Ιστορία Α΄ Γυμνασίου (5) - Μινωικός πολιτισμός

Παρακολουθήστε στο παραπάνω βίντεο ένα κατατοπιστικό ντοκιμαντέρ για τον Μινωικό πολιτισμό.

✽

 

Ο Μινωικός πολιτισμός

Βασικά σημεία

 

 

1. Πότε και πού αναπτύχθηκε ο Μινωικός πολιτισμός; Γιατί ονομάστηκε έτσι;

Ο Μινωικός πολιτισμός αναπτύχθηκε στην Κρήτη. Οφείλει το όνομά του στον μυθικό βασιλιά της Κνωσού Μίνωα. Στο άρθρο της Βικιπαίδειας μπορείτε να διαβάσετε περισσότερες πληροφορίες για τον Μίνωα.

 

 

 2. Ποιοι παράγοντες βοήθησαν τον πολιτισμό αυτό να αναπτυχθεί; 

 Οι παράγοντες που συντέλεσαν στην ανάπτυξη του Μινωικού πολιτισμού ήταν:

- η συστηματική γεωργία και κτηνοτροφία,

- το εμπόριο με τις γύρω περιοχές, όπως τις Κυκλάδες, την Κύπρο και την Αίγυπτο. Οι Μινωίτες εξήγαν λάδι, κρασί, ξυλεία, λίθινα αγγεία, ίσως υφάσματα και δέρματα,

- επίσης, η κατασκευή όπλων και εργαλείων που τα κατασκεύαζαν από τα μέταλλα που εισήγαν.

 

3. Κοινωνική και πολιτική οργάνωση

(α) μπορείς να εντοπίσεις στο χάρτη και να καταγράψεις 4 σημαντικές πόλεις-κέντρα του μινωικού πολιτισμού;

Κνωσός, Φαιστός, Μάλια και Ζάκρος.

(β) πότε εμφανίστηκαν τα πρώτα ανάκτορα και ποια ήταν η τύχη τους;

Γύρω στο 2000 π.Χ. εμφανίζονται τα πρώτα ανάκτορα, που καταστρέφονται γύρω στο 1700 π.Χ. από σεισμό, αλλά ξαναχτίζονται πιο επιβλητικά. Στους επόμενους αιώνες, την περίοδο των νέων ανακτόρων, οι Μινωίτες φτάνουν στο ύψιστο σημείο ακμής και κυριαρχούν στο Αιγαίο.

(γ) συγκέντρωσε μερικά βασικά χαρακτηριστικά των ανακτόρων:

- έχουν προσανατολισμό στον άξονα Βορρά-Νότου,

- έχουν μία ορθογώνια κεντρική αυλή. Γύρω της αναπτύσσονται οι πτέρυγες των δωματίων,

- ήταν πολυώροφα, είχαν μεγάλες σκάλες, φωταγωγούς, σύστημα ύδρευσης και αποχέτευσης και αρκετοί χώροι τους έφεραν τοιχογραφίες,

- δεν ήταν οχυρωμένα,

- σε αυτά κατοικούσε ο άρχοντας της περιοχής. Επίσης, στα ανάκτορα ζούσε, κυκλοφορούσε και εργαζόταν μεγάλος αριθμός αξιωματούχων, υπαλλήλων και τεχνιτών,

- εκεί συγκεντρωνόταν η παραγωγή και τα εμπορεύματα για να διατεθούν στο εσωτερικό του νησιού ή στο εξωτερικό,

- ήταν κέντρα κατασκευής πολύτιμων αντικειμένων και καλλιτεχνημάτων, καθώς και θρησκευτικά κέντρα, όπου μαζευόταν πλήθος κόσμου με την ευκαιρία διαφόρων τελετών. 

 

Ο δίσκος της Φαιστού (αρχαιολογικό μουσείο Ηρακλείου, πηγή: Wikimedia Commons)

(δ) το σύστημα γραφής των Μινωιτών:

Στη Μινωική Κρήτη συναντούμε δύο είδη γραφής:

• ένα που μοιάζει με τα ιερογλυφικά, όπως αποδεικνύει ο δίσκος της Φαιστού.
• λίγο αργότερα άρχισε να χρησιμοποιείται ένα νέο σύστημα γραφής, η Γραμμική Α. Η γραφή ήταν συλλαβική, δηλαδή κάθε σημείο αντιστοιχούσε σε μία συλλαβή. Σημεία αυτής της γραφής έχουν βρεθεί κυρίως επάνω σε αγγεία ή χαραγμένα σε πινακίδες απογραφής εμπορευμάτων. Η γραφή όμως αυτή δεν έχει διαβαστεί και δεν είναι γνωστό αν αποδίδει ελληνική γλώσσα.

 

 

Πινακίδα Γραμμικής Α γραφής από το ανάκτορο της Ζάκρου (αρχαιολογικό μουσείο Σητείας, Κρήτη, πηγή: Wikimedia Commons)

  

4. Γιατί κατάφεραν οι Μυκηναίοι να κυριαρχήσουν στην Κνωσό;

Γύρω στο 1450 π.Χ. τα μινωικά ανάκτορα καταστρέφονται, πιθανόν από σεισμό, εκτός από αυτό της Κνωσού. Έτσι, οι Μινωίτες εξασθενούν και οι Μυκηναίοι αρπάζουν την ευκαιρία και καταλαμβάνουν την Κνωσό. Στη συνέχεια η Κρήτη αποτελεί επαρχία του μυκηναϊκού κόσμου διατηρώντας όμως ορισμένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά.

Η τοιχογραφία των δελφινιών από την Κνωσό

✽ 

 

Η θεά των φιδιών

 

Η θρησκεία και η τέχνη των Μινωιτών

 

Βασικά σημεία

 

 

1. Κύρια χαρακτηριστικά της μινωικής θρησκείας

- Οι Μινωίτες πίστευαν, βασικά, σε γυναικείες θεότητες που έχουν άμεση σχέση με τη βλάστηση και τη διαδοχή των εποχών, την άνθηση και το μαρασμό, το θάνατο και την ανάσταση. Οι πιστοί αισθάνονταν τη θεότητα σαν κάτι μυστηριακό, φευγαλέο και άπιαστο.

- Στα χρόνια της ακμής του μινωικού πολιτισμού δεν υπήρχαν στην Κρήτη μεγάλοι ναοί αλλά μόνο μικρά ανακτορικά ή οικιακά ιερά. Συχνά η λατρεία του θείου πραγματοποιείται και σε σπήλαια, όπως στο Δικταίο Άντρο, όπου οι πιστοί προσέφεραν μικρά ειδώλια που απεικόνιζαν τους ίδιους τους θεούς.

- Μεγάλη είναι η σημασία του ιερού δέντρου στη μινωική θρησκεία. Το κύριο ιερό δέντρο φαίνεται να είναι η ελιά.

- Από τα ζώα σημαντικό ρόλο παίζει στη μινωική θρησκεία ο ταύρος.

- Οι τελετές περιλάμβαναν χορούς και αγώνες, όπως τα ταυροκαθάψια.

- Το ιερατείο το αποτελούσαν κυρίως γυναίκες, αλλά υπήρχαν και άνδρες ιερείς.

2. Μινωική τέχνη

(α) μορφές τέχνης που καλλιέργησαν οι Μινωίτες:

Τη ζωγραφική, την αγγειοπλαστική, την κατασκευή ειδωλίων και τη μικροτεχνία (κατασκευή κοσμημάτων).

(β) το θέμα που προτιμούν οι Μινωίτες καλλιτέχνες:

Την απεικόνιση της φύσης: απεικονίζουν ειδυλλιακά τοπία με πλούσια βλάστηση και ζώα, καθώς και θέματα από τον κόσμο της θάλασσας.

(γ) τα καμαραϊκά αγγεία:

Πήραν το όνομά τους από το σπήλαιο των Καμαρών, όπου πρωτοβρέθηκαν. Ήταν πολύχρωμα και διακοσμούνταν συνήθως με πολύπλοκα σχέδια γεμάτα φαντασία και σπανιότερα με θέματα από το ζωικό και φυτικό κόσμο. Εξάγονταν σε όλη την ανατολική Μεσόγειο και την Αίγυπτο.

(δ) τα ρυτά:

Ήταν μεγάλα αγγεία, ορισμένα με μορφή κεφαλής ζώου, συνήθως του ιερού μινωικού ταύρου, τα οποία χρησιμοποιούνταν στις τελετουργίες.

✍ Άσκηση

Δοκιμάστε τις γνώσεις σας λύνοντας την επόμενη διαδραστική άσκηση:

Θέλω κι άλλο!

• Σχέσεις Μινωικής Κρήτης και Αιγύπτου.
• Τελετουργίες στη Μινωική Κρήτη.
• Μινωική Θρησκεία.
• Ο δίσκος της Φαιστού.
• Η Γραμμική Α γραφή.
• Αναπαράσταση του παλατιού της Κνωσού (πηγή: Wikipedia).
  
• Ολοκληρώνεται η αποκάλυψη του ανακτόρου στη Ζώμινθο: άρθρο στην ηλεκτρονική σελίδα της Καθημερινής.
• Παρακολουθήστε στο YouTube ένα απόσπασμα από το ντοκιμαντέρ του BBC How Earth Made Us (επεισόδιο 1ο: Deep Earth) που αναφέρει ενδιαφέρουσες πληροφορίες για τον Μινωικό πολιτισμό και την έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας. Το σχετικό απόσπασμα διαρκεί από το 22' 45'' έως το 35' 30''. Η αφήγηση είναι στα αγγλικά και δεν έχει ελληνικούς υπότιτλους. 
• Δείτε το σχεδιάγραμμα της ενότητας. 

 

❦