Μακαρθισμός

Αφίσα της αμερικανικής αντικομμουνιστικής προπαγάνδας (δεκαετία του 1950). Πηγή: Wikipedia

Ο Μίκυ Νοξ (Abraham "Mickey" Knox, 1921−2013) ήταν αμερικανός ηθοποιός και σεναριογράφος. Τη δεκαετία του 1950 ανακάλυψε ότι το όνομά του αναφερόταν στη Μαύρη Λίστα, δηλαδή στους καταλόγους των ατόμων που χαρακτηρίζονταν κομμουνιστές και άρα εχθροί των ΗΠΑ. Τα μεγάλα κινηματογραφικά στούντιο δεν έδιναν δουλειά στα πρόσωπα αυτά και έτσι αναγκάστηκε να μεταναστεύσει στην Ευρώπη, όπου έζησε και εργάστηκε (στο Παρίσι και στη Ρώμη) για πολλά χρόνια. Στο παρακάτω απόσπασμα από τα απομνημονεύματά του (Hollywood, Οι καλοί, οι κακοί και η dolce vita, εκδ. Ηλέκτρα) εξηγεί πώς ξεκίνησε το κυνήγι των κομμουνιστών στον χώρο του αμερικανικού κινηματογράφου και πώς ο ίδιος ανακάλυψε ότι ήταν γραμμένος στη Μαύρη Λίστα.

❧

Ο Τζόζεφ Ρέιμοντ Μακάρθυ (1908 - 1957) ήταν Αμερικανός πολιτικός (Γερουσιαστής) του ρεπουμπλικανικού κόμματος. Έγινε περισσότερο γνωστός από την συμμετοχή του σε έρευνα συμμετοχής ανωτέρων υπαλλήλων στη διείσδυση κομμουνιστικού κινδύνου στις ΗΠΑ, αλλά και από τις μεθόδους πολιτικής εξόντωσης που εφήρμοσε και οι οποίες έλαβαν τον διεθνή χαρακτηρισμό «μακαρθισμός». Πηγή: Βικιπαίδεια

Ο ΚΑΚΟΣ ΜΑΓΟΣ ΤΟΥ ΟΥΙΣΚΟΝΣΙΝ

 

Βρισκόμαστε στο έτος 1950 κι εσύ, ο Τζόε Μακάρθυ, είσαι ένας άγνωστος γερουσιαστής από το Ουισκόνσιν.

Είναι κατανοητό ότι διψάς για αναγνώριση. 

Αλλά πώς θα το πετύχεις αυτό;

Και τότε, σαν κεραυνός εν αιθρία, σου  ήρθε  η επιφοίτηση: να εκθέσεις τους μπάσταρδους κομμουνιστές σαν επικίνδυνα ανατρεπτικά στοιχεία! Να διαδώσεις αυτή τη θέση σου στη χώρα. Να ξεχάσεις την αλήθεια και την τιμιότητα. Να επιτεθείς. Κανένας δεν είναι άγιος. Να βάλεις σε ενέργεια το πιο καταραμένο σχέδιο και έτσι να μπεις στα πρωτοσέλιδα. Η απατηλή σου φωνή ακούγεται από το ραδιόφωνο και η καταχθόνια εικόνα σου εμφανίζεται στο νέο μέσο μαζικής ενημέρωσης, την τηλεόραση, το μυστικό της επιτυχίας σου. Και πέτυχες, και γεννήθηκε η Μαύρη Λίστα. Μα τι καλός θεατρίνος!

Κέρδισες μεγάλη δημοσιότητα, αλλά θυσίασες το όνομά σου στον «μακαρθισμό» και μπήκες στο λεξικό των άτιμων της Ιστορίας.

Μα για στάσου. Εγώ δεν ήμουν ένας μούλος κομμουνιστής. Γιατί τότε μπήκα στη Μαύρη Λίστα; Ο φάκελός μου στο FΒΙ με απάλλασσε από οποιαδήποτε ανατρεπτική δραστηριότητα. Τι άλλο μπορούσαν να ξέρουν;

Ως ανταμοιβή για τις προσπάθειές του, ο γερουσιαστής Τζόε Μακάρθυ λογοκρίθηκε τελικά από τους συναδέλφους του στη Γερουσία. Αυτό τον συγκλόνισε και στράφηκε στο ποτό για παρηγοριά. Το ποτό δεν έφερε μόνο παρηγοριά, αλλά και έναν θάνατο που του άξιζε, το 1957. Ήταν τότε 49 ετών.

Οπότε αυτός που γέλασε τελευταίος ήμουν εγώ. Εκείνοι που είχαν κάνει τη Μαύρη Λίστα δεν κατάφεραν να εξολοθρεύσουν το πνεύμα μου. Παρά το γεγονός πως ήμουν στις λίστες τους, πέρασα υπέροχα, απ' ό,τι φανερώνουν και τα απομνημονεύματά μου. Σ' ευχαριστώ, Τζόε Μακάρθυ.

 

1951 Χόλλυγουντ

 

Στη Μαύρη Λίστα!

 

Η ΜΑΥΡΗ ΛΙΣΤΑ!

Ήταν σαν το σιρόκο. Οποιοσδήποτε θα μπορούσε να αισθανθεί τη θέρμη του ζεστού ανέμου που πλησίαζε από την έρημο, πολύ πριν φτάσει σε αυτόν. Ένας προάγγελος που αιωρούνταν ελεύθερα, ένα ασθενές ένστικτο με προειδοποίησε για την έκρηξη αυτής της πολιτικής βόμβας, έναν χρόνο πριν σκάσει και με πετάξει έξω από τη Γη του Κινηματογράφου.

Έχω παίξει σε δεκαπέντε ταινίες του Χόλλυγουντ μεταξύ των ετών 1947-51, και το Criminal Lawyer έτυχε να είναι η τελευταία. (Είχα συμμετάσχει σε δύο παραγωγές του ανεξάρτητου κινηματογράφου, στη Νέα Υόρκη και τη Φλόριντα στις αρχές της δεκαετίας του '50. Η μία ήταν παραγωγή ενός Γερμανού υπηκόου και η άλλη χρηματοδοτήθηκε από ιδιώτες, αψηφώντας και οι δύο τη Μαύρη Λίστα.) Δέκα χρόνια αργότερα, ο Χαλ Γουόλις με έφερε πίσω στο Χόλλυγουντ για να παίξω στην ταινία Ερωτική εκστρατεία (G.Ι. Βlues), υποδηλώνοντας πως το κυνήγι των εγγεγραμμένων στη Μαύρη Λίστα είχε αρχίσει να καταλαγιάζει.

Αφού διευκρινίστηκε πως οι δηλώσεις του Μακάρθυ —ότι οι Κόκκινοι είχαν διεισδύσει σε πολλές κυβερνητικές θέσεις και ότι ο πρόεδρος Αϊζενχάουερ ήταν ριζοσπάστης — ήταν όλες αναληθείς, ο Μακάρθυ απομακρύνθηκε επίσημα από τους συναδέλφους του της Γερουσίας το 1954 και η επιρροή του τελικά έσβησε διακριτικά.

Η Μαύρη Λίστα ξεκίνησε στα τέλη της δεκαετίας του '40 και είχε ξεχαστεί έως το 1960. Την εποχή που το κυνήγι των Κόκκινων έφτασε στο αποκορύφωμά του, εμφανίστηκαν και οι Γκρίζες Λίστες για όσους από εμάς δεν είχαν κληθεί ποτέ να καταθέσουν τα πιστεύω τους. Αλλά για τους περισσότερους ήταν πολύ καλύτερα από τη Μαύρη Λίστα.

Τι ήταν αυτή η Μαύρη Λίστα; Ήταν μία μαζική συνωμοσία μεταξύ των μεγαλύτερων εταιρειών παραγωγής ταινιών, με σκοπό να εμποδίζουν ηθοποιούς, σεναριογράφους, σκηνοθέτες και παραγωγούς να δουλέψουν στην κινηματογραφική βιομηχανία, εάν αποδεικνυόταν, από συγκλητικούς [καλύτερα: γερουσιαστές] ή επιτροπές της πολιτείας, από εταιρείες-δολώματα κατά των Κόκκινων, όπως οι εκδόσεις Κόκκινα Κανάλια, ή ακόμα και από μια αλυσίδα σούπερ μάρκετ της Νέας Αγγλίας, πως οι παραπάνω ήταν κομμουνιστές, σύντροφοι αυτών ή απλώς ριζοσπάστες. Οι διευθυντές των στούντιο μάζευαν τα ονόματα, αλλά κρατούσαν τις λίστες εμπιστευτικά μεταξύ τους. 

Αφού παρέμεινα άνεργος για έναν χρόνο περίπου, συμπέρανα πως το σιδηρούν παραπέτασμα της Μαύρης Λίστας μού έκλεισε τις επαγγελματικές πόρτες. Προσπάθησα να σηκώσω αυτό το αναθεματισμένο παραπέτασμα από πάνω μου, αλλά δεν ήμουν και πολύ σίγουρος για τον τρόπο που θα μπορούσα να το κάνω αυτό. 

Πώς ανακάλυψα πέρα από κάθε αμφιβολία ότι ήμουν στη Μαύρα Λίστα; Ο Τσέστερ Έρσκαϊν, ένας πολύ γνωστός παραγωγός του Χόλλυγουντ και καλός μου φίλος, βλέποντας πιο μακριά και μπροστά από τους άλλους, είχε αγοράσει τα τηλεοπτικά δικαιώματα του έργου Reader's Digest. Με προσέλαβε, προς μεγάλη μου ικανοποίηση, για να παίξω έναν γκάνγκστερ σε ένα από τα επεισόδια. Αλλά η ευχαρίστησή μου έγινε γρήγορα απελπισία. 

Πριν καν αρχίσουν τα γυρίσματα ο Τσέστερ με κάλεσε. «Πρέπει να σου μιλήσω τώρα αμέσως, έλα στο γραφείο μου». Αλλά δεν μιλήσαμε στο γραφείο του, με οδήγησε κατευθείαν έξω από το στούντιο. «Ο Στιουντερμπέικερ, ο σπόνσορας, με πληροφόρησε πως δεν μπορώ να σε χρησιμοποιήσω. Επέμεινα, τους είπα πως σου είχα κάνει ήδη συμβόλαιο και μου είπαν πως ήταν εντάξει μόνο γι' αυτή τη φορά όμως. Μη θεωρήσεις έκανα κάτι σπουδαίο, απλώς έκανα ό,τι θα έκανες κι εσύ στη θέση μου. Σιχαίνομαι που πρέπει να σου το πω εγώ, φίλε μου, αλλά είσαι στη Μαύρη Λίστα».

Ήταν πραγματικότητα!

Ήμουν στη Μαύρα Λίστα. Η Μαύρη Λίστα ήταν κάτι σαν το πετρέλαιο όταν ξεχύνεται ελεύθερο, μαυρίζοντας ό,τι είχε σαν στόχο και άπαξ και στιγματιζόσουν, έπρεπε να κινήσεις γη και ουρανό για να αποκαταστάσεις το όνομά σου.

Η Συντεχνία των Ηθοποιών του Κινηματογράφου (Screen Actors Guild) ήταν το κατάλληλο μέρος για να ψάξω για ένα δυνατό καθαριστικό, γι’ αυτό και συναντήθηκα με τον Τζων Ντέιλς, τον υπεύθυνο διαχειριστή της Συντεχνίας.

«Έμαθα από αξιόπιστη πηγή πως είμαι στη Μαύρη Λίστα. Τι μπορώ να κάνω γι' αυτό;» Έψαξε και βρήκε δύο κόκκινα βιβλία, και τελικά ανακάλυψε το όνομά μου στις λίστες και με ρώτησε:  «Mήπως υπέγραψες υπέρ μιας καταχώρισης στην Hollywood Reporter με τίτλο "Η επιτροπή του Τόμας-Ράνκιν πρέπει να κλείσει", επιχορηγούμενη από την Actors Division (Τμήμα Ηθοποιών) των Προοδευτικών Πολιτών της Αμερικής;»

Θυμόμουν αμυδρά την καταχώριση, αλλά δεν θυμόμουν να είχα συνυπογράψει, παρόλο που θα το έκανα αν μου είχε ζητηθεί, κι έτσι είπα στον Ντέιλς πως ναι, την είχα υπογράψει. (Όταν έψαξα και βρήκα την καταχώριση ανακάλυψα πως όντως το όνομά μου βρισκόταν στη λίστα με τις υπογραφές, μαζί με τα ονόματα εκατοντάδων άλλων, συμπεριλαμβανομένων και πολλών αστέρων του κινηματογράφου.)

(Ο Πάρνελ Τόμας, μέλος της Επιτροπής Αντιαμερικανικών Ενεργειών, καταδικάστηκε για δωροδοκίες που δέχτηκε κατά τη θητεία του και οδηγήθηκε στη φυλακή του Ντάνμπουρυ. Από ειρωνεία της μοίρας, ήταν στο ίδιο κελί με τον Λέστερ Κόουλ και τον Λάρντνερ Τζούνιορ, δύο από τους Δέκα του Χόλλυγουντ, που είχαν καταδικαστεί για περιφρόνηση του Κογκρέσου.)

Ο Τζων Ντέιλς συνέχισε: «Υπέγραψες την αίτηση του Γνωμοδοτικού Δικαστικού Σώματος προς το Ανώτατο Δικαστήριο για ακρόαση της έφεσης για τον Τζων Χάουαρντ Λόουσον και τον Ντάλτον Τράμπο;»

«Υπέγραψα».

«Είχες καμιά ανάμειξη με το Θεατρικό Εργαστήρι των Ηθοποιών;»

Του είπα πως είχα, έχοντας παρακολουθήσει ένα μάθημα ηθοποιίας που είχε δοθεί από τον Μόρις Καρνόφσκι. (Αργότερα ανακάλυψα πως το Θεατρικό Εργαστήρι των Ηθοποιών ήταν καταχωρημένο σαν βιτρίνα κομμουνιστών από την Επιτροπή της Γερουσίας της Πολιτείας της Καλιφόρνιας.)

'Οταν ο Ντέιλς με ρώτησε αν θα έβαζα την υπογραφή μου σε έναν γραπτό όρκο νομιμοφροσύνης, του απάντησα πως και βέβαια θα το έκανα, εάν μπορούσα να γράψω κάτι τέτοιο.

«Τέλεια», είπε. «Γράψ' τον τότε». Έτσι, έκατσα και τον έγραψα δηλώνοντας στο κείμενο πως δεν ήμουν μέλος του Actors Division των Προοδευτικών Πολιτών της Αμερικής (δεν ήμουν έτσι κι αλλιώς), πως είχα υπηρετήσει τον στρατό των Ηνωμένων Πολιτειών για τρεισήμισι χρόνια κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, εκ των οποίων τα τρία μακριά από το αμερικανικό έδαφος, πως δεν ήμουν ανατρεπτικό στοιχείο και ούτε είχα πρόθεση να ανατρέψω την κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής.

Ήταν κουραστικά απλό, διάβολε, αλλά δεν είχα ιδέα τι σήμαινε όρκος νομιμοφροσύνης. Εγώ το μόνο που ήθελα ήταν να τον πείσω πως δεν ήμουν απειλή για το ασυνήθιστο αυτό κράτος. Ο μόνος μου στόχος ήταν να είμαι ελεύθερος, για να ασκήσω το επάγγελμα του ηθοποιού και πάλι.

Λίγο καιρό πριν αρχίσω να γράφω αυτό το βιβλίο που έχετε στα χέρια σας, έλαβα τον φάκελό μου από το FΒΙ. Το μεγαλύτερο μέρος του ήταν μουντζουρωμένο για να προστατεύσουν τα άτομα που είχαν ανακρίνει οι πράκτορες του FΒΙ, προσπαθώντας να μάθουν για μένα Τέλος πάντων, θα παραθέσω την τελική αναφορά του φακέλου μου:

«Καμία πληροφορία δεν προέκυψε από την εξέταση των εμπιστευτικών πηγών αυτού του γραφείου, που να παραθέτει δεσμούς του Νοξ κατά το παρελθόν και το παρόν με το Κομμουνιστικό Κόμμα, και δεν υπάρχουν διαθέσιμες πληροφορίες που να υποδεικνύουν πως ο κύριος απασχολείται τώρα με οποιαδήποτε δραστηριότητα του Κομμουνιστικού Κόμματος.

»Επειδή, λοιπόν, δεν έχει βρεθεί κανένα στοιχείο και καμία ενέργεια δεν έχει γίνει από μέρους του ατόμου το οποίο τελεί υπό εξέταση, που να υποδηλώνει συμμετοχή στο Κομμουνιστικό Κόμμα, δεν κρίνεται αναγκαία περαιτέρω έρευνα και αυτή η υπόθεση θεωρείται λήξασα».

Mickey Knox, Hollywood, Οι καλοί, οι κακοί και η dolce vita, εκδ. Ηλέκτρα, 2005, σελ.76-80

 

❦