεί σε παραίτηση. Εάν αρνηθεί, μπορούν να τον εξαναγκάσουν. Είτε ακόμη αυτοκράτορας μπορεί να αντικατασταθεί από κάποιον υποδεέστερο μονάρχη.
Όλα αυτά μας εκπλήσσουν στην ιστορία των άλλων χωρών.
Δεν συμβαίνουν όμως σε μας, όπου δεν υπάρχει απολύτως κανένα παρόμοιο παράδειγμα από καταβολής κόσμου.
Εδώ η θέση του κυβερνήτη και των υπηκόων του έχει καθοριστεί για πάντα…»
![]() |
Ιστορία, ψηφιδωτό του Frederick Dielman (1847-1935). House Members Room, Library of Congress Thomas Jefferson Building, Washington, D.C. [πηγή: Βικιπαίδεια] |
Η μελέτη του ιστορικού παρελθόντος βοηθάει τους ανθρώπους να κατανοήσουν ότι αποτελούν μέρος ενός κόσμου ενιαίου και ότι οι κοινωνίες και τα έθνη δεν αποτελούν απομονωμένες ανθρώπινες κοινότητες ούτε οι πολιτισμοί στεγανές ενότητες αξιών που διατηρούν την αυτονομία τους στον χρόνο, αλλά ενότητες ιδεών και πρακτικών λύσεων που διαρκώς ανασυγκροτούνται υπό την πίεση των νέων συνθηκών και με τη δημιουργική παρέμβαση των ανθρώπινων ομάδων· να κατανοήσουν τους ίδιους και τους «άλλους», διακρίνοντας τις διαφορές και τις ομοιότητες μεταξύ των, στο παρελθόν και το παρόν· να αμφισβητούν την αξία των στερεοτύπων για άλλους λαούς, αλλά και για τους ίδιους· να σέβονται την ιδιαιτερότητα και να μη φοβούνται την ετεροδοξία, να δυσπιστούν δε προς τη μισαλλοδοξία· να διακρίνουν τα γεγονότα από τις εικασίες και την ιστορική πραγματικότητα από την πλασματική εικόνα· να κατανοούν την πολυπλοκότητα των αιτίων και να δυσπιστούν προς τις απογοητευτικές απαντήσεις και τις εύκολες εξηγήσεις· να αναγνωρίζουν την πλαστή αναλογία και την κατάχρηση των «διδαγμάτων» της ιστορίας, να εκτιμούν δε τις συνέπειες τέτοιας καταχρήσεως· να θεωρούν ότι η άγνοια του ιστορικού παρελθόντος μπορεί να τους καταστήσει θύματα εκείνων που γνωρίζουν αυτό το παρελθόν, χωρίς να λησμονούν ότι η ιστορία δεν παίζει τον ρόλο δικαστηρίου και ότι οι ιστοριογράφοι δεν είναι εισαγγελείς που αναζητούν ενόχους· να αναγνωρίσουν ότι ορισμένα προβλήματα δεν επιδέχονται λύσεων που χρησιμοποιήθηκαν στο παρελθόν· να είναι προετοιμασμένοι να αντιμετωπίσουν στη ζωή πράξεις και στάσεις παράλογες και ανέλπιστες· να μην παραιτούνται από την αναζήτηση της αντικειμενικής αλήθειας ούτε να επιτρέπουν να κλονίζεται η πεποίθησή τους ότι υπάρχει τέτοια αλήθεια.
11΄ Η Αμερικανική Επανάσταση, που ξεκίνησε το 1764 στην πραγματικότητα, παρέσυρε τις άλλες και έθεσε τις βάσεις της νέας εποχής.
13΄ Το 1534 ο Γάλλος Ζακ Καρτιέ εξερευνά τον κόλπο του Αγίου Λαυρεντίου, στο βόρειο τμήμα της αμερικανικής ηπείρου. Ακολούθησαν και άλλοι Γάλλοι στη συνέχεια. Στα μέρη εκείνα βρίσκεται το μεγαλύτερο συγκρότημα γλυκών νερών του κόσμου (στους καταρράκτες του Νιαγάρα). Ακολούθησαν τον Μισισιπή και κατέβηκαν νοτιότερα, στη Φλόριντα, στη Λουιζιάνα (από το Louis, το όνομα του Γάλλου βασιλιά Λουδοβίκου). Οι Γάλλοι, λοιπόν, εγκαταστάθηκαν αρχικά στην περιοχή του Καναδά που αργότερα ονομάστηκε Κεμπέκ. (Μεγάλο μέρος του πληθυσμού θέλει να αποσχιστεί και γίνονται δημοψηφίσματα, αλλά μέχρι σήμερα δεν έχει αλλάξει κάτι. Αν αποσχιστεί το Κεμπέκ, θα είναι το μεγαλύτερο γαλλόφωνο κράτος στον κόσμο, 3 φορές μεγαλύτερο από τη Γαλλία!)
![]() |
Η θέση της Μαριούπολης στην Αζοφική Θάλασσα (πηγή: dreamstime.gr) |
14/9/1997
Όταν τον 9ο αιώνα π.Χ. κάποιοι ανήσυχοι Ίωνες από τη Μίλητο άραζαν τα ξύλινα πλοία τους στη βόρεια ακτή του Εύξεινου Πόντου και ίδρυαν δύο πόλεις-αποικίες, την Τίρα και την Ολίβια, δεν φαντάζονταν τι σπόρο ελληνικό έριχναν στις εκβολές του ποταμού Βορυσθένη, του σημερινού Δνείπερου. Μπορεί οι αυτόχθονες κάτοικοι της περιοχής να ήταν «βάρβαροι», Σκύθες, Κολχοί και αργότερα Τάταροι, αλλά η κλειστή θάλασσα που τη λέμε και «Μαύρη» ήταν επί αιώνες κάτω από τον έλεγχο των Ελλήνων, με πόλεις-αποικίες που έφεραν τα ονόματα Θεοδοσία, Παντικάπαιον, Χερσόνησος (η σημερινή Σεβαστούπολη), Ευπατορία, Ηράκλεια και πολλές άλλες. Βάλτε κοντά σ’ αυτές, ή μάλλον απέναντι από αυτές, στη νότια ακτή του Εύξεινου, τις πανάρχαιες ελληνικές πόλεις του Πόντου, Τραπεζούντα, Σαμψούντα, Αμισό, Σινώπη, Κερασούντα, δείτε στον χάρτη και το Βυζάντιον, την πόλη που ίδρυσαν οι Μεγαρείς τον 7ο αιώνα π.Χ. στον Βόσπορο, τη μετέπειτα Κωνσταντινούπολη, και θα δείτε τι υπήρξε για τον ελληνισμό αυτή η θάλασσα.
Αφού μελετήσετε τις περιλήψεις των ραψωδιών, δοκιμάστε τις γνώσεις σας με τη βοήθεια των διαδραστικών ασκήσεων που ακολουθούν.
♦
Ραψωδία Η, Η μονομαχία του Έκτορα και του Αίαντα. Η ταφή των νεκρών
Να χαρακτηρίσεις ως σωστές ή λανθασμένες τις παρακάτω φράσεις, με βάση τις περιλήψεις των ραψωδιών:
![]() |
Αναπαράσταση του παιχνιδιού εφεδρισμός σε μορφή γλυπτού (πηγή: Βικιπαίδεια) |
Ανάμεσα στα παιχνίδια της αρχαίας Αθήνας και σ' αυτά των νεοτέρων χρόνων δεν υπάρχει χάσμα αγεφύρωτο
Καταρχήν θέλω να δώσω μια εξήγηση για τον τίτλο της επιφυλλίδας. Πρόθεσή μου ήταν να ασχοληθώ με την παιδεία και μάλιστα την ανώτατη, με αφορμή γεγονότα που συμβαίνουν καθημερινά σε πανεπιστημιακούς χώρους. Ωστόσο ένα τέτοιο θέμα δεν ταιριάζει στο εορταστικό κλίμα των ημερών και γι' αυτό το λόγο θα αφήσω τα κακώς κείμενα των AEI της χώρας, έναν πραγματικά γόρδιο δεσμό που δεν μπορεί να λυθεί χωρίς γνώση, τόλμη και βεβαίως πολιτικό κόστος. (Και αν δεν εμφανιστεί ένας... Αλέξανδρος το μέλλον του δημόσιου πανεπιστημίου προβλέπεται δυσοίωνο, προς μεγάλη χαρά των θιασωτών της ιδιωτικής ανώτατης εκπαίδευσης). Το ίδιο όμως εορταστικό κλίμα των ημερών, στο οποίο τα παιδιά είχαν την τιμητική τους, με οδήγησε να γράψω σήμερα για τα παιδικά παιχνίδια της αρχαίας Ελλάδας και έτσι να στραφώ από την παιδεία στην παιδιά, μιμούμενος, κατά κάποιο τρόπο, τον Πλάτωνα, ο οποίος, ως γνωστόν, έπαιξε με τις δυο αυτές λέξεις.