Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ λυκείου (5) - Ευρωπαϊκή Ένωση

Ευρωπαϊκή Ένωση

Στο πρώτο μέρος της ανάρτησης θα βρείτε υποστηρικτικό υλικό για τη μελέτη της ομιλίας που εκφώνησε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής στο Ζάππειο μέγαρο (28 Μαΐου 1979) κατά την τελετή υπογραφής της συνθήκης για την είσοδο της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση (σχολικό βιβλίο σελ.72). Το κείμενο είναι σημαντικό, γιατί περιέχει βασική επιχειρηματολογία για τους στόχους και τις δυνατότητες της Ένωσης, χωρίς να αποκρύπτει κάποια προβλήματα που υπάρχουν στη διαδικασία της ευρωπαϊκής ενοποίησης.

Στο δεύτερο μέρος υπάρχουν αναλυτικότερες πληροφορίες για την ιστορία και τους σκοπούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθώς και θετικές και αρνητικές διαστάσεις της παρουσίας της Ελλάδας στην ευρωπαϊκή οικογένεια.

Το τρίτο μέρος περιλαμβάνει σχετικά κείμενα με ασκήσεις και ένα σχεδιάγραμμα με θέμα Ευρωπαϊκή Ένωση και εκπαίδευση.

Πλούσιο διδακτικό υλικό για γρήγορη και διασκεδαστική ενημέρωση σχετικά με την Ευρωπαϊκή Ένωση μπορείτε να βρείτε στον ειδικά σχεδιασμένο ιστότοπο Γωνιά Μάθησης. 

❧

Ο λόγος του Κ. Καραμανλή στο Ζάππειο*

Δομή

§§ 1-5	Έκφραση ευχαριστιών προς τους ευρωπαίους εταίρους.
§§ 6-13	Η ενοποίηση της Ευρώπης αποτελεί κεφαλαιώδες ιστορικό γεγονός σε παγκόσμιο επίπεδο και η Ελλάδα είναι αποφασισμένη να ξεπεράσει τις όποιες εσωτερικές δυσχέρειες, προκειμένου να συμμετάσχει ενεργά στη νέα ευρωπαϊκή πραγματικότητα.
§§ 14-22	Τα πλεονεκτήματα/οι στόχοι της ευρωπαϊκής ενοποίησης.
§§ 23-28	Τα σημαντικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η Ευρώπη δεν πρέπει να αναστείλουν τη διαδικασία της ενοποίησης.

Ερώτηση 1^η: επιχειρηματολογία

§ 15	Η Ε.Ε. διαθέτει τους ανθρώπους και τη νοοτροπία, αφού στηρίζεται σε πολιτισμό πλούσιο σε ανθρωπιστικές αξίες.
§ 16	Εγγυήτρια της ειρήνης: η ίδια δίνει το παράδειγμα παραμερίζοντας μακροχρόνιες ιστορικές διαμάχες και υιοθετώντας μια πολιτική ενότητας και συνεργασίας.
§ 17	Εγγυήτρια της δημοκρατίας: η διεύρυνση και η ενοποίηση της Ευρώπης θα ανανεώσει/ αναμορφώσει τη δημοκρατία προσαρμόζοντάς τη στα σύγχρονα δεδομένα και διαμορφώνοντας παράλληλα το πρότυπο του σύγχρονου δημοκρατικού πολίτη.
§§ 18-20	Εγγυήτρια του ευρωπαϊκού πολιτισμού**: απορρίπτοντας τη λογική του στυγνού ορθολογισμού και της υλικής ευημερίας και εφαρμόζοντας πολιτικές ανθρωποκεντρικές με γνώμονα το μέτρο και την αρμονία στην κοινωνική συμβίωση.
§ 21	Εγγυήτρια της πολύπλευρης οικονομικής ανάπτυξης: οργανώνοντας την οικονομική δραστηριότητα με γνώμονα την ευημερία των ανθρώπων και όχι των αριθμών και ταυτόχρονα ενισχύοντας τις προσπάθειες ανάπτυξης των φτωχότερων χωρών.
§ 22	Εγκαταλείποντας τον φρούδο απομονωτισμό για χάρη της ενοποίησης.

Ερώτηση 2^η: οι ρίζες του ευρωπαϊκού πολιτισμού βρίσκονται στον ελληνικό πολιτισμό (§7), καθώς η πνευματική του παράδοση έχει μπολιάσει τον ευρωπαϊκό πολιτισμό -ανάμεσα στα άλλα- και με την θεμελιώδη αξία του ανθρωπισμού (§20). Η καίρια γεωγραφική θέση της χώρας, οι Έλληνες της διασποράς και η ισχυρή ελληνική εμπορική ναυτιλία μπορούν να προβάλλουν τον ευρωπαϊκό πολιτισμό σε παγκόσμιο επίπεδο (§13).

Ερώτηση 3^η: η ιδέα της διεύρυνσης και της διακρατικής συνεργασίας καθίσταται άκυρη, αν περιοριστεί μονάχα στη συνεργασία ισχυρών κρατών και αδιαφορήσει για την πρόοδο και τη συμβολή των υπό ανάπτυξη ευρωπαϊκών χωρών στην υλοποίηση του κοινού οράματος. Ακόμη και οι μικρότερες χώρες, όπως π.χ. η Ελλάδα, μπορούν να συμβάλλουν ποικιλότροπα, προσφέροντας υλικούς πόρους (υπέδαφος κλπ.), ανθρώπινο δυναμικό, αξιοποιώντας την καίρια γεωγραφική τους θέση, την πολιτισμική τους παράδοση κλπ.

Ερώτηση 6^η:

Παράγοντες παραμόρφωσης (§§18-19)	Αξίες εξανθρωπισμού (§20)
- η μεταβολή του τρόπου ζωής προκαλεί αναστάτωση και ανησυχία· ιδεολογική σύγχυση	→ αναμόρφωση θεσμών· επιστροφή στις ρίζες με σκοπό την αναζήτηση και εφαρμογή θεμελιωδών αξιών
- ευδαιμονισμός και στυγνός ορθολογισμός	→ μέτρο και ισορροπία
- παραγκωνισμός ανθρωπισμού	→ κυριαρχία του πνεύματος ανθρωπισμού

Ερώτηση 7^η: Κύριος στόχος του λόγου που εκφώνησε ο Κ. Καραμανλής φαίνεται ότι είναι να πείσει τόσο τον ελληνικό λαό όσο και τους ευρωπαίους εταίρους ότι η προσχώρηση της Ελλάδας στην ΕΟΚ ήταν μια σωστή πολιτική απόφαση. Επιμέρους στόχοι φαίνεται ότι είναι οι εξής: να εξάρει τη σημασία της ευρωπαϊκής ενοποίησης, να δείξει ότι η ενοποίηση δεν αφορά μόνο την οικονομική ανάπτυξη και την αξιοποίηση του ευρωπαϊκού δυναμικού, αλλά ότι αποτελεί το μεγαλύτερο πολιτικό γεγονός στην ιστορία της Ευρώπης που θα επηρεάσει θετικά την πορεία όλου του κόσμου· να καταδείξει ότι η πορεία προς την ενοποίηση είναι αμετάκλητη και να τονίσει ότι η Ελλάδα θέλει και μπορεί να συμβάλλει στην προώθηση της ευρωπαϊκής ιδέας· να εκθέσει, τέλος, το όραμα του για την Ευρώπη του μέλλοντος, μια Ευρώπη που θα αποτελεί παράγοντα ειρήνης, δημοκρατίας, πολιτισμικής και οικονομικής ανάπτυξης. [το υλικό αντλήθηκε από το βιβλίο του καθηγητή.]

* Φάουστ: ο γνωστός ήρωας του Γκαίτε (1749-1832, γερμανός νομικός, ποιητής και πεζογράφος), που πούλησε την ψυχή του στο διάβολο, για να ξαναγίνει νέος. Η πράξη του τον κατέστησε σύμβολο της επιδίωξης του εφήμερου κέρδους.

Ευφορίων: ο Αχιλλέας, όταν κατοικούσε στα νησιά των Μακάρων, απέκτησε ένα γιο φτερωτό, που τον ονόμασαν Ευφορίωνα εξαιτίας του εύφορου τόπου όπου γεννήθηκε. Ο Δίας αγάπησε τον Ευφορίωνα, αλλά επειδή ο Ευφορίων τον απέρριψε ο θεός τον καταδίωξε, τον πρόλαβε στη Μήλο και τον κατακεραύνωσε· αργότερα, μεταμόρφωσε σε βατράχους τις νύμφες που τον έθαψαν.

** τα στοιχεία που συναποτελούν τον ευρωπαϊκό πολιτισμό τα έχει ήδη παραθέσει στην §7.

❧

Ευρωπαϊκή Ένωση

Ο όρος «Ευρωπαϊκή Ένωση» εκφράζει τη στενή συνεργασία μιας ομάδας κρατών της Ευρώπης στον οικονομικό, πολιτικό και κοινωνικό τομέα, που πήρε την οριστική της μορφή το 1993 με τη συνθήκη του Μάαστριχτ. Πρόκειται για μια διαδικασία που άρχισε μετά το τέλος του Β' παγκοσμίου πολέμου, με πρωτοβουλία της Γαλλίας και της Γερμανίας, και πέρασε από πολλά ενδιάμεσα στάδια. Σήμερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση συμμετέχουν 28 χώρες ανάμεσα στις οποίες και η Ελλάδα.

Η χώρα μας, αν και υπέγραψε συμφωνία με την τότε Ε.Ο.Κ. (Ευρωπαϊκή Οικονομική Ένωση) το 1961, εντάχθηκε ως πλήρες και ισότιμο μέλος το 1979, εξαιτίας της στρατιωτικής δικτατορίας που κατέλυσε το δημοκρατικό πολίτευμα (1967-1974).

Στόχοι της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Α. Στον οικονομικό τομέα

• Την ελεύθερη διακίνηση προσώπων, αγαθών, υπηρεσιών και κεφαλαίων μέσα στα όριά της.
• Τη σύγκλιση των οικονομιών των κρατών-μελών. Για το σκοπό αυτό χρηματοδοτεί την οικονομική ανάπτυξη των κρατών-μελών που υστερούν (π.χ. «πακέτο» Ντελόρ κλπ.), έχει εισαγάγει κοινό νόμισμα και χαράσσει κοινή οικονομική πολιτική.
• Την ελεύθερη εγκατάσταση και επαγγελματική δραστηριοποίηση των πολιτών των κρατών - μελών στη χώρα της επιλογής τους και τη μεταφορά των ασφαλιστικών τους δικαιωμάτων σ' αυτή.

Β. Στον πολιτιστικό τομέα

• Τη διατήρηση της εθνικής ταυτότητας των κρατών - μελών, την υποστήριξη πρωτοβουλιών και έργων που την αναδεικνύουν τον σεβασμό της ιστορίας και του πολιτισμού.

Γ. Στον πολιτικό τομέα

• Τη συνεργασία των μελών γα την κατοχύρωση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της δημοκρατίας αρχικά στα πλαίσια της Ε.Ε. και αργότερα στον υπόλοιπο κόσμο.
• Τη δημιουργία σχέσεων συνεργασίας και αλληλεγγύης ανάμεσα στους λαούς της Ε.Ε.
• Την εφαρμογή κοινής εξωτερικής πολιτικής με στόχο την ειρήνη και τη δημοκρατία σ’ όλο τον πλανήτη.

Δ. Στον κοινωνικό τομέα

• Εναρμόνιση της κοινωνικής πολιτικής των κρατών-μελών (υγεία, εκπαίδευση, κοινωνική ασφάλιση).

Ελλάδα και Ευρωπαϊκή Ένωση

Στη χώρα μας, αλλά και στα υπόλοιπα κράτη - μέλη της Ε.Ε., εκφράζεται ένας προβληματισμός σχετικά με τις βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες συνέπειες, θετικές και αρνητικές, της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Σύμφωνα λοιπόν με τις εκτιμήσεις, η χώρα μας θα ωφεληθεί βέβαια από την ένταξη στην Ένωση, αλλά θα αντιμετωπίσει και σημαντικά προβλήματα.

Α. Θετικές συνέπειες

• Ταχύτερη και αμεσότερη πρόσβαση σε νέες τεχνολογίες, καλύτερες προοπτικές εκπαίδευσης και εργασίας των πολιτών της Ε.Ε.
• Οι επενδύσεις της Ε.Ε. στη χώρα μας για την κατασκευή έργων υποδομής (αεροδρόμια, λιμάνια, εθνικές οδοί, κτλ) δημιουργούν προϋποθέσεις οικονομικής ανάπτυξης.
• Η χρηματοδότηση του εκσυγχρονισμού της γεωργίας (νέες καλλιέργειες, νέες μέθοδοι καλλιέργειας, εκπαίδευση αγροτών) θα ενισχύσει την παραγωγικότητα και την ανταγωνιστικότητα του συγκεκριμένου τομέα της οικονομίας.
• Υποστήριξη των ευρωπαϊκών κρατών σε ζητήματα εξωτερικής πολιτικής.
• Η ευρωπαϊκή ενοποίηση και το κοινό νόμισμα ευνοούν την αύξηση του τουριστικού ρεύματος προς την Ελλάδα.
• Η συλλογική δράση των μελών της Ε.Ε. διευκολύνει την καταπολέμηση αντικοινωνικών φαινομένων (εγκληματικότητας, ναρκωτικών, τρομοκρατίας κλπ.). Ο συγχρωτισμός με τους λαούς της Ε.Ε. θα βοηθήσει στην εξάλειψη ρατσιστικών και εθνικιστικών αντιλήψεων.

Β. Αρνητικές συνέπειες

• Οι μικρές ελληνικές βιοτεχνίες και επιχειρήσεις δεν μπορούν να ανταγωνιστούν τους ευρωπαϊκούς κολοσσούς, με αποτέλεσμα να κλείνουν και να αυξάνεται η ανεργία.
• Η συνεχής ενίσχυση της κεντρικής ευρωπαϊκής εξουσίας εξασθενίζει τις κυβερνήσεις των χωρών-μελών, που δεν έχουν τη δυνατότητα να επιλύουν ιδιαίτερα προβλήματα των λαών τους. Υπαρκτός ο κίνδυνος επιβολής μιας δυτικοευρωπαϊκού προσανατολισμού πολιτικής, η οποία αδιαφορεί για τις ιδιαιτερότητες κάθε κράτους-μέλους και ιδίως των πιο αδύναμων κρατών. Τα ερώτημα μπορεί να τεθεί απλά: υπερισχύει το ευρωσύνταγμα ή το ελληνικό σύνταγμα;
• Ο αποκλειστικός ευρωπαϊκός προσανατολισμός ίσως στερήσει από την Ελλάδα στο διπλωματικό επίπεδο  ισχυρούς συμμάχους εκτός Ε.Ε.
• Η δημιουργία μιας πολυπολιτισμικής κοινωνίας ίσως απειλήσει την ελληνική εθνική ταυτότητα με την άκριτη υιοθέτηση ακατάλληλων τρόπων ζωής (π.χ. καταναλωτισμός, δημιουργία μεγαλουπόλεων, ανθυγιεινή διατροφή κλπ.).
• Σε παγκόσμιες κρίσεις (π.χ. Ιράκ), ακόμη και επί ευρωπαϊκού εδάφους (Σερβία, Κόσοβο), το Ευρωκοινοβούλιο απέδειξε ότι δεν έχει ουσιαστική δύναμη.

 ❧

Κείμενα για άσκηση

Οδηγός για τη μελέτη του επόμενου άρθρου: 

(α) ποιοι οι σκοποί του Erasmus; [§ 1]. 

(β) ποια αποτελέσματα του προγράμματος; [§ 3-4]. 

(γ) ποια προβλήματα της σύγχρονης Ευρώπης [§ 5]. 

(δ) ποιοι οι στόχοι της σύγχρονης (ευρωπαϊκής) εκπαίδευσης [§ 6]. 

Μπάσδρα Έφη, Τριάντα χρόνια Erasmus

(Καθημερινή, 17.12.2017)

Πριν ακριβώς από τριάντα χρόνια, το 1987, ξεκινάει για πρώτη φορά στην εκπαίδευση ένα μεγάλο ευρωπαϊκό πείραμα-στοίχημα που έμελλε να αλλάξει για πάντα τον στατικό τρόπο με τον οποίο μέχρι τότε οι Ευρωπαίοι νεολαίοι έβλεπαν τις σπουδές τους. Πρόκειται για το πρωτοποριακό πρόγραμμα Erasmus, που σχεδιάστηκε ως μέσο ανάπτυξης και προόδου και τελικά σύγκλισης των ευρωπαϊκών λαών μέσα από τα ιδεώδη της Παιδείας. Η προσέγγιση και ο εκσυγχρονισμός των διαφορετικών συστημάτων εκπαίδευσης στις ευρωπαϊκές χώρες μπορούσε να επιτευχθεί χωρίς τριβές μόνο μέσα από ένα πρόγραμμα κινητικότητας ανά την Ευρώπη, όπου οι κοινές εμπειρίες και η αλληλοκατανόηση της διαφορετικότητας των εμπλεκομένων θα οδηγούσαν στην πολυπόθητη σύγκλιση.

Σήμερα, 30 χρόνια μετά, μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι έχουν γίνει σημαντικότατα βήματα. Οι 34 Έλληνες φοιτητές που μετακινήθηκαν για πρώτη φορά πολλαπλασιάστηκαν, έγιναν πλέον χιλιάδες ανά έτος και η εισροή ξένων φοιτητών στη χώρα μας αυξήθηκε κατακόρυφα. Τα χρόνια που πέρασαν, πάνω από 2 εκατ. Ευρωπαίοι φοιτητές μετακινήθηκαν συνολικά, ενώ με το νέο πρόγραμμα Erasmus+ 4 εκατ. φοιτητές, μέλη ΔΕΠ, δάσκαλοι, νέοι, εκπρόσωποι φορέων και μικρών επιχειρήσεων θα έχουν την ευκαιρία να μεταβούν στο εξωτερικό με μία από τις δράσεις του προγράμματος.

Σύμφωνα με έρευνα της Ε.Ε. για το πρόγραμμα, οι απόφοιτοι με διεθνή πείρα βελτιώνουν κατά πολύ τις εργασιακές τους προοπτικές και έχουν 50% λιγότερες πιθανότητες να αντιμετωπίσουν μακροχρόνια ανεργία σε σύγκριση με εκείνους χωρίς εμπειρία στο εξωτερικό. Επιπλέον, χαρακτηριστικά όπως η αυτοπεποίθηση, η φιλομάθεια, η αποφασιστικότητα, αλλά και οι ικανότητες επίλυσης προβλημάτων, καθώς και η επίγνωση των προτερημάτων και των αδυναμιών, ενδυναμώνονται σε μεγάλο βαθμό μετά την εμπειρία Erasmus, με τη διαφορά τους από τους άλλους φοιτητές να αυξάνεται κατά 42%. Οι «Ερασμίτες» επιδεικνύουν επιχειρηματικό πνεύμα, ιδρύουν δικές τους εταιρείες σε μεγαλύτερα ποσοστά, έχουν ταχύτερη επαγγελματική ανέλιξη.

Σημαντικότερη επίδραση όμως και από τις προοπτικές εξέλιξης καριέρας φαίνεται να έχει το πρόγραμμα Erasmus στην κοινωνική ζωή και στις διασυνδέσεις των φοιτητών. Η ανεκτικότητα και η αλληλοκατανόηση μέσα από τη διεθνή εμπειρία του Erasmus έχει επιδράσει στην κινητικότητα των νέων έτσι ώστε η Ευρώπη να είναι πλέον η μεγάλη μας γειτονιά. Η αλλαγή στον τόπο εργασίας και κατοικίας γίνεται με μεγάλη ευκολία επηρεάζοντας και τις προσωπικές σχέσεις των φοιτητών, που γίνονται πλέον διακρατικές. Με βάση στοιχεία της Ε.Ε., εκτιμάται πως από το 1987 περίπου ένα εκατομμύριο βρέφη είναι πιθανό να έχουν γεννηθεί από ζευγάρια Ευρωπαίων που συναντήθηκαν στη διάρκεια προγραμμάτων Erasmus.

Η Ευρώπη του 1987 δεν μοιάζει καθόλου με τη Ευρώπη τριάντα χρόνια μετά. Η μεγάλη κρίση, οι ανισότητες στην εκπαίδευση και στην αγορά εργασίας, η μετανάστευση, η ανεργία, η φτώχεια γέννησαν ανασφάλειες, αναζωπύρωσαν φοβίες και λαϊκισμό, και ανέστησαν φαντάσματα διχασμού του παρελθόντος.

Το πρόγραμμα Erasmus στοχεύει στην εξάλειψη όλων αυτών. Σήμερα χρειάζεται την αμέριστη στήριξη των κρατών–μελών, την περαιτέρω ενδυνάμωση και ενίσχυσή του, τον εμπλουτισμό του με μελλοντικούς καινοτόμους σχεδιασμούς και προοπτικές. Αποτελεί την πιο ανιδιοτελή προσπάθεια των πολιτικών ελίτ της Ε.Ε. για ενοποίηση και ολοκλήρωση. Και αυτό γιατί επιτυγχάνεται μέσα από την Παιδεία, το ισχυρότερο εργαλείο των ευρωπαϊκών λαών για σύγκλιση, πρόοδο, ευημερία, ελευθερία και, τελικά, δημοκρατία.

Η κ. Εφη Κ. Μπάσδρα είναι καθηγήτρια στην Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ,

πρώην πρόεδρος του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών.

 Εργασίες:

1. α) Να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: στατικό, σύγκλισης, κοινές, ενδυναμώνονται, ταχύτερη.

     β) Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: ανιδιοτελή, αμέριστη, ανέλιξη, επίγνωση, ιδεώδη, εργαλείο.

2. Να εντοπίσετε 5 φράσεις του κειμένου στις οποίες η αρθρογράφος κάνει ποιητική χρήση της γλώσσας.

❧

Οδηγός για τη μελέτη του επόμενου άρθρου: 

(α) ποιοι οι σκοποί της ευρωπαϊκής ενοποίησης; [§§ 1-2] 

(β) ποια η άποψη του αρθρογράφου για τη διαδικασία πολιτικής ενοποίησης της Ευρώπης; [§§ 3-6] 

(γ) ποια η κατάληξη της προσπάθειας των Ευρωπαίων για παγκόσμια πρωτοπορία; [§ 7] 

(δ) πώς θα μπορούσε η Ευρώπη να άρει τα αδιέξοδα της πολιτικής ενοποίησης; [§ 8] 

Νίκος Μουζέλης, Στόχος η Ευρώπη των πολλών ταχυτήτων 

Το ΒΗΜΑ, 31/12/2006

      

Πριν από τη Συνθήκη της Ρώμης* οι κύριες προσπάθειες ενοποίησης της Γηραιάς Ηπείρου (δηλαδή αυτή του Ναπολέοντα στον 19^ο αιώνα και του Χίτλερ στον 20^ο) βασίστηκαν στη χρήση μαζικής βίας -και ευτυχώς απέτυχαν. Η δημιουργία της ΕΟΚ πριν από 50 ακριβώς χρόνια αποτελεί μοναδικό επίτευγμα στην ιστορία της ανθρωπότητας. Για πρώτη φορά σημαντικός αριθμός κρατών κατόρθωσαν να αποφύγουν τις αιματηρές συγκρούσεις, να υπερβούν τα εθνικά σύνορα και να δημιουργήσουν πρώτα μια ενιαία αγορά και μετά ένα ενιαίο νόμισμα στη βάση μιας δημοκρατικής διαδικασίας που εξασφάλιζε τη σχετική ισοτιμία μεταξύ κρατών-μελών. Διότι στο παρελθόν παρόμοια υπέρβαση των κρατικών συνόρων (σε ό,τι αφορά την ενοποίηση των αγορών και των χρηματικών συναλλαγών) γινόταν πάντα μέσω της επιβολής ενός imperium -ρωμαϊκού, οθωμανικού, βρετανικού.

       Μετά την αγορά και το νόμισμα, έχουμε δύο νέες ιδέες, δύο νέα οράματα που αναδύθηκαν ως κινητήριες δυνάμεις στον ευρωπαϊκό χώρο: πολιτική ενοποίηση και τον στόχο να γίνει η Ευρώπη η πιο αναπτυγμένη δύναμη -τεχνολογικά, κοινωνικά και οικονομικά- του πλανήτη.

Η πολιτική ενοποίηση

       Σε ό,τι αφορά την πολιτική ενοποίηση για τη στιγμή παρατηρούμε ένα αδιέξοδο, αν όχι μια πλήρη αποτυχία. Και αυτό γιατί οι πολιτικές ηγεσίες, κατά τελείως μυωπικό τρόπο, αποφάσισαν τη διεύρυνση της Ευρώπης τη λάθος στιγμή: δηλαδή πριν από τη δημιουργία ισχυρών πολιτικών θεσμών που θα καθιστούσαν την Ευρώπη των «15» σοβαρό παίχτη στην παγκόσμια γεωπολιτική αρένα. Με άλλα λόγια ήταν μοιραίο στρατηγικό λάθος η διεύρυνση πριν από την εμβάθυνση. Γιατί η είσοδος των δέκα νέων μελών, που, για διάφορους λόγους, είχαν φιλοαμερικανικό παρά ευρωπαϊκό προσανατολισμό, ισχυροποίησε τη στρατηγική των ΗΠΑ, οι οποίες, ως γνωστόν, εναντιώνονται στην ευρωπαϊκή πολιτική ενοποίηση. Πρέπει να θυμηθούμε εδώ πως όσο διαρκούσε ο Ψυχρός Πόλεμος οι Αμερικανοί προωθούσαν ενεργά την ιδέα μιας πολιτικά ενωμένης Ευρώπης, ικανής να λειτουργήσει ως αντίβαρο στον σοβιετικό επεκτατισμό. Μετά την κατάρρευση όμως της Σοβιετικής Ένωσης η υπερδύναμη άλλαξε πολιτική. Μια πολιτικά ενωμένη Ευρώπη θα μπορούσε να αμφισβητήσει την μεταψυχροπολεμική, απόλυτη αμερικανική ηγεμονία. Αυτή η διάσταση του προβλήματος φάνηκε καθαρά στην περίπτωση του Ιράκ. Τα 10 νεοεισαχθέντα μέλη υποστήριξαν χωρίς κανένα ενδοιασμό την καταστρεπτική και συγχρόνως βλακώδη αμερικανική εισβολή και κατοχή της άτυχης αυτής χώρας.

       Και βέβαια η υπόσκαψη της πολιτικής ενοποίησης δεν οφείλεται μόνο στη συμμαχία των ΗΠΑ με τα 10 νέα μέλη, οφείλεται επίσης στον άλλο στενό σύμμαχο της υπερδύναμης, τη Βρετανία. Η τελευταία, από την αρχή του εγχειρήματος, όπως πολύ σωστά είχε προβλέψει ο Ντε Γκωλ, δεν ήθελε με κανένα τρόπο να διαταράξει την «ιδιαίτερη σχέση» που είχε και εξακολουθεί να έχει με τις ΗΠΑ. Έτσι, τα νέα μέλη εξ ανατολάς και η Βρετανία εκ δυσμάς συγκροτούν τον κύριο πυρήνα των «ατλαντιστών» οι οποίοι ουσιαστικά δεν θέλουν να προχωρήσει η Ευρώπη των «25» πέρα από την οικονομική ενοποίηση.

       Παίρνοντας υπόψη τα παραπάνω, η προσπάθεια δημιουργίας ενός ευρωπαϊκού Συντάγματος ήταν εξαρχής καταδικασμένη. Και αυτό για δύο λόγους. Πρώτον, μετά τη διεύρυνση, η ισορροπία δυνάμεων μέσα στον ευρωπαϊκό χώρο καθώς και ο μεγάλος αριθμός των μελών-κρατών δεν επέτρεψαν τη δημιουργία ενός Συντάγματος ικανού να δώσει στην ΕΕ τη δυνατότητα συγκρότησης μιας ενιαίας ευρωπαϊκής πολιτικής στον διεθνή χώρο.

       Πέρα απ' αυτόν τον λόγο, έστω και αυτό το ρηχό, αναποτελεσματικό (από τη σκοπιά της πολιτικής ενοποίησης) Σύνταγμα είχε εξαρχής λίγες πιθανότητες αποδοχής από τη στιγμή που τα κράτη-μέλη είχαν την επιλογή να το θέσουν σε δημοψήφισμα. Στο πλαίσιο ενός δημοψηφίσματος, όπως υποστήριξα σε προηγούμενο άρθρο μου («Το Βήμα της Κυριακής», 3.12.06), είναι πολύ δύσκολο να εξηγήσει κανείς στον απλό πολίτη και να αναπτύξει πολύπλοκα επιχειρήματα υπέρ ενός «Ναι» ή ενός «Όχι».

[…]

Ο στόχος της Λισαβόνας

       Δύο λόγια, τέλος, για τον άλλο βασικό στόχο που η ΕΕ των «25» έθεσε στη Διάσκεψη της Λισαβόνας. Την τεχνολογική, οικονομική και κοινωνική ευρωπαϊκή πρωτοπορία σε ένα διάστημα 10 ετών. Όπως διαφαίνεται από τα ήδη επιτευχθέντα, και αυτός ο στόχος είναι μάλλον ανεφάρμοστος. Και αυτό, για τον απλό λόγο ότι η υλοποίηση ενός τόσο φιλόδοξου προγράμματος προϋποθέτει την πολιτική ενοποίηση. Προϋποθέτει μια εκτελεστική εξουσία, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ικανή να δημιουργήσει ένα νέο κοινωνικο-οικονομικό πλαίσιο ικανό να κινητοποιήσει υλικούς πόρους και ανθρώπινο δυναμικό προς τη σωστή κατεύθυνση. Προϋποθέτει, με άλλα λόγια, όχι μόνο τον παραπέρα εκδημοκρατισμό των ευρωπαϊκών θεσμών αλλά και τη συγκέντρωση εξουσιών σε ένα υπερεθνικό επίπεδο. Όσο η πολιτική ενοποίηση δεν επιτυγχάνεται, με ή χωρίς Σύνταγμα, ο στόχος της τεχνολογικής και κοινωνικο-οικονομικής πρωτοπορίας θα παραμένει απόμακρο, μη πραγματοποιήσιμο όνειρο.

       Υπάρχει τρόπος υπέρβασης των τωρινών αδιεξόδων; Νομίζω πως η μόνη δυνατή διέξοδος είναι μια Ευρώπη πολλών ταχυτήτων. Μια Ευρώπη που θα έχει στον πυρήνα της τα κράτη που έχουν τη θέληση να προχωρήσουν προς την πολιτική ενοποίηση. Τα υπόλοιπα κράτη θα είναι απλά μέλη της ενιαίας αγοράς. Το εγχείρημα είναι βέβαια εξαιρετικά δύσκολο. Οι ΗΠΑ μέσω της Βρετανίας και των υπολοίπων «ατλαντιστών» θα κάνουν το παν για να το αποτρέψουν. Επιπλέον, για τη στιγμή τουλάχιστον, ούτε η Γερμανία ούτε η Γαλλία δείχνουν να έχουν την πολιτική βούληση για παραπέρα ενοποίηση. Πάντως αν ακολουθηθεί στο μέλλον η δύσκολη στρατηγική των πολλών ταχυτήτων, η προσπάθεια δημιουργίας ενός ευρωπαϊκού Συντάγματος στην τωρινή συγκυρία δεν είναι ούτε απαραίτητη ούτε επιθυμητή. Και αυτό, γιατί ένα Σύνταγμα, πριν από την πολιτική εμβάθυνση, μάλλον θα αντανακλά και θα νομιμοποιεί την υπάρχουσα πολιτικά αποκεντρωμένη δομή της ΕΕ.

Ο κ. Νίκος Μουζέλης είναι ομότιμος καθηγητής της Κοινωνιολογίας στη London School of Economics.

Εργασίες:

1. Να γράψετε μια περίληψη του παραπάνω άρθρου σε 120 το πολύ λέξεις.

2. Να παρατηρήσετε πώς επιτυγχάνεται η συνοχή των παραγράφων του τμήματος του άρθρου που τιτλοφορείται «Η πολιτική ενοποίηση».

3. α) Να γράψετε ένα α ν τ ώ ν υ μ ο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: κατόρθωσαν, αναπτυγμένη, μυωπικό, διεύρυνση, πολύπλοκα.

     β) Να γράψετε ένα σ υ ν ώ ν υ μ ο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: κύριες, επίτευγμα, μοιραίο, προωθούσαν, ενδοιασμό.

4. Να εντοπίσετε το είδος της σύνταξης στις παρακάτω προτάσεις και να τη μετατρέψετε στην αντίθετή της:

α. «Μια πολιτικά ενωμένη Ευρώπη θα μπορούσε να αμφισβητήσει την μεταψυχροπολεμική, απόλυτη αμερικανική ηγεμονία.»

β. «η ισορροπία δυνάμεων μέσα στον ευρωπαϊκό χώρο καθώς και ο μεγάλος αριθμός των μελών-κρατών δεν επέτρεψαν τη δημιουργία ενός Συντάγματος».

* Οι Συνθήκες της Ρώμης είναι οι δύο συνθήκες με τις οποίες ιδρύθηκαν οι Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ) και Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ατομικής Ενέργειας (ΕΥΡΑΤΟΜ), από τις οποίες προήλθε η Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Υπεγράφησαν από εκπροσώπους της Γαλλίας, της Δυτικής Γερμανίας, της Ιταλίας, της Ολλανδίας, του Βελγίου και του Λουξεμβούργου, στις 25 Μαρτίου 1957 και η ημερομηνία υπογραφής τους θεωρείται η επίσημη ημερομηνία γέννησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Αν και οι επιμέρους ρυθμίσεις αφορούσαν κατά βάση θέματα οικονομικής συνεργασίας, η συνθήκη οδήγησε τελικά στην προώθηση της ιδέας της Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Το κείμενό της θεωρείται από τα βασικά συνταγματικά κείμενα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ο πρώτος της Καταστατικός χάρτης), και έχει συμπεριληφθεί σε όλες τις συνθήκες και τα σύμφωνα που ακολούθησαν. [πηγή: Βικιπαίδεια]

❧

Ευρωπαϊκή Ένωση και Εκπαίδευση

Θέμα: Οι σύγχρονες κοινωνικές και οικονομικές εξελίξεις καθώς και το φλέγον ζήτημα της μετανάστευσης προβληματίζουν ιδιαίτερα την εκπαιδευτική κοινότητα σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Γι’ αυτό, η Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης του νομού σας διοργανώνει συνέδριο με θέμα «Για μια σύγχρονη εκπαίδευση στη σημερινή Ευρώπη». Επειδή συμμετέχετε στο συνέδριο αυτό ως εκπρόσωπος της μαθητικής κοινότητας των σχολείων της περιοχής σας, ετοιμάζετε μια εισήγηση, στην οποία αναπτύσσετε τους σκοπούς και τις αξίες εκείνης της εκπαίδευσης που θα βοηθήσει τους νέους ανθρώπους να ενταχθούν συνειδητά στην οικογένεια των ευρωπαϊκών λαών και να συμβάλουν στην ενίσχυση της ευρωπαϊκής ενότητας. (500-600 λέξεις)

Ενδεικτικό σχεδιάγραμμα

Πρόλογος (θέμα, άποψη) Κυρίως μέρος Γνωριμία-συνειδητή ένταξη στην Ε.Ε. Ενίσχυση της ενότητας

Μπορούμε να ξεκινήσουμε με αναφορά στα ευρωπαϊκά εκπαιδευτικά προγράμματα και στη συνεισφορά τους όχι μόνο στην παιδεία των νέων, αλλά και στη διαμόρφωση θετικού κλίματος ανάμεσα στα ευρωπαϊκά κράτη. Παράλληλα, επισημαίνουμε την ανάγκη παροχής μιας κατά το δυνατόν πιο ομοιόμορφης εκπαίδευσης στα κράτη της ευρωπαϊκής οικογένειας, η οποία εκπαίδευση θα βοηθήσει τους νέους να συνειδητοποιήσουν το όραμα της ΕΕ και να εργαστούν για την ευρωπαϊκή ενότητα. Με την αφορμή αυτή περνούμε στο κύριο θέμα του κειμένου. Σκοποί και αξίες που οφείλει να προβάλλει μια ευρωπαϊκή εκπαίδευση: - Γνωριμία με τους ευρωπαϊκούς λαούς και το όραμα της ΕΕ. Έμφαση στην εκμάθηση ξένων γλωσσών και στις σπουδές. Έμφαση στην πολύπλευρη μόρφωση και στην καλλιέργεια κριτικής σκέψης, ώστε να αποκτά κανείς τα εφόδια που χρειάζεται για την επαγγελματική του ζωή, αλλά και το πνευματικό υπόβαθρο για να συνειδητοποιήσει τους βασικούς κανόνες λειτουργίας της κοινωνίας. - ανάδειξη της προσφοράς των ευρωπαϊκών λαών στους διάφορους τομείς της ανθρώπινης δράσης, π.χ. επιστήμη, τεχνολογία, ιστορία, πολιτική, φιλοσοφία, τέχνη κλπ. - εκπαιδευτικά ταξίδια σε ευρωπαϊκές χώρες, συνεργασίες με ευρωπαϊκά σχολεία σε εκπαιδευτικά προγράμματα. - ενημέρωση και μελέτη των δομών της ΕΕ, των πλεονεκτημάτων που προσφέρει, αλλά και των προβλημάτων που δημιουργεί και που μένουν να αντιμετωπιστούν. - ειρηνική διευθέτηση των διαφορών → μόνο το ειρηνικό περιβάλλον εξασφαλίζει ευημερία, ανάπτυξη και λιγότερα προβλήματα για όλους. Πρόσθετα επιχειρήματα προσφέρουν οι τρομεροί εξαιτίας των αποτελεσμάτων τους ευρωπαϊκοί πόλεμοι. - αλληλοσεβασμός, αλληλεγγύη, αλτρουισμός: όλοι έχουν το δικαίωμα στην προκοπή· χρειαζόμαστε τους άλλους· το δίκαιο της πυγμής δεν μπορεί να ισχύσει στην ανθρώπινη κοινωνία, γιατί μακροπρόθεσμα ζημιώνει όλες τις πλευρές. Καλλιέργεια του σεβασμού στη διαφορά. - Δικαιοσύνη, κράτος δικαίου, ισότητα → για να σέβεται ο πολίτης τον κρατικό μηχανισμό και να υπακούει στους νόμους. - αξιοκρατία: βασική αρχή για μια κοινωνία που θέλει να προκόψει είναι η προώθηση των ικανών και πρόθυμων για εργασία και προσφορά· έτσι, αυξάνει τις πιθανότητες για πρόοδο και οδηγεί τους πολίτες στη διαρκή βελτίωση –στο μέτρο πάντα των ανθρώπινων δυνατοτήτων και χωρίς υπερβολές. - δικαίωμα στην εργασία: ο πολίτης να κερδίζει τίμια τη ζωή του· να αισθάνεται χρήσιμος και να έχει αυτοπεποίθηση. - προάσπιση του πολιτεύματος που θα εγγυάται τις ελευθερίες του πολίτη, αλλά και θα εξασφαλίζει (κατά το δυνατό) την κοινωνική ηρεμία και ισορροπία. - καλλιέργεια του σεβασμού στο περιβάλλον, αφού η περιβαλλοντική καταστροφή επηρεάζει όχι μόνο τις γειτονικές χώρες, αλλά και ολόκληρο τον πλανήτη. κλπ.

Επίλογος

Μπορούμε να ολοκληρώσουμε το κείμενο με μια αναφορά στη σπουδαιότητα της εκπαίδευσης ως εργαλείου μόρφωσης του πολίτη, αλλά και σφυρηλάτησης της κοινωνικής και πολιτικής ενότητας. Η κοινή ευρωπαϊκή εκπαίδευση θα είναι ενδεχομένως ένα πολύ μεγάλο βήμα προς την κατεύθυνση της περαιτέρω ευρωπαϊκής ενοποίησης.

 ❦