Η «ΜΠΑΝΙΣΜΕΝΗ»

πηγή: ogdoo.gr

Στα χρόνια της Κατοχής, οι κινηματογράφοι πέρασαν δύσκολες μέρες, μια και δεν υπήρχαν ταινίες για να κάνουν τη δουλειά τους. Για αμερικάνικες ταινίες, βέβαια, ούτε λόγος να γίνεται. Έτσι η αγορά προ­σπαθούσε να βολευτεί με τις λιγοστές και κακές ταινίες της ναζιστικής Γερμανίας και με μερικές άλλες, που μας έρχονταν από τις κατεχόμενες χώρες της καθημαγμένης Ευρώπης και που, οπωσδήποτε, οι κι­νηματογραφόφιλοι, που μισούσαν καθετί γερμανικό, τις προτιμούσαν από τις ναζιστικές παραγωγές. Όπως και να ’χε το πράγμα, όμως, οι ται­νίες αυτές ήταν τόσο λίγες, που δεν μπορούσαν να καλύψουν τα προγράμματα των αθηναϊκών κινηματογράφων, πολλοί απ’ τους οποίους -ανάγκα και θεοί πείθονται- έγιναν τελικά θέατρα. Θέατρο, λοιπόν, έγινε και το «Πάνθεον», ένας από τους πιο παλιούς και πιο κοσμικούς κινηματογράφους της Αθήνας, που ήταν ακριβώς απέναντι από το «Ρεξ», και που τώρα πια δεν υπάρχει, μια και γκρεμίστηκε πριν από χρόνια.

Μια εικόνα της φασιστικής Ιταλίας

 

Ο Γιόζεφ Ροτ (1894 - 1939) ήταν Αυστριακός συγγραφέας και δημοσιογράφος εβραϊκής καταγωγής, περισσότερο γνωστός για το μυθιστόρημά του Το εμβατήριο Ραντέτσκυ. Έζησε και έγραψε την περίοδο του Μεσοπολέμου, και τα μυθιστορήματά του αντικατοπτρίζουν όλες τις πτυχές της ζωής σε εκείνη την ταραγμένη εποχή. Πηγή: Βικιπαίδεια

Στο άρθρο που ακολουθεί ο Γιόζεφ Ροτ καταγράφει μεθόδους παρακολούθησης στην Ιταλία του Μουσολίνι. Το κείμενο περιλαμβάνεται στο βιβλίο του Ροτ Τα χρόνια των ξενοδοχείων, εκδ. Άγρα.

 

♦

 

Η παντοδύναμη αστυνομία (1928)

Δύο μέρες ήταν αρκετές για να τον αντιπαθήσω τον πορτιέ­ρη του ξενοδοχείου μου στη Ρώμη. Το μείγμα επαγγελματικά φιλικής συμπεριφοράς και κακοκρυμμένης περιέργειας δεί­χνει σπιούνο, και μάλιστα όχι καλό στη δουλειά του. Δεν είναι γεννημένος χαφιές. Δουλεύει είκοσι χρόνια ξενοδοχοϋπάλληλος, έτσι λέει· ήταν πορτιέρης απ’ την εποχή που οι ξένοι στην Ιτα­λία ήταν ακόμα απλώς επισκέπτες κι όχι ύποπτοι που έπρεπε να περάσουν από ανάκριση. Την αλλαγή του καθεστώτος την καταλαβαίνει ο ταξιδιώτης πρώτα πρώτα στον πορτιέρη του ξε­νοδοχείου. Πρώτη του δουλειά μετά το καλωσόρισμα είναι να ζητήσει το διαβατήριο. Ομολογώ πως αισθάνομαι βαθιά δυσ­πιστία για τα κράτη, όπου είναι κανείς υποχρεωμένος να παραδίδει το διαβατήριό του στο ξενοδοχείο. (Κάποιους ταξιδιώ­τες αυτό τούς αφήνει παντελώς αδιάφορους.) Όλη η παραδοσιακή φιλοξενία μιας χώρας, που ζει εδώ και πολλά χρόνια χά­ρη στον τουρισμό και η οποία κατά πάσα πιθανότητα θα συνε­χίσει για πολλά χρόνια ακόμη να στηρίζεται σ’ αυτόν, αρχίζει να μου φαίνεται ύποπτη, όταν το προσωπικό των ξενοδοχείων αναλαμβάνει καθήκοντα που κανονικά εμπίπτουν στην αρμοδιότη­τα των Αρχών και μου παίρνει το διαβατήριό μου, την ελευθερία των κινήσεών μου δηλαδή, έστω κι αν είναι για μισή μέρα μόνο. Μα ο πορτιέρης δεν σταματάει εδώ. Όταν του ζητώ γραμματόσημα, μπαίνει στον κόπο να διαβάσει το όνομα του παραλήπτη στο φάκελο. Τόσο πολύ νοιάζεται μη τυχόν και κου­ραστώ, που δεν μ’ αφήνει να κάνω τα λίγα βήματα ως το γραμ­ματοκιβώτιο. Επιμένει να ταχυδρομεί ο ίδιος τα γράμματά μου. Με αποτέλεσμα να φτάνουν πάντα μια-δύο μέρες αργότερα απ’ όσο θα ’πρεπε.

Αρχαία Ελληνικά Β΄ λυκείου – αδίδακτο (2) – Βασικές έννοιες σύνταξης: κύριοι όροι και προσδιορισμοί

Κύριοι όροι

πηγή: Π. Μπίλλα, Συντακτικό Αρχαίας Ελληνικής

Οι παραπομπές σε σελίδες αναφέρονται στο Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής της Π. Μπίλλα, που διανεμήθηκε στο Γυμνάσιο, ενώ οι παραπομπές σε παραγράφους (§) στο Συντακτικό του Μουμτζάκη, που διανεμήθηκε στην Α΄ λυκείου.

• Η απλή πρόταση και το υποκείμενο (σελ.18-19, Μουμτζάκης, § 7-8)
• Συνδετικά ρήματα και κατηγορούμενο (σελ.20-22, Μουμτζάκης, § 9-12, 17).
• Το αντικείμενο (σελ.52-63, Μουμτζάκης, § 49-52, 54-61).

Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ λυκείου (17) - συνοχή και συνεκτικότητα

 

πηγή: asielts.com

Συνοχή

Η έννοια της συνοχής σχετίζεται με τα γλωσσικά μέσα/στοιχεία που εξασφαλίζουν λογική αλληλουχία σε φράσεις, παραγράφους και μεγαλύτερες ενότητες ενός κειμένου. Οι κυριότεροι τρόποι συνοχής είναι:

- Η επανάληψη: Στις μεγαλουπόλεις τα κοινωνικά προβλήματα διογκώνονται. Οι αρμόδιοι φορείς οφείλουν, για το συμφέρον της κοινωνικής ηρεμίας, να αντιμετωπίσουν αποφασιστικά τα κοινωνικά προβλήματα.

- Η χρήση αντωνυμίας ή επιρρήματος: Σε καιρό κρίσης η ανεργία και τα κοινωνικά προβλήματα αυξάνονται. Αυτά δοκιμάζουν την κοινωνική συνοχή/Τότε δοκιμάζεται η κοινωνική συνοχή.

- Η παράλειψη: Οι ισχυροί οικογενειακοί και φιλικοί δεσμοί κάνουν ευτυχισμένο έναν άνθρωπο. Του χαρίζουν δύναμη και ασφάλεια.

- Η χρήση συνώνυμων λέξεων ή λέξεων με νοηματική συγγένεια:

• Στις μεγαλουπόλεις τα κοινωνικά προβλήματα αυξάνονται. Πολλαπλασιάζονται και δυσκολεύουν την καθημερινότητα των ανθρώπων.
• Η ανεργία είναι σοβαρό πρόβλημα. Η έλλειψη θέσεων εργασίας πρέπει να περιοριστεί.

Αρχαία Ελληνικά Β΄ λυκείου – αδίδακτο (1) – Ξενοφῶν, Κύρου Ἀνάβασις 3, 2, 10-11

Ο Ξενοφών (430 π.Χ. - 355 π.Χ.) ήταν Αθηναίος ιστορικός που αφηγήθηκε στα Ελληνικά του τις εξελίξεις από το 411 μέχρι το 362 π.Χ.

Ξενοφῶν, Κύρου Ἀνάβασις 3, 2, 10-11

Ο Ξενοφών, επιχειρώντας να εμψυχώσει τους Μυρίους, αναφέρεται στην ευσέβειά τους, η οποία τους εξασφαλίζει την εύνοια των θεών.

 

Ἐτύγχανον λέγων ὅτι πολλαὶ καὶ καλαὶ ἐλπίδες ἡμῖν εἶεν σωτηρίας. Πρῶτον μὲν γὰρ ἡμεῖς μὲν ἐμπεδοῦμεν τοὺς τῶν θεῶν ὅρκους, οἱ δὲ πολέμιοι ἐπιωρκήκασί τε καὶ τὰς σπονδὰς παρὰ τοὺς ὅρκους λελύκασιν. Οὕτω δ᾽ ἐχόντων εἰκὸς τοῖς μὲν πολεμίοις ἐναντίους εἶναι τοὺς θεούς, ἡμῖν δὲ συμμάχους, οἵπερ ἱκανοί εἰσι καὶ τοὺς μεγάλους ταχὺ μικροὺς ποιεῖν καὶ τοὺς μικροὺς κἂν ἐν δεινοῖς ὦσι σῴζειν εὐπετῶς, ὅταν βούλωνται. Ἔπειτα δὲ ἀναμνήσω γὰρ ὑμᾶς καὶ τοὺς τῶν προγόνων τῶν ἡμετέρων κινδύνους, ἵνα εἰδῆτε ὡς ἀγαθοῖς τε ὑμῖν προσήκει εἶναι σῴζονταί τε σὺν τοῖς θεοῖς καὶ ἐκ πάνυ δεινῶν οἱ ἀγαθοί. Ἐλθόντων μὲν γὰρ Περσῶν καὶ τῶν σὺν αὐτοῖς παμπληθεῖ στόλῳ ὡς ἀφανιούντων τὰς Ἀθήνας, ὑποστῆναι αὐτοὶ Ἀθηναῖοι τολμήσαντες ἐνίκησαν αὐτούς.

Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ λυκείου (16) - Το ερμηνευτικό σχόλιο (οδηγίες και εφαρμογή)

πηγή εικόνας: LiFO

ΟΔΗΓΙΕΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ Γ΄ ΤΑΞΗΣ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2025-2026

 

Σχετικά με την παραγωγή ερμηνευτικού σχολίου σε γραπτές εξετάσεις:

Το ερμηνευτικό σχόλιο στις γραπτές εξετάσεις αποτελεί σχόλιο, περιορισμένης έκτασης (π.χ. 100-150 λέξεις ή 150-200 λέξεις), που περιλαμβάνει την ανάπτυξη του βασικού, για τους/τις μαθητές/τριες, ερωτήματος/θέματος του κειμένου και της ανταπόκρισής τους σε αυτό. Στο ερμηνευτικό σχόλιο ο/η μαθητής/τρια δεν περιορίζεται στο «τι λέει το κείμενο», αλλά επεκτείνεται στο «τι σημαίνει για τον/την ίδιον/α». Στην εκφώνηση του ερωτήματος είτε γίνεται αναφορά σε κειμενικούς δείκτες είτε όχι, οι μαθητές/τριες, κατά τη διδασκαλία, ασκούνται συστηματικά, για να είναι σε θέση να τεκμηριώνουν την ερμηνεία τους με στοιχεία του κειμένου. Επομένως, το ερώτημα «πώς το λέει» το κείμενο δεν μπορεί να αγνοείται.

Ο Βασίλης Κάλφας εξηγεί την πλατωνική θεωρία των Ιδεών (γ΄ μέρος)

  

Πλάτων και Αριστοτέλης. Λεπτομέρεια από τον πίνακα Η Σχολή των Αθηνών του Ραφαήλ (πηγή: Wikimedia Commons)

Πώς ο Πλάτων φθάνει στις Ιδέες / Πλατωνική ηθική

Με όλα αυτά που είπαμε, θα μπορούσε κανείς να θέσει το ερώτημα: πώς ο Πλάτων, γιατί ο Πλάτων, αν θέλετε, εισάγει τις Ιδέες; Δεν υπάρχει απάντηση που δίνεται από τον ίδιο· περισσότερο είναι μια μορφή ερμηνείας, με βάση τη συνολική πλατωνική φιλοσοφία. Σε αυτό που λέγεται συνήθως —και το βλέπουμε κυρίως στους πρώιμους διαλόγους, όπου ο αντίπαλος είναι ο σοφιστής κατά κανόνα— είναι και μια ερμηνευτική γραμμή, ότι απέναντι στη θέση των σοφιστών —την οποία υπερτονίζει ο Πλάτων, μάλιστα παραπάνω ίσως από όσο ήταν θέση των σοφιστών— ότι δεν πιστεύουν στην αντικειμενική αλήθεια· ότι η αλήθεια είναι σχετική έννοια και συνδέεται με την πειθώ και τη ρητορική και το επιχείρημα κ.τ.λ., ο Πλάτων ήθελε να αντιτάξει "μια απόλυτη θεωρία αλήθειας". Δεν μπορεί αυτή η αλήθεια να στηριχτεί στο τι πιστεύει ο κόσμος, ούτε στο τι αντιλαμβάνεται ο κόσμος με τις αισθήσεις, οπότε ήθελε ένα σταθερό θεμέλιο, γι’ αυτό εισήγαγε τις Ιδέες. Αλήθεια, δηλαδή, στο πλατωνικό σύστημα είναι η γνώση των Ιδεών, και αυτή είναι απόλυτη· δεν εξαρτάται ούτε από μένα, ούτε από σένα, ούτε απ’ την εποχή· είναι πάντα η ίδια.

Ο Βασίλης Κάλφας εξηγεί την πλατωνική θεωρία των Ιδεών (β΄ μέρος)

 

Χάρτης των τειχών της αρχαίας Αθήνας και του Πειραιά. Η Ακαδημία του Πλάτωνα φαίνεται στα ΒΔ της πόλης (πηγή: Βικιπαίδεια)

Δρόμοι για τις Ιδέες [και λίγα λόγια για τη θεωρία της ανάμνησης]

Θα μπορούσε κανείς να σκεφτεί ποιες είναι οι Ιδέες για τον Πλάτωνα. Έτσι όπως σας το παρουσίασα ως τώρα, κάθε καθολική έννοια, κάθε κατηγορούμενο, κάθε κατηγόρημα που αποδίδουμε σ’ ένα πράγμα, θα μπορούσε να είναι μια Ιδέα. Ο Πλάτων διστάζει να το πει τόσο ρητώς αυτό, γιατί αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα… και ο ίδιος όταν κριτικάρει τον εαυτό του, το θέτει. Λέει: «τι γίνεται με τις αρνητικές ιδέες, υπάρχει και η αδικία σαν ιδέα, ας πούμε;» και δεν είναι έτοιμος να απαντήσει· ή υπάρχουν και ποταπές καθημερινές έννοιες —η τρίχα, ας πούμε, λέει στον Παρμενίδη, «υπάρχει η ιδέα της τρίχας; Αν υπάρχει η ιδέα του ζώου, γιατί να μην υπάρχει η ιδέα της τρίχας;». «Όχι», λέει, «τόσο ταπεινές ιδέες δεν θα τις βάλουμε στον κόσμο των Ιδεών». Αν κατηγοριοποιήσει ποιες κατηγορίες οντοτήτων ονομάζει Ιδέες ο Πλάτωνας, θα ‘λεγα ότι είναι τρεις κατηγορίες.

Η πρώτη και βασικότερη είναι αυτό που θα λέγαμε ηθικές έννοιες, ηθικές αξίες, όπως αυτές που σας ανέφερα —η δικαιοσύνη, η ευσέβεια, η σωφροσύνη, η ανδρεία, οι κλασικές αρχαιοελληνικές ηθικές αξίες. Αυτές υπάρχουν σε όλο το πλάτος, το εύρος, του πλατωνικού έργου, δεν τις εγκαταλείπει δηλαδή ποτέ και είναι χαρακτηριστικό του πλατωνισμού, ένα σωκρατικό κατά κάποιο τρόπο ιδεώδες ότι "η αρετή", λέει ο Πλάτων, "είναι γνώση", δηλαδή δεν διαχωρίζει ποτέ το καθολικό που συλλαμβάνω με τον νου, από την ηθική αξία που μου λέει τι πρέπει να κάνω.

Ο Βασίλης Κάλφας εξηγεί την πλατωνική θεωρία των Ιδεών (α΄ μέρος)

  

Πλάτων. Πορτρέτο του Σιλανίωνα
(πηγή: Wikimedia Commons)

 

Θεωρία των Ιδεών

Ας περάσουμε, λοιπόν, ξεκινώντας αυτή τη διάλεξη, στην ίδια τη φιλοσοφία του Πλάτωνα και λογικά θα ξεκινήσουμε από τη διάσημη "θεωρία των Ιδεών", που είναι η συμβολή, θα έλεγε κανείς, του Πλάτωνα στη φιλοσοφία και είναι μια θεωρία γενική. Δεν είναι απλώς μια θεωρία για το τι υπάρχει —μια οντολογική θεωρία— είναι πολύ περισσότερο απ’ αυτό. Είναι και μια θεωρία γνώσης, είναι και μια θεωρία ανθρώπινης συμπεριφοράς ταυτοχρόνως ή, αν θέλετε, θεμελιώνει την ανθρώπινη συμπεριφορά.

Με απλά λόγια, θα έλεγε κανείς, ότι αυτό που ο Πλάτων προτείνει στη θέση αυτών που πρότειναν οι Προσωκρατικοί… Σκεφτείτε, ας πούμε, τον Θαλή, ο οποίος έλεγε ότι "τα πάντα είναι νερό", "η αρχή των πάντων είναι νερό" ή αργότερα "τα άτομα και το κενό" ο Δημόκριτος ή "τα τέσσερα στοιχεία" ο Εμπεδοκλής. Ο Πλάτων σ’ ένα ερώτημα "τι είναι, τι υπάρχει;" θα απαντούσε ότι, αφενός υπάρχει ο κόσμος, μέσα στον οποίο ζούμε και τον οποίο αντιλαμβανόμαστε με τις αισθήσεις μας και την εμπειρία μας, αλλά δεν είναι μόνο αυτό η πραγματικότητα, υπάρχει ένα δεύτερο πεδίο πραγματικότητας, το οποίο ονομάζει πεδίο των Ιδεών —όπου οι Ιδέες αποτελούν αυθύπαρκτες νοητές οντότητες, οι οποίες δεν έχουν άμεση σχέση με την αισθητή πραγματικότητα· και μάλιστα ιεραρχώντας τα δύο βασίλεια —το βασίλειο της αίσθησης και το βασίλειο της νόησης— τοποθετεί απείρως πιο ψηλά το βασίλειο των Ιδεών, το βασίλειο της νόησης, το βασίλειο της αλήθειας, των νοητών δηλαδή οντοτήτων.

Νεοελληνική Γλώσσα Β΄ λυκείου (11) - Αλ.Παπαχελάς, Καλοί οι έπαινοι, αλλά και μια συγγνώμη; (παραπληροφόρηση VΙI)

πηγή: Βικιπαίδεια

Διαβάζω όσα γράφουν ορισμένες ευρωπαϊκές εφημερίδες για την ελληνική οικονομία, για όσα έχουν πετύχει αυτή η χώρα και οι Έλληνες τα τελευταία χρόνια. Ξεχώριζε, είναι η αλήθεια, το δημοσίευμα της Bild το οποίο, σύμφωνα με το ΑΠΕ, έγραφε πως «ειδικά οι Έλληνες επιφυλάσσουν στην Ευρώπη ένα γαλανόλευκο χριστουγεννιάτικο θαύμα». Καθώς το διάβαζα ένιωθα, ομολογώ, μία ικανοποίηση. Από την άλλη όμως σκεπτόμουν, με ένα σχετικό θυμό, πως «καλοί οι έπαινοι και οι διθύραμβοι, αλλά μήπως να ζητήσετε και μια συγγνώμη;».