Ιστορία Γ΄ λυκείου (17) - Η Ελλάδα στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και η Εθνική Αντίσταση

Η ελληνική προέλαση (Νοέμβρης 1940 - Απρίλιος 1941). πηγή: Wikimedia Commons

Βασικά σημεία

 

Η απόκρουση της ιταλικής εισβολής στην Αλβανία

 

§ 1 ελληνική και ιταλική πολιτική

• Η ελληνική κυβέρνηση τηρούσε ουδετερότητα, παρά τη συμπάθεια προς Αγγλία και Γαλλία.
• Ο Μουσολίνι ήθελε τον έλεγχο στην Ανατολική Μεσόγειο, γι’ αυτό κατέλαβε την Αλβανία (Απρίλιος 1939) και επιτέθηκε στην Ελλάδα.

 

§ 2 η κήρυξη του πολέμου

28η Οκτωβρίου 1940: η Ιταλία απαίτησε εκχώρηση της κυριαρχίας επί σημαντικού τμήματος του ελληνικού εθνικού εδάφους. Ο Ιωάννης Μεταξάς απέρριψε το ιταλικό τελεσίγραφο και η χώρα ξεκίνησε με ενθουσιασμό την αντίσταση στον εισβολέα.

 

§ 3 ιταλική επίθεση και ελληνική αντεπίθεση

• Τις πρώτες ημέρες σημειώθηκε προέλαση των ιταλικών στρατευμάτων στην Ήπειρο, η οποία ανακόπηκε από τον ελληνικό στρατό.
• Στις 14 Νοεμβρίου ο ελληνικός στρατός εξαπέλυσε αντεπίθεση, που οδήγησε στην κατάληψη της Κορυτσάς, της Πρεμετής, του Πόγραδετς, του Αργυροκάστρου, των Αγίων Σαράντα και, τέλος, στις αρχές Ιανουαρίου 1941, της Κλεισούρας. Οι καιρικές συνθήκες δεν επέτρεψαν περαιτέρω προέλαση.
• Μάρτιος 1941: οι Ιταλοί  εξαπέλυσαν την «εαρινή» επίθεση, που αποκρούστηκε από τον ελληνικό στρατό.

 

§ 4 η σημασία της ελληνικής νίκης σε βάρος των ιταλικών δυνάμεων

Η επικράτηση των Ελλήνων κατά της φασιστικής Ιταλίας:

• χαιρετίστηκε ως νίκη των ελεύθερων λαών κατά των δυνάμεων της βίας και του ολοκληρωτισμού.
• απέτρεψε την επικράτηση του Άξονα στο βόρειο ήμισυ της Ανατολικής Μεσογείου και, κατ' επέκταση, σε τμήμα τουλάχιστον της Μέσης Ανατολής.

Η επίθεση της ναζιστικής Γερμανίας στην Ελλάδα. πηγή: Wikimedia Commons

Η γερμανική εισβολή και η μάχη της Κρήτης

 

§ 1 η γερμανική επίθεση: επιχείρηση Μαρίτα

• Πριν προχωρήσει στην επιχείρηση Μπαρμπαρόσα (εισβολή στη Σοβιετική Ένωση, Μάιος 1941), ο Χίτλερ θέλησε να εξουδετερώσει προληπτικά κάθε εστία απειλής στη Βαλκανική Χερσόνησο ή στο Αιγαίο Πέλαγος.
• Δεκέμβριος 1940: οι Γερμανοί κατάρτισαν το σχέδιο «Μαρίτα» (εισβολή στην Ελλάδα), το οποίο εφάρμοσαν τον Απρίλιο του 1941. Η ελληνική αντίσταση κάμφθηκε: στις 9 Απριλίου καταλήφθηκε η Θεσσαλονίκη και η Αθήνα στις 27 Απριλίου.
• ο πρωθυπουργός Αλέξανδρος Κορυζής αυτοκτόνησε και ο διάδοχος του, Εμμανουήλ Τσουδερός, καθώς και ο βασιλιάς Γεώργιος Β' συνέχισαν την αντίσταση -χωρίς θετικό αποτέλεσμα- από κοινού με τους Βρετανούς στην Κρήτη (τελευταίο δεκαήμερο του Μαΐου).

 

§ 4 η σημασία της ελληνικής αντίστασης στις γερμανικές δυνάμεις

Ο Χίτλερ καθυστέρησε την επιχείρηση «Μπαρμπαρόσα» κατά της Σοβιετικής Ένωσης και οι Γερμανοί, μετά από μια εντυπωσιακή προέλαση στο ρωσικό έδαφος, ακινητοποιήθηκαν εξαιτίας του τρομερού ρωσικού χειμώνα.

 

 

Η συνέχιση του ένοπλου αγώνα στο πλευρό των Συμμάχων

 

Αγώνας κατά τη διάρκεια της κατοχής

• η έδρα της ελληνικής κυβέρνησης μεταφέρθηκε αρχικά στο Κάιρο, μετά στη Νότια Αφρική και, τελικά, στο Λονδίνο.
• η ελληνική κυβέρνηση διεκδίκησε τα Δωδεκάνησα, τη Βόρεια Ήπειρο και την Κύπρο.
• αναζήτησε λύσεις στο επισιτιστικό πρόβλημα των κατοίκων της κατεχόμενης Ελλάδας.
• συγκρότησε αξιόμαχα ένοπλα σώματα που συνέχισαν τον πόλεμο στα μέτωπα της Ανατολικής Μεσογείου: συμμετοχή του στρατού ξηράς στις μάχες του Ελ Αλαμέιν και του Ρίμινι, επιδρομές του Ιερού Λόχου στο Αιγαίο, πλούσια δράση του ναυτικού (αντιτορπιλικά «Βασίλισσα Όλγας» και «Αδρίας») και ενεργή παρουσία της πολεμικής αεροπορίας.

 

Η Εθνική Αντίσταση κατά των δυνάμεων του Άξονα και η σημασία της

• σύσταση ισχυρών μαζικών οργανώσεων: κατά σειρά σπουδαιότητας, το ΕΑΜ, ο ΕΔΕΣ και η ΕΚΚΑ.
• οι οργανώσεις των πόλεων («αόρατες στρατιές») ήταν ολιγάριθμες και έκαναν κυρίως δολιοφθορές και κατασκοπεία.
• μόνο ελληνικές μονάδες δεν συμμετείχαν στην εκστρατεία κατά της Σοβιετικής Ένωσης.
• το τίμημα της αντίστασης: εκτελέσεις, βασανισμοί, φυλακίσεις.

 

Θέλω κι άλλο!

• Επιχείρηση Ερμής - Η Μάχη της Κρήτης E1: Πριν τη Μάχη - ντοκιμαντέρ από το κανάλι της COSMOTE TV (έναρξη στο 7ο λεπτό).
• Η μάχη και η κατοχή της Κρήτης από τους Γερμανούς 1941 - 1945 - ντοκιμαντέρ από το Πολεμικό Μουσείο Αθηνών.
• Η κινηματογραφική ζωή των Βρετανών κατασκόπων στην Αθήνα της δεκαετίας του ’40 - ένα podcast από τη LiFO TV.
• Στρατόπεδο Συγκέντρωσης Παύλος Μελάς: Ένας ξεχασμένος τόπος μνήμης - ένα podcast από τη LiFO TV.
• Λέλα Καραγιάννη: Η ηρωίδα-κατάσκοπος της Εθνικής Αντίστασης - ένα podcast από τη LiFO TV.
• Τόποι κράτησης και μνήμης: τα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης στην Ελλάδα 1941-1944 - ιστότοπος του ΑΠΘ.

❦