Ιστορία Γ΄ λυκείου (21) - Ο ΟΗΕ, ο Ψυχρός Πόλεμος και ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος

 

Η έδρα των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη (πηγή: Wikimedia Commons)

Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ)

 

§ 1 Ίδρυση του ΟΗΕ

• Η αδυναμία της Κοινωνίας των Εθνών (ΚτΕ) να προστατεύσει τη διεθνή ασφάλεια ανέδειξε την ανάγκη σχηματισμού μιας νέας οργάνωσης με σκοπό την κατοχύρωση της διεθνούς τάξης και της δικαιοσύνης.
• Απρίλιος-Ιούνιος 1945: συγκλήθηκε στον Άγιο Φραγκίσκο των ΗΠΑ η ιδρυτική διάσκεψη του νέου Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ), με τη συμμετοχή και της Ελλάδας.

 

§ 2 Δομή και λειτουργία του ΟΗΕ

• σκοπός: συλλογική ασφάλεια.
• βασικά όργανα: ο Γενικός Γραμματέας, η Γενική Συνέλευση και το Συμβούλιο Ασφαλείας (εξετάζει προβλήματα που μπορεί να οδηγήσουν σε διατάραξη της ειρήνης).
• μόνιμα μέλη: ΗΠΑ, ΕΣΣΔ (σήμερα η Ρωσική Ομοσπονδία), Βρετανία, Γαλλία και Κίνα.
• η απόφαση προϋποθέτει τη σύμφωνη γνώμη και των 5. Όποιο μέλος διαφωνεί έχει δικαίωμα βέτο.
• ειδικευμένες υπηρεσίες: UNICEF (προστασία και περίθαλψη παιδιών) και UNESCO (πολιτιστική ανάπτυξη και κληρονομιά).
• ο ΟΗΕ συνέβαλε στη μείωση των διεθνών εντάσεων, όχι όμως πάντα με επιτυχία.

 

Η πολιτική κατάσταση στην Ευρώπη κατά τον Ψυχρό Πόλεμο (πηγή: Wikimedia Commons)

 

Η έναρξη του Ψυχρού Πολέμου, οι επιπτώσεις του στην Ελλάδα και ο εμφύλιος πόλεμος

 

Η έναρξη του Ψυχρού Πολέμου στην Ευρώπη

 

1 Ανταγωνισμός των νικητών και συμφωνία των ποσοστών

• Οι νικητές του Β΄ Παγκόσμιου πολέμου δεν είχαν λάβει κοινές αποφάσεις για τον μεταπολεμικό κόσμο.
• Η «συμφωνία ποσοστών» (Μόσχα, Οκτώβριος 1944): Τσόρτσιλ και Στάλιν συμφωνούν η Ελλάδα να είναι υπό βρετανική επιρροή και η ΕΣΣΔ να ελέγχει τα υπόλοιπα Βαλκάνια.

 

2 Ανατολικό μπλοκ

• Ανατολική Ευρώπη: οι Σοβιετικοί εγκατέστησαν φιλικά προς αυτούς πολιτεύματα μέχρι το 1947, θεωρώντας ότι αυτό ήταν απαραίτητο για την ασφάλεια της χώρας τους.

 

3 Οι δύο Γερμανίες

• Οι Δυτικοί και οι Σοβιετικοί θεωρούν ότι ο έλεγχος της Γερμανίας προσφέρει πλεονέκτημα λόγω του μεγέθους, της βιομηχανικής υποδομής και της θέσης της χώρας στην Ευρώπη.
• η Σοβιετική Ένωση φοβόταν ενδεχόμενη γερμανική επίθεση.
• Οι Δυτικοί ήθελαν μια ισχυρή Γερμανία ως αντίβαρο στη δύναμη των Σοβιετικών.
• Έτσι, δημιουργήθηκαν (1949) δύο γερμανικά κράτη, η Δυτική Γερμανία (υπό δυτική επιρροή), με πρωτεύουσα τη Βόννη, και η Ανατολική Γερμανία (υπό σοβιετική επιρροή), με πρωτεύουσα το Ανατολικό Βερολίνο.

 

4 Δόγμα Τρούμαν και αμερικανική επιρροή στην Ελλάδα

• 1946: αρχή ελληνικού Εμφύλιου Πολέμου.
• Οι Βρετανοί δυσκολεύονται να βοηθήσουν τη φιλοδυτική ελληνική κυβέρνηση.
• Δόγμα Τρούμαν (12 Μαρτίου 1947): αμερικανική οικονομική και στρατιωτική βοήθεια σε Ελλάδα και Τουρκία, για να «αντισταθούν στον κομμουνισμό».
• Αποτέλεσμα: επικράτηση των φιλοδυτικών κυβερνητικών δυνάμεων στον ελληνικό Εμφύλιο Πόλεμο, αλλά και εξάρτηση της Ελλάδας από τις ΗΠΑ.

 

Οι χώρες που έλαβαν την οικονομική ενίσχυση του σχεδίου Μάρσαλ σημειώνονται με κόκκινες στήλες που υποδεικνύουν αναλογικά και το ποσό της οικονομικής ενίσχυσης ανά έθνος (πηγή: Βικιπαίδεια)

Από το Σχέδιο Μάρσαλ στην ίδρυση του NATO

 

1 Σχέδιο Μάρσαλ και ΟΟΣΑ

• 1947: ο Τζορτζ Μάρσαλ (Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών) ανήγγειλε τη χορήγηση αμερικανικής οικονομικής βοήθειας στις ευρωπαϊκές χώρες με στόχο την ανασυγκρότησή τους και τον περιορισμό της σοβιετικής επιρροής.
• Το δέχθηκαν μόνο οι δυτικές χώρες και από το 1948 έως το 1952 ενισχύθηκαν οικονομικά.
• Επίσης, απόρροια του Σχεδίου Μάρσαλ ήταν και η ίδρυση του Οργανισμού για την Ευρωπαϊκή Οικονομική Συνεργασία (ΟΕΟΣ - αργότερα ΟΟΣΑ, Οργανισμός για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξη).

 

2 Η στάση των Σοβιετικών

• οι Σοβιετικοί θεώρησαν ότι οι Αμερικανοί εξαγόρασαν τις ευρωπαϊκές χώρες και ενέτειναν τον έλεγχο τους στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.
• Η ρήξη Τίτο (γιουγκοσλάβος ηγέτης) - Στάλιν και ο αποκλεισμός του Βερολίνου ανάγκασαν τις δυτικές δυνάμεις να συγκροτήσουν συμμαχία, το Βορειοατλαντικό Σύμφωνο (NATO), που υπογράφηκε στην Ουάσινγκτον στις 4 Απριλίου 1949. Μέλη: ΗΠΑ, Καναδάς, Βρετανία, Γαλλία, Ιταλία κ.ά. Η Ελλάδα και η Τουρκία προσχώρησαν στο NATO το 1952 και η Δυτική Γερμανία το 1955.

 

Ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος

- διάρκεια 1946-1949: πρώτο πεδίο ένοπλης αντιπαράθεσης του Ψυχρού Πολέμου.

- πλευρές: φιλοδυτικές δυνάμεις του Κέντρου και της Δεξιάς, με ένοπλη δύναμη τον Εθνικό Στρατό, και οι δυνάμεις του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας (ΚΚΕ), με ένοπλη δύναμη τον Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας (ΔΣΕ).

- το ΚΚΕ κηρύσσεται παράνομο κόμμα (Δεκέμβριος 1947) και παρέμεινε έτσι έως το 1974.

- λήξη: καλοκαίρι του 1949 με νίκη των φιλοδυτικών δυνάμεων. Επιπτώσεις:

• μεγάλος αριθμός θυμάτων,
• εμπόδιο στην ανασυγκρότηση της χώρας,
• διάψευση προσδοκιών για κοινωνική απελευθέρωση και κοινωνική δικαιοσύνη,
• βαθιά ψυχολογικά τραύματα στην κοινωνία, που άργησαν να επουλωθούν.

 

❦