Αρχαία Ελληνικά Γ΄ λυκείου (21) - 18η θεματική ενότητα, Η αρχή της πλειοψηφίας

 

Η Αριστοτελική Πολιτεία των Αθηναίων σε πάπυρο αρ. 131 που εκτίθεται στη Βρετανική Βιβλιοθήκη. Πηγή: Βικιπαίδεια

Κείμενο αναφοράς: Αριστοτέλης, Πολιτικά, Γ 6.3-4, 1281a39-b10

 

Βασικά σημεία

1. Η βασική θέση.

2. Παράδειγμα και αναλογία. Η αθροιστική θεωρία.

3. Γλωσσικές επιλογές.

 

Ανάπτυξη

1. Στο απόσπασμα ο Αριστοτέλης συζητά το ζήτημα της εξουσίας σε μία πόλη-κράτος: είναι προτιμότερο να εξουσιάζουν οι περισσότεροι, ο λαός, (δεῖ κύριον εἶναι μᾶλλον τὸ πλῆθος) ή λίγοι και άριστοι (τοὺς ἀρίστους μὲν ὀλίγους δέ);

Η βασική του θέση είναι ότι οι πολλοί ως σύνολο, καθώς διαθέτουν αρετή και φρόνηση, ασκούν την πολιτική εξουσία ωφελιμότερα από τους λίγους αλλά αρίστους, γιατί συνολικά έχουν πολλαπλάσια αρετή και εξυπνάδα (ἤθη και διάνοια στο πρωτότυπο). [Ομάδα συγγραφής ΚΕΕ, Αριστοτέλους, Πολιτικά, σελ.87]

Είναι χαρακτηριστικό ότι η θέση αυτή διατυπώνεται με δυνητική ευκτική, η οποία χρωματίζει τον λόγο του με κάποια διστακτικότητα και επιφυλακτικότητα (δόξειεν ἂν λέγεσθαι … τάχα δὲ κἂν ἀλήθειαν. Τοὺς γὰρ πολλούς, ὅμως ἐνδέχεται συνελθόντας εἶναι βελτίους ἐκείνων…).

Ο Αριστοτέλης έχει εξηγήσει ότι επιβάλλεται η αναλυτική παρουσίαση κάθε πολιτεύματος προκειμένου να λυθούν οι απορίες που δημιουργούνται. Έτσι όποιος εμβαθύνει και δεν παρουσιάζει μόνο την πρακτική πλευρά των πολιτευμάτων οφείλει να μην παραλείπει τίποτε και να επιζητεί την αλήθεια. Το διστακτικό του ύφος είναι επομένως αναμενόμενο, αφού σιγά- σιγά αναλύει και διερευνά, εμβαθύνει στα μέρη και το όλον και στόχος του είναι να μη παραλειφθεί κάποια πτυχή του θέματος ανεξερεύνητη. [Ομάδα συγγραφής ΚΕΕ, Αριστοτέλους, Πολιτικά, σελ.87]

Αρχαία Ελληνικά Γ΄ λυκείου (20) - 17η θεματική ενότητα, Ο άνθρωπος ζῷον πολιτικὸν

 

Η πρώτη σελίδα των Πολιτικῶν στην έκδοση του Immanuel Bekker (1837). πηγή: Βικιπαίδεια

Κείμενο αναφοράς: Αριστοτέλης, Πολιτικά, Α 1.10-11, 1253a7-18

 

Βασικά σημεία

1. Ο Λόγος αποδεικνύει ότι ο άνθρωπος φύσει πολιτικὸν ζῷον ἐστί.

 

Ανάπτυξη

1. Ο Αριστοτέλης ως εμπειρικός φιλόσοφος παρατηρεί ότι δε χαρακτηρίζεται μόνο ο άνθρωπος ζῷον πολιτικόν. Υπάρχουν στη φύση και άλλα ζώα που συγκροτούν κοινωνίες, με στόχο να δραστηριοποιηθούν από κοινού και να επιτελέσουν ένα έργο. Όμως, οι διαφορές μεταξύ των κοινωνιών των άλλων ζώων και των ανθρώπων είναι μεγάλες. Οι διαφορές αυτές οφείλονται στην ύπαρξη του λόγου.

Αρχαία Ελληνικά Γ΄ λυκείου (19) - 16η θεματική ενότητα, Η πόλις

  

Φωτογραφία κώδικα του 1493, που περιέχει απόσπασμα του 4ου βιβλίου των Πολιτικών του Αριστοτέλη (Εθνική Βιβλιοθήκη της Νάπολης, πηγή: Βικιπαίδεια)

 

Κείμενο αναφοράς: Αριστοτέλης, Πολιτικά, Α 1.1·8, 1252a1-7· b27-32

 

Βασικά σημεία

1. Ο Αριστοτέλης ως εμπειρικός φιλόσοφος.

2. Η έννοια της κοινωνίας.

3. Γιατί οι άνθρωποι συγκροτούν κοινωνίες; Τελεολογική σκέψη του Αριστοτέλη.

4. Ορισμός της πόλεως.

5. Συσχετισμός απόψεων Αριστοτέλη-Πρωταγόρα-Πλάτωνα πάνω στο ζήτημα της δημιουργίας πόλεων.

6. Κοινωνικές οντότητες.

7. Η αυτάρκεια.

8. Νέα στοιχεία για τον ορισμό της έννοιας πόλις.

9. Οι συλλογισμοί που αποδεικνύουν ότι η πόλη υπάρχει εκ φύσεως.

 

Δύο άρθρα του Παντελή Μπουκάλα για τα δημοτικά τραγούδια

Ο ατρόμητος Κατσαντώνης παίζει τον ταμπουρά του. Λεπτομέρεια από τοιχογραφία του Θεόφιλου (πηγή: Βικιπαίδεια)

Παντελής Μπουκάλας, «Μάνα, σου λέω δεν μπορώ»…

 

Η πρώτη, σύντομη μορφή της «Ιστορίας του Ελληνικού Έθνους» του Κωνσταντίνου Παπαρρηγόπουλου εκδόθηκε το 1853. Στην έκταση που έμελλε να διαπαιδαγωγήσει γενεές γενεών ιστοριογράφων, εκπαιδευτικών, πολιτικών, στρατιωτικών, εκκλησιαρχών και (δι’ αυτών) γενεές γενεών μαθητών και «απλών αναγνωστών», καθιερώνοντας το ερμηνευτικό σχήμα της αδιατάρακτης συνέχειας του ελληνισμού, από την αρχαιότητα στο Βυζάντιο κι εκείθε στη νέα Ελλάδα, άρχισε να εκδίδεται σταδιακά το 1860.

Αρχαία Ελληνικά Γ΄ λυκείου (18) - 15η θεματική ενότητα, Ορισμός της αρετής

 

Πρόλογος της λατινικής μετάφρασης των Φυσικῶν του Αριστοτέλη από τον Ιωάννη Αργυρόπουλο (15ος αι., πηγή: Βικιπαίδεια)

Κείμενο αναφοράς: Αριστοτέλης, Ἠθικὰ Νικομάχεια Β 6.10-13·16, 1106b18-28· 1106b36-1107a6

 

Βασικά σημεία

1. Πώς ορίζεται το μέσον;

2. Η αρετή είναι ένα είδος μεσότητας

3. Ο πλήρης ορισμός της αρετής

4. Γλωσσικές παρατηρήσεις.

 

Ανάπτυξη

1. Οἷον καὶ φοβηθῆναι…οὐκ εὖ: παραδείγματα συναισθημάτων (παθών) που αποδεικνύουν ότι σ' αυτά υπάρχει και υπερβολή και έλλειψη και το μέσον.

Στην 8η ενότητα ο Αριστοτέλης είχε καταλήξει στη θέση ότι οι ηθικές αρετές σχετίζονται με τα συναισθήματα και τις πράξεις, γιατί σ’ αυτά υπάρχει υπερβολή και έλλειψη και το μέσον. Έρχεται, λοιπόν, στην ενότητα αυτή να αποδείξει την παραπάνω θέση με επαγωγικό τρόπο δίνοντας ενδεικτικά κάποια παραδείγματα συναισθημάτων, τα οποία διακρίνονται σε ευχάριστα και δυσάρεστα. Τονίζει ότι σ’ αυτά υπάρχει υπερβολή και έλλειψη, καθώς μπορούμε να τα βιώσουμε είτε σε μεγαλύτερο είτε σε μικρότερο βαθμό. Αν τα αισθανόμαστε σε μεγαλύτερο βαθμό («μᾶλλον»), τότε φτάνουμε στην υπερβολή, ενώ, αν τα αισθανόμαστε σε μικρότερο βαθμό («ἧττον»), φτάνουμε στην έλλειψη. Όμως, ούτε το «μᾶλλον» ούτε το «ἧττον» είναι καλά («οὐκ εὖ»), όπως υπογραμμίζει ο φιλόσοφος, γιατί έτσι απομακρυνόμαστε από τη μεσότητα.

Πρέπει, μάλιστα, να σημειώσουμε ότι μετά τα επιρρήματα «μᾶλλον» και «ἧττον» εννοείται η γενική συγκριτική «τοῦ δέοντος», η οποία προσδίδει δεοντολογικό χαρακτήρα στο κείμενο και καθορίζει τα όρια του μέτρου, της ηθικά ορθής πράξης.

 

Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ λυκείου (11) - Επιστήμη, τεχνολογία, ευθύνη επιστήμονα (σχεδιαγράμματα, κείμενα)

πηγή: istockphoto.com

Επιστήμη

Η επιστήμη είναι ένα σύστημα γνώσεων και μεθόδων που στόχο έχουν τη διερεύνηση και κατανόηση των τομέων του επιστητού. Επιστητό ονομάζεται οτιδήποτε μπορεί ο άνθρωπος να προσλάβει με τις αισθήσεις και να κατανοήσει με τη λογική. Οι βασικοί τομείς του επιστητού είναι η φύση και ο άνθρωπος (και τα έργα του, π.χ. τέχνη, τεχνική, νόμοι, πολιτεύματα, κτλ).

Στην επιστήμη, οι νέες γνώσεις πρέπει να γίνουν αποδεκτές όχι μόνο από το άτομο που τις ανακάλυψε, αλλά και από την επιστημονική ομάδα που είναι ειδική στο συγκεκριμένο γνωστικό πεδίο. Φυσικά, οι επιστημονικές γνώσεις δεν είναι κάτι δεδομένο. Κάτι που ισχύει σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή αναιρείται σε μια άλλη με νέα στοιχεία που στο μεταξύ έχουν βρεθεί.

Η δημιουργία και ανάπτυξη της επιστήμης οφείλεται στην περιέργεια, την επιθυμία για γνώση και την προσπάθεια του ανθρώπου να βελτιώσει τις συνθήκες της ζωής του.

Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ λυκείου (10) - θανατική ποινή, εγκληματικότητα

Χρωματική απεικόνιση των εκτελέσεων θανατικών ποινών στην Ευρώπη με βάση την χρονολογία της τελευταίας εκτέλεσης (εδώ η πηγή της εικόνας)

 

Στην ανάρτηση αυτή θα βρείτε υλικό για την θανατική ποινή και την εγκληματικότητα. Πρώτα παρατίθεται ένας πίνακας, όπου παρουσιάζονται τα επιχειρήματα υπέρ της κατάργησης της ποινής και η ανασκευή τους, όπως αναφέρονται στο απόσπασμα του Μανωλεδάκη για τη θανατική ποινή (σχολικό βιβλίο, σελ.84). Ακολουθεί ένα σχεδιάγραμμα του κειμένου της Διεθνούς Αμνηστίας (υπάρχει στο βιβλίο μετά τον Μανωλεδάκη) που υποστηρίζει την κατάργηση της ποινής αυτής. Είναι πολύ χρήσιμο να δει κανείς το κείμενο αυτό σε αντιπαραβολή με το κείμενο του Μανωλεδάκη όχι μόνο ως προς τα κύρια σημεία της επιχειρηματολογίας, αλλά και σε σχέση με τη συγκρότηση, το ύφος και τη στόχευσή τους. Έτσι, θα γίνει καλύτερα κατανοητό γιατί το κείμενο του Μανωλεδάκη είναι παράδειγμα επιστημονικού λόγου, ενώ αυτό της Διεθνούς Αμνηστίας όχι. Μετά τα διαγράμματα των δύο κειμένων θα βρείτε λίγες ακόμη πληροφορίες για την ποινή και ειδικότερα για τη θανατική ποινή.

Στο τέλος, δίνω και ένα σχεδιάγραμμα για την εγκληματικότητα.

Στους παρακάτω συνδέσμους θα βρείτε πληροφορίες για την πολύκροτη υπόθεση Λυμπέρη, του τελευταίου θανατοποινίτη στην Ελλάδα, που εκτελέστηκε το 1972. Πρώτα, το άρθρο της Βικιπαίδειας, μετά δύο αναρτήσεις από ειδησεογραφικούς ιστότοπους (εδώ και εδώ) και τέλος ένα αφιέρωμα.  

Αρχαία Ελληνικά Γ΄ λυκείου (17) - 14η θεματική ενότητα, Ηθική αρετή και μεσότητα

Κείμενο αναφοράς: Αριστοτέλης, Ἠθικὰ Νικομάχεια Β 6.4-8, 1106a26-b7

 

Βασικά σημεία

1. Τα κριτήρια διαίρεσης των πραγμάτων: το πολύ, το λίγο, το μέσον.

2. Αντικειμενική και υποκειμενική μεσότητα. Παραδείγματα.

3. Η επιλογή και η επιδίωξη κάθε ειδικού.

4. Πραγματολογικά σχόλια.

5. Γλωσσικές παρατηρήσεις.

 

Ανάπτυξη

1. Ἐν παντὶ δὴ … κατ’ αὐτὸ τὸ πρᾶγμα ἢ πρὸς ἡμᾶς

Ο Αριστοτέλης ξεκινάει σ’ αυτή την ενότητα να απαντάει στο ερώτημα που έθεσε στην προηγούμενη, ποια δηλαδή είναι η φύση της αρετής. Στόχος του είναι να αποδείξει ότι η αρετή είναι ένα είδος μεσότητας (κάτι στο οποίο έμμεσα αναφέρθηκε στην 4η ενότητα). Γι’ αυτό, λοιπόν, πρέπει πρώτα να προσδιορίσει την έννοια της μεσότητας, για να καταλήξει έπειτα στον συσχετισμό της με την ηθική αρετή.