Ιστορία Γ΄ λυκείου (26) - Το κυπριακό πρόβλημα

Η πληθυσμιακή σύνθεση της Κυπριακής Δημοκρατίας κατά την εγκαθίδρυσή της το 1960· με κυανό χρώμα αποδίδονται οι Ελληνοκυπριακοί και με κόκκινο οι Τουρκοκυπριακοί πληθυσμοί. Με πράσινο και πορτοκαλί χρώμα αποδίδονται οι πληθυσμοί Μαρωνιτών (πηγή: Βικιπαίδεια)

Βασικά σημεία

 

Η «Αγγλοκρατία»

 

§ 1 Η Κύπρος αγγλική αποικία

• Πληθυσμός: 80% ελληνοκυπριακός, 18% τουρκοκυπριακός (Συνθήκη της Λωζάννης, 1923).
• 1878: οι Οθωμανοί παραχωρούν στη Βρετανία την Κύπρο για να εξασφαλίσουν προστασία έναντι της Ρωσίας.
• Οι ελληνοκύπριοι θεώρησαν τη βρετανική κατοχή προάγγελο της ένωσης με την Ελλάδα.
• 1914: η Βρετανία προσάρτησε την Κύπρο και το 1915 την προσέφερε στην Ελλάδα ως αντάλλαγμα για την έξοδό της στον πόλεμο -ωστόσο, η τότε ουδετερόφιλη ελληνική κυβέρνηση δε δέχτηκε την προσφορά.
• 1925: η Κύπρος επίσημα αποικία του Βρετανικού Στέμματος.
• 1931: εξέγερση των Ελλήνων Κυπρίων, η οποία κατεστάλη από τους Βρετανούς. Κατόπιν η Βρετανία επέβαλε ένα σκληρό αυταρχικό καθεστώς, που διατηρήθηκε ως τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

 

§  2 Φρούδες ελπίδες

Μετά το 1945 η Βρετανία αποφάσισε να κρατήσει την Κύπρο, λόγω της στρατηγικής σημασίας της. Οι Ελληνοκύπριοι θεώρησαν προσβολή το αποικιακό καθεστώς και αποφάσισαν να αντιδράσουν δυναμικά.

 

 

Ο κυπριακός αγώνας

 

§ 1 Πιέσεις για ένωση

• 1950 δημοψήφισμα από την Εκκλησία της Κύπρου: 95,7% των Ελλήνων Κυπρίων υπέρ της ένωσης.
• ο Μακάριος Γ΄ (Αρχιεπίσκοπος Κύπρου) πίεσε την Αθήνα να προσφύγει στον ΟΗΕ με αίτημα την αυτοδιάθεση.
• 1954 ο Χένρυ Χόπκινσον (υφυπουργός Αποικιών) δήλωσε ότι η Κύπρος ανήκε στις περιοχές που «ουδέποτε» θα γίνονταν ανεξάρτητες. Το ίδιο έτος η ελληνική κυβέρνηση προσέφυγε στον ΟΗΕ χωρίς αποτέλεσμα.

 

§ 2  Ένοπλος αγώνας

• 1955: έναρξη ένοπλου αγώνα από την ΕΟΚΑ (Εθνική Οργάνωσις Κυπρίων Αγωνιστών). Πολιτικός  ηγέτης ο Μακάριος και στρατιωτικός ο συνταγματάρχης Γεώργιος Γρίβας («Διγενής»).
• 1955-1959 νεκροί του αγώνα: Γρηγόρης Αυξεντίου και Κυριάκος Μάτσης (το 1957 και 1958 αντίστοιχα), Μιχάλης Καραολής και Ανδρέας Δημητρίου (οι πρώτοι που απαγχονίστηκαν από τους Βρετανούς το 1956).
• 1956 εξορία του Μακάριου στις Σεϋχέλλες. Η Τουρκία διεκδίκησε τη διχοτόμηση της νήσου.
• 1959 Συμφωνίες Ζυρίχης και Λονδίνου: η ελληνική κυβέρνηση (Κ. Καραμανλής, υπουργός Εξωτερικών Ευάγγελος Αβέρωφ-Τοσίτσας) διαπραγματεύτηκαν με την Τουρκία τη δημιουργία ανεξάρτητου κυπριακού κράτος, αποκλείοντας και την ένωση και τη διχοτόμηση.
• 1960: ανακήρυξη της κυπριακής ανεξαρτησίας με πρόεδρο τον Μακάριο. Η Βρετανία διατήρησε δύο στρατιωτικές βάσεις.

 

Από την ανεξαρτησία στην τουρκική εισβολή

 

§ 1 Τα «Δεκατρία Σημεία»

• 1963: ο Μακάριος πρότεινε τα «Δεκατρία Σημεία» για την αναθεώρηση του Συντάγματος. Η Τουρκία απέρριψε την πρόταση και ακολούθησαν τουρκοκυπριακή εξέγερση και διακοινοτικές συγκρούσεις.
• 1964: στάλθηκε δύναμη του ΟΗΕ στην Κύπρο, για τη διασφάλιση της ειρήνης. Ο Γ. Παπανδρέου απέστειλε στην Κύπρο μία μεραρχία (αρχιστράτηγος ο Γεώργιος Γρίβας), για να τη θωρακίσει από το ενδεχόμενο τουρκικής εισβολής.

 

§  2 Τουρκική εισβολή

• Η δικτατορία των συνταγματαρχών έβλεπε τον Μακάριο με μεγάλη καχυποψία.
• 1967: νέα ελληνοτουρκική κρίση· η δικτατορία απέσυρε την ελληνική μεραρχία, ενώ φαίνεται ότι ενθάρρυναν τον Γρίβα να οργανώσει ανατροπή του Μακαρίου (ΕΟΚΑ Β΄, 1972-74).
• 15 Ιουλίου 1974: πραξικόπημα κατά του Μακαρίου (οργανωμένο από τον δικτάτορα Ιωαννίδη) και τουρκική εισβολή (20 Ιουλίου, επιχείρηση «Αττίλας»).
• 14 Αυγούστου 1974: τα τουρκικά στρατεύματα εξαπέλυσαν δεύτερη εισβολή (επιχείρηση «Αττίλας 2») και κατέλαβαν το 38% του νησιού, εκδιώκοντας από τις εστίες τους περίπου 200.000 Έλληνες Κυπρίους.

Η διαίρεση του νησιού μετά την τουρκική εισβολή (πηγή: Βικιπαίδεια)

 

Το Κυπριακό μετά την τουρκική εισβολή

 

§  1 Προσφυγιά και οικονομική ανάκαμψη

• Οι προκλήσεις: αποκατάσταση προσφύγων και επιβίωση του ελληνισμού στη Μεγαλόνησο.
• τέλη του 1970: ραγδαία οικονομική ανάπτυξη και εμβάθυνση της δημοκρατίας από τις κυβερνήσεις Σπύρου Κυπριανού (1977-88), Γιώργου Βασιλείου (1988-93), Γλαύκου Κληρίδη (1993-2003) και Τάσου Παπαδόπουλου (2003).

 

§ 2 Ψευδοκράτος

• καταδίκη της κατοχής από τον ΟΗΕ και άλλους διεθνείς οργανισμούς.
• τουρκικός εποικισμός της Κύπρου και ανακήρυξη της «ανεξαρτησίας» της κατεχόμενης Κύπρου (1983, κατοχικός ηγέτης Ραούφ Ντενκτάς).
• Το «ψευδοκράτος» δεν έχει αναγνωριστεί από κανένα μέλος της διεθνούς κοινότητας πλην της Τουρκίας.

 

§ 3 Ευρωπαϊκή πορεία

• 2004: πλήρης ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, που μπορεί να είναι επωφελής και για τις δύο κοινότητες.
• Σχέδιο Ανάν για την επίλυση του Κυπριακού: απορρίφθηκε από τα ¾ των Ελλήνων Κυπρίων.

 

❦