Ιστορία Γ΄ λυκείου (11) - Η Ελλάδα στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο

  

Η περιοχή της Βορείου Ηπείρου και τα σύγχρονα όρια κρατών (πηγή: Βικιπαίδεια)

 

Η Ελλάδα στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο

 

Οι εκκρεμότητες της Συνθήκης του Βουκουρεστίου

Η συγκεκριμένη συνθήκη δε ρύθμιζε τα σύνορα Ελλάδας – Αλβανίας και την κυριαρχία στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου. Τελικά:

(α) το Πρωτόκολλο της Φλωρεντίας (4/17 Δεκεμβρίου 1913) παραχωρεί τη Βόρειο Ήπειρο στην Αλβανία.

(β) Το ζήτημα όμως των νήσων του Ανατολικού Αιγαίου δε λύθηκε τότε.

 

Η στάση της Ελλάδας κατά την κήρυξη του πολέμου και η διαφωνία Κωνσταντίνου – Βενιζέλου

§§ 1-2 Διαφωνία Κωνσταντίνου - Βενιζέλου

• Η άποψη του πρωθυπουργού Βενιζέλου: η Ελλάδα πρέπει να μπει στον πόλεμο συμμαχώντας με την Αγγλία και τη Γαλλία, γιατί (α) τελικά θα νικήσουν και (β) τις χώρες αυτές συνέδεαν φιλελεύθερες δημοκρατικές αρχές.
• Η άποψη του βασιλιά Κωνσταντίνου, του υπουργού Εξωτερικών Γ. Στρέιτ και του Γενικού Επιτελείου: τήρηση διαρκούς ουδετερότητας.
• 25 Αυγούστου 1914: ο Βενιζέλος παραιτείται αλλά ο Κωνσταντίνος δεν αποδέχεται την παραίτηση.

§3 Αγγλικές προτάσεις

• η αγγλική κυβέρνηση ετοιμάζει επιχείρηση στα Δαρδανέλια και προτείνει (Φεβρουάριος 1915) στην Ελλάδα συμμετοχή με αντάλλαγμα εδαφικές παραχωρήσεις στα παράλια της Μικράς Ασίας.
• ο Κωνσταντίνος αρνείται και ο Βενιζέλος παραιτείται ξανά.

 

Κωνσταντίνος και Βενιζέλος. Οι δύο πόλοι του Εθνικού Διχασμού (πηγή: ethnos.gr)

 

Ο Εθνικός Διχασμός

§§ 1-3 Πολιτικές περιπέτειες

• Η διαφωνία και η ρήξη Βενιζέλου-Κωνσταντίνου έμεινε γνωστή ως «Εθνικός Διχασμός» και δίχασε το έθνος επί είκοσι και πλέον χρόνια.
• Μάιος 1915: εκλογές και νίκη Βενιζέλου. Ο Κωνσταντίνος εμμένει στις απόψεις του και ο Βενιζέλος παραιτείται ξανά, κάτι που αποτελεί συνταγματική εκτροπή.
• Δεκέμβριος 1915: στις νέες εκλογές απέχει το Κόμμα των Φιλελευθέρων του Βενιζέλου, ο οποίος καταγγέλλει τον Κωνσταντίνο για παραβίαση του Συντάγματος και θεωρεί αντισυνταγματική τη νέα κυβέρνηση.

§§ 4-7 Ο Βενιζέλος και η Εθνική Άμυνα

- Ο Βενιζέλος επαναστατεί και συγκροτεί δική του κυβέρνηση, την Επιτροπή Εθνικής Άμυνας, με έδρα τη Θεσσαλονίκη. Αγγλικά και γαλλικά στρατεύματα έχουν ήδη αποβιβαστεί στην πόλη.

- Μάιος 1916: οι Βούλγαροι καταλαμβάνουν το Ρούπελ. Οι στόλοι της Αγγλίας και της Γαλλίας επιβάλλουν μερικό αποκλεισμό των ελληνικών παραλίων, ενώ οι εκπρόσωποι των δύο δυνάμεων απαίτουν από την ελληνική κυβέρνηση:

• αποστράτευση των ενόπλων δυνάμεων της χώρας,
• άμεση αντικατάσταση της φιλοβασιλικής κυβέρνησης,
• διάλυση της Βουλής και την προκήρυξη νέων εκλογών.

 

Μετά την αποστράτευση συγκροτούνται δυνάμεις κρούσης:

• οι «Επίστρατοι» (οπαδοί του βασιλιά και αντιβενιζελικοί), με επικράτεια την «Παλαιά Ελλάδα» και
• «Αμυνίτες» (βενιζελικοί), με επικράτεια τις «Νέες Χώρες».

Καλοκαίρι 1916: βουλγαρικές δυνάμεις εισβάλλουν στην Ανατολική Μακεδονία, καταλαμβάνουν σημαντικό τμήμα της περιοχής και εξαπολύουν διωγμό εναντίον των Ελλήνων.

 

Η «Τριανδρία της Εθνικής Αμύνης»: Ναύαρχος Κουντουριώτης, Βενιζέλος και Στρατηγός Δαγκλής (πηγή: Βικιπαίδεια)

Το Κίνημα της «Εθνικής Άμυνας» και τα «Νοεμβριανά»

• 16/29 Αυγούστου 1916: εκδηλώνεται το κίνημα της Εθνικής Άμυνας στη Θεσσαλονίκη και ο Βενιζέλος αναλάβει την ηγεσία του, εγκαταλείποντας τους αρχικούς δισταγμούς.
• Ο Κωνσταντίνος δε συνεργάζεται με τις συμμαχικές δυνάμεις. Στην Αθήνα ξεσπούν αιματηρές συγκρούσεις μεταξύ μονάδων πιστών στην κυβέρνηση της Αθήνας και γαλλικών μονάδων. Ακολουθούν έκτροπα από Επίστρατους σε βάρος βενιζελικών (τα «Νοεμβριανά» του 1916).

 

Η εκθρόνιση του Κωνσταντίνου και η είσοδος της Ελλάδας στον πόλεμο

• Οι Γάλλοι απαιτούν την παραίτηση του Κωνσταντίνου, που στις 29 Μαΐου/11 Ιουνίου 1917 απομακρύνθηκε από τον θρόνο της Ελλάδας αυθημερόν, χωρίς να παραιτηθεί από τα δικαιώματά του. Την επομένη, 30 Μαΐου/12 Ιουνίου, αναγορεύτηκε βασιλιάς της Ελλάδας ο δευτερότοκος γιος του Αλέξανδρος.
• Παύει ο αποκλεισμός, ο Βενιζέλος σχηματίζει νέα κυβέρνηση και κηρύττει τον πόλεμο εναντίον της Γερμανίας και των συμμάχων της.
• Οι ένοπλες δυνάμεις, παρότι τραυματισμένες από την κρίση, τις αποστρατείες και τις διώξεις, παίρνουν μέρος στις επιχειρήσεις του μακεδονικού μετώπου.

 

Θέλω κι άλλο!

Ντοκιμαντέρ: Εμείς οι Έλληνες, επεισόδιο 4ο (6΄ - 15΄ ρήξη Βενιζέλου-Κωνσταντίνου, 21' 50'' - 27΄ "Νοεμβριανά" και εξελίξεις σε Ελλάδα και Ευρώπη κατά το 1917).

❦