Ιστορία Β΄ Γυμνασίου (4) - Εξελίξεις ως τις αρχές του 6ου αι., Αιρέσεις-Χριστιανισμός-Αρχαία θρησκεία

Εξελίξεις ως τις αρχές του 6ου αι.

 

Βασικά σημεία: 

 

1. Οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα

- οι πόλεις στα ανατολικά παίζουν ιδιαίτερο οικονομικό ρόλο.

- κύρια πηγή πλούτου η γεωργία· δύο σημαντικές εξελίξεις:

(α) πολλοί μικροκαλλιεργητές βουλιάζουν στα χρέη και πουλούν τη γη τους σε πλούσιους γαιοκτήμονες, που επιτρέπουν στους πρώην ιδιοκτήτες να παραμείνουν στη γη τους ως πάροικοι.

(β) η φορολογία πλήττει κυρίως τον αγροτικό πληθυσμό: οι αγρότες για να γλιτώσουν καταφεύγουν στις πόλεις ή στα μοναστήρια.

 

 

 

2. Το γερμανικό πρόβλημα

 

- ήδη από τον 3^ο αι. οι επιθέσεις γερμανικών και άλλων φύλων αλλάζουν σταδιακά την κατάσταση στο ρωμαϊκό κράτος: 

 

(α) το ανατολικό τμήμα αντιμετωπίζει τις εισβολές και επιχειρεί να ενσωματώσει τους εισβολείς (Γότθους), δίνοντας στους ηγέτες τους ανώτατα αξιώματα στη διοίκηση και στον στρατό. Όμως, το γεγονός προκαλεί αντιδράσεις στην Κωνσταντινούπολη και οι Γότθοι εξοντώνονται.

 

(β) στο δυτικό τμήμα η ρωμαϊκή διοίκηση καταρρέει και τα γερμανικά φύλα αρχίζουν σταδιακά να παγιώνουν την παρουσία τους και να δημιουργούν βασίλεια: το Οστρογοτθικό (στην Ιταλία), το Βουργουνδικό (στη Γαλλία), το Φραγκικό (στη Γαλλία και στη Γερμανία), το Βησιγοτθικό (στην Ισπανία), το Βανδαλικό (στη Βόρεια Αφρική). 

 

Τα βασίλεια των βαρβάρων στη δυτική Ευρώπη το 526

 

3. Πολιτιστικές εξελίξεις

 

- μετά τις αλλαγές που προκάλεσε η μετανάστευση των λαών στο δυτικό τμήμα η πνευματική κίνηση σταδιακά παρακμάζει. Στα ανατολικά όμως, όπου κυριαρχεί η ελληνική γλώσσα και πνευματική παράδοση, διατηρείται.

 

- ορόσημα: 

(α) ίδρυση του πανεπιστημίου της Κωνσταντινούπολης (425) με διάταγμα του Θεοδόσιου Β΄ (408-450), με 16 ελληνόφωνες και 15 λατινόφωνες έδρες διδασκαλίας και 

(β) η δημοσίευση του Θεοδοσιανού Κώδικα: πρόκειται για μια συλλογή αυτοκρατορικών διαταγμάτων που εκδόθηκαν από το 312 και μετά.   

Εικόνα που παρουσιάζει την Πρώτη Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας (325). Ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Α' βρίσκεται στο κέντρο περιτριγυρισμένος από Εκκλησιαστικούς Πατέρες. Ο ρόλος περιέχει το πρώτο μισό του Συμβόλου Πίστεως Νίκαιας-Κωνσταντινούπολης (381) με τη μορφή που χρησιμοποιείται στη Θεία Λειτουργία (αντί "πιστεύομεν", "πιστεύω"). Πηγή: Βικιπαίδεια

 

 

Η πάλη της Ορθοδοξίας με τις αιρέσεις και την αρχαία θρησκεία

 

Βασικά σημεία: 

 

1. Ο αγώνας κατά των αιρέσεων

Αίρεση	Διδασκαλία	Καταδικάστηκε από:
Αρειανισμός (4ος αι.)	Ο Υιός δεν είναι Θεός, αλλά δημιούργημα του Πατρός	την σύνοδο της Νίκαιας (325) και της Κωνσταντινούπολης (381) [Α΄ και Β΄ Οικουμενική]
Νεστοριανισμός	Η Παναγία πρέπει να ονομάζεται Χριστοτόκος κι όχι Θεοτόκος, αφού γέννησε τον άνθρωπο Χριστό, στον οποίο κατοίκη­σε ο Θείος Λόγος [1].	την Γ΄ Οικουμενική σύνοδο της Εφέσου (431)
Μονοφυσιτισμός	Η θεϊκή φύση του Ιησού απορρόφησε την ανθρώπινη.	την Δ΄ Οικουμενική σύνοδο της Χαλκηδόνας (451)

Ο Μονοφυσιτισμός επηρέασε πολύ τους κατοίκους της Αιγύπτου, της Παλαιστίνης και της Συρίας. Το βυζαντινό κράτος τους πίεσε πολύ να απορρίψουν τον Μονοφυσιτισμό και να αποδεχθούν το ορθόδοξο δόγμα, γι’ αυτό οι κάτοικοι των περιοχών αυτών, απογοητευμένοι από την στάση της κυβέρνησης, δεν αντιστάθηκαν ιδιαίτερα στις εισβολές των Αράβων (630-650).

 

^[1] Ορθόδοξη Πίστη και Λατρεία, βιβλίο Α΄ λυκείου, ΙΤΥΕ Διόφαντος, σελ.19

 

 

Ο Άγιος Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός (329-390)

 

2. Χριστιανισμός και αρχαία θρησκεία

• Ο τελευταίος αυτοκράτορας που επιχείρησε, μάταια όπως αποδείχθηκε, να υπερασπιστεί την αρχαία θρησκεία και να την διαδώσει ήταν ο Ιουλιανός, ο επονομαζόμενος και Παραβάτης.
• Ο διάδοχός του Θεοδόσιος Α΄ (379-395), μετά την Β΄ Οικουμενική Σύνοδο της Κωνσταντινούπολης (381), η οποία συμπλήρωσε το ορθόδοξο δόγμα, ανακήρυξε τον Χριστιανισμό μοναδική επίσημη θρησκεία της αυτοκρατορίας.
• Στις επόμενες δεκαετίες φανατισμένοι χριστιανοί κατέστρεψαν αγάλματα και ιερά της αρχαίας θρησκείας, ενώ μετέτρεψε σε χριστιανικές εκκλησίες πολλούς αρχαίους ναούς.
• Οι Πατέρες της Εκκλησίας (Μέγας Βασίλειος, Γρηγόριος Νύσσης, Γρηγόριος Ναζιανζηνός και Ιωάννης Χρυσόστομος) απέρριψαν βέβαια την αρχαία θρησκεία, αλλά υποστήριξαν την ανάγκη της επιλεκτικής αξιοποίησης των αρχαίων κειμένων.  

Ο θρίαμβος του Χριστιανισμού (1585) του Tommaso Laureti (περ. 1530-1602). Πηγή της εικόνας: ιστοσελίδα Βατικανού.

 

Θέλω κι άλλο! 

• Origin of the Germanic Tribes: ένα βίντεο για την καταγωγή των γερμανικών φυλών, την κοινωνική τους οργάνωση και τις σχέσεις τους με τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία (στα αγγλικά, χωρίς ελληνικούς υπότιτλους).
• A brief history of goths: σύντομο βίντεο για τους Γότθους, τη σχέση τους με τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και τη γοτθική τέχνη (με ελληνικούς υπότιτλους).
• Rise of the Vandals: How the Vandals Took Over Roman Africa - η μετανάστευση των Βανδάλων από τη Βόρεια Ευρώπη στη Βόρεια Αφρική σε ένα σύντομο βίντεο (στα αγγλικά, χωρίς ελληνικούς υπότιτλους).
• Διαβάστε ένα σχεδιάγραμμα για τις αιρέσεις από τον θεολόγο Σωτήρη Κρουσουλούδη.
• Δείτε ένα σχεδιάγραμμα που περιλαμβάνει τα βασικά σημεία των ενοτήτων.
• Πρώτη Σύνοδος της Νίκαιας: άρθρο της Βικιπαίδειας.
  

 

❦