Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ λυκείου (4) - Κείμενο: "Στους ορίζοντες του 21ου αιώνα" (Φάκελος υλικού) - σημειώσεις και σχεδιαγράμματα

  

Μια τίγρης σε έναν λόφο με φόντο μια πόλη όπου κάποτε υπήρχαν δάση (Ρόμπιν Ντάριους Κοντς, Γερμανία). Πηγή: Οι κορυφαίες φωτογραφίες άγριας ζωής για το 2024, Η Καθημερινή

ΕΝΟΤΗΤΑ 10η – Εμείς και το Φυσικό Περιβάλλον: Φόβοι και προσδοκίες

 

Κείμενο: Στους ορίζοντες του 21ου αιώνα (σελ. 138)

Πλαγιότιτλοι

1. Επαρκούν τα τρόφιμα για τον ολοένα αυξανόμενο πληθυσμό;

2. Επαρκούν τα τρόφιμα, πρόβλημα η σπατάλη.

3. Η δύναμη υποβάθμισης του περιβάλλοντος είναι σήμερα πολύ επικίνδυνη.

4. Οι μη ανανεώσιμοι πόροι θα εξαντληθούν.

5. Η υποβάθμιση του περιβάλλοντος είναι παγκόσμιο φαινόμενο.

6. Πώς θα αντιδράσει το περιβάλλον, όταν η ανθρώπινη παρέμβαση θα το έχει μεταβάλει σε κάτι που δεν θα μπορεί να αποκαλείται φυσικό;

7. Ποιος θα εφαρμόσει σχέδια ορθής διαχείρισης του περιβάλλοντος;

 

Θέματα για άσκηση

Β.1. Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε με βάση το κείμενο τις παρακάτω προτάσεις, γράφοντας δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση τη λέξη Σωστό ή Λάθος:

• Σήμερα υπάρχουν παγκόσμιες αρχές που μπορούν να αναλάβουν πρωτοβουλία για την προστασία του περιβάλλοντος.
• Η γεωργία δεν μετέβαλε το φυσικό περιβάλλον.
• Μέχρι τώρα η ανθρωπότητα αντιμετώπισε επιτυχημένα το πρόβλημα της διατροφής.
• Η καταστροφική ισχύς του ανθρώπου για πρώτη φορά στην ιστορία του είναι τόσο μεγάλη.
• Η τροποποίηση του περιβάλλοντος δεν αφορά μόνο το άμεσο περιβάλλον μας, αλλά και ολόκληρο τον κόσμο.
• Η εμπειρία που αντλούμε από το παρελθόν δεν συμβάλλει στην διαμόρφωση μιας ιδέας για το τι θα γίνει στο μέλλον.
• Η Ισπανία, σε αντίθεση με τη Δαλματία, αποτελεί κακό παράδειγμα ισορροπίας μεταξύ οικονομικής ανάπτυξης και προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος.
• Ο Χομπσμπάουμ δεν θεωρεί μονόδρομο τη χρήση βιοτεχνολογικών μεθόδων για την αντιμετώπιση των σύγχρονων παγκόσμιων διατροφικών αναγκών.
• Πολύ συχνά στην ιστορία της ανθρωπότητας υπήρξε κίνδυνος για εξάντληση των φυσικών πόρων.
• Σήμερα η πλειονότητα των ανθρώπων δεν διατρέφεται ικανοποιητικά.

 

Β.2.α. Στην καταληκτική παράγραφο χρησιμοποιούνται παραδείγματα. Να αναφέρετε δύο από αυτά (μονάδες 4). Πώς σχετίζονται τα επιλεγμένα παραδείγματα με το θέμα και τη θέση του συντάκτη; (μονάδες 4)

Β.2.β. «Υπάρχουν δύο ακραίες περιπτώσεις που δείχνουν πώς μπορεί να καταστραφεί το ενάλιο περιβάλλον, αλλά και πώς μπορεί να διασωθεί» (§ 6): Κάντε όλες τις αναγκαίες μετατροπές ώστε να δηλωθεί με έμφαση του εννοούμενο υποκείμενο της ενέργειας, στις προτάσεις με έντονα στοιχεία του κειμένου (μονάδες 4). Ποιες αλλαγές παρατηρείτε στη λειτουργία της φράσης; (μονάδες 3)

- «Ανά τους αιώνες παρατηρήσαμε φαινόμενα τρομακτικής σημασίας στην αποψίλωση της μεσογειακής περιοχής, εν μέρει λόγω της επέκτασης της γεωργίας…» (§ 4): μετατρέψτε τη σύνταξη του αποσπάσματος στην αντίθετή της (μονάδες 3). Τι παρατηρείτε ως προς το ύφος; (μονάδες 4)

- Στην καταληκτική παράγραφο του κειμένου χρησιμοποιείται ποικιλία ρηματικών προσώπων. Εντοπίστε όλες τις περιπτώσεις και εξηγήστε την καθεμία ξεχωριστά τόσο ως προς τη λειτουργία της στην παράγραφο όσο και προς το επικοινωνιακό αποτέλεσμα. (μονάδες 7)

 

♦

 

Περιβάλλον

Θέμα Πανελλήνιων (2003): Με αφορμή κείμενο σχετικό με το περιβάλλον που διάβασες, στέλνεις μια επιστολή σε εφημερίδα ευρείας κυκλοφορίας στην οποία αναφέρεσαι στα αίτια της καταστροφής του περιβάλλοντος, αλλά και σε τρόπους με τους οποίους θα μπορούσε να αναπτυχθεί οικολογική συνείδηση στους ανθρώπους.

 

Ενδεικτικό σχεδιάγραμμα

 

Προσφώνηση: Κύριε Διευθυντά,

 

Πρόλογος

Σύντομη εισαγωγική αναφορά στο οξύτατο πρόβλημα της καταστροφής του περιβάλλοντος, που όλο και περισσότερο απασχολεί όλους τους ανθρώπους. Επίσης, μπορούμε να παρουσιάσουμε τους λόγους που μας οδήγησαν να στείλουμε την επιστολή στην εφημερίδα, δηλαδή το κείμενο-αφορμή και την κατεύθυνση που θα ακολουθήσουν οι παρατηρήσεις μας (αίτια και τρόποι ανάπτυξης οικολογικής συνείδησης).

 

Κυρίως μέρος

Το θέμα θέτει δύο ζητούμενα· επομένως φροντίζουμε να κατανείμουμε ισότιμα το υλικό και στα δύο. Συναφείς ιδέες καλό είναι να οργανώνονται στην ίδια ή σε γειτονικές παραγράφους.

 

Αίτια:

• Η συστηματική παραβίαση της κείμενης νομοθεσίας για οικονομικούς κυρίως λόγους. Εδώ, πρέπει να αναφερθεί και η αδυναμία των διεθνών οργανισμών να λάβουν και να εφαρμόσουν αποφασιστικά μέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος.
• Η πέρα από κάθε όριο εκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών πηγών της γης και η αδιαφορία για την ανανέωση και διατήρησή τους (καύσιμα, ξυλεία, αλιεία).
• Ρύπανση από απόβλητα/λύματα βιομηχανιών (βαρέα μέταλλα, χημικά, πυρηνικά, αέρια κλπ.).
• Πυρηνικές δοκιμές.
• Η αύξηση του πληθυσμού της γης (υπερπληθυσμός).
• Η δημιουργία μεγαλουπόλεων με πολλά εκατομμύρια κατοίκους (⇒ ανάγκη για συνεχείς μετακινήσεις με οχήματα, πράγμα που προκαλεί εκπομπές καυσαερίων σε υψηλά επίπεδα).
• Ο καταναλωτισμός που κυριαρχεί στις αναπτυγμένες κοινωνίες και που προκαλεί τεράστιες ποσότητες αποβλήτων (βιομηχανίες) και σκουπιδιών (νοικοκυριά).
• Ελλιπής ενημέρωση/προβολή από τα ΜΜΕ.

κλπ.

 

Οι λύσεις μπορούν να οργανωθούν σε 6 άξονες: Διεθνείς οργανισμοί, Κράτη και τοπικοί φορείς, ΜΜΕ, Εκπαίδευση, Οικογένεια και άτομο. Κάτι τέτοιο δεν είναι, βέβαια, υποχρεωτικό.

 

Οικολογική συνείδηση:

• Διεθνείς οργανισμοί: πρωτοβουλίες (π.χ. μελέτες, επιδοτήσεις) για τη σταδιακή αντικατάσταση των παραδοσιακών καυσίμων σε παγκόσμιο επίπεδο.
• Κράτη: ενθάρρυνση για χρήση ανανεώσιμων μορφών ενέργειας (αέριο, γεωθερμία) και επιδοτήσεις στους πολίτες· χρήση σε δημόσια κτήρια (υπουργεία, βουλή, υπηρεσίες κλπ.)· χαμηλότερο κόστος χρήσης· αποζημίωση για την ανακύκλωση χαρτιού, γυαλιού, αλουμινίου, ηλεκτρονικών συσκευών· τήρηση της κείμενης νομοθεσίας· αυστηρά πρόστιμα κλπ.
• ΜΜΕ: δημοσιότητα σε προσπάθειες ανακύκλωσης, σε οικολογικά κτίρια ή βιομηχανικές μονάδες· τακτικές εκπομπές με περιβαλλοντικά θέματα· προβολή περιπτώσεων καταστροφής του περιβάλλοντος από ιδιώτες ή το ίδιο το κράτος
• Εκπαίδευση: προβολή μέσα από μαθήματα ήδη από το δημοτικό (γεωγραφία, ιστορία), προγράμματα περιβαλλοντικής· προβολή ντοκιμαντέρ· εκπαιδευτικές επισκέψεις σε εθνικά πάρκα, δρυμούς, σπήλαια· ενημέρωση για τους τρόπους απομάκρυνσης ηλεκτρονικών συσκευών (οθονών, Η/Υ κλπ) κλπ.
• Οικογένεια: ευαισθητοποίηση από την τρυφερή ηλικία (απομάκρυνση σκουπιδιών κλπ.)
• άτομο: ενημέρωση κι εφαρμογή των κανόνων

κλπ.

 

Επίλογος

Κλείνουμε την επιστολή με μια ανακεφαλαιωτικού τύπου ιδέα/διαπίστωση: π.χ. ότι το πρόβλημα είναι μεν υπαρκτό και σοβαρό, αλλά όχι και ακαταμάχητο, αφού κυρίως με τις προσφορότερες πρωτοβουλίες/αλλαγές σε παγκόσμιο επίπεδο και δευτερευόντως με την ανάπτυξη οικολογικής συνείδησης και το περιβάλλον προστατεύεται και η ποιότητα ζωής γίνεται ασυγκρίτως καλύτερη.

Καλό είναι στο επίλογο να διατυπώνουμε σκέψεις συγκρατημένης αισιοδοξίας.

 

Αποφώνηση: Με τιμή (…εκτίμηση κλπ.)

 

♦

Θέμα Πανελλήνιων (2010 επαναληπτικές): Η προστασία του περιβάλλοντος είναι υποχρέωση και δικαίωμα όλων μας. Ως εκπρόσωπος του σχολείου σας παίρνετε μέρος σε μια ημερίδα στο Πνευματικό Κέντρο της περιοχής σας και εκφωνείτε μια ομιλία, όπου θα αναπτύξετε τους λόγους για τους οποίους πρέπει να προστατεύεται το περιβάλλον και θα προτείνετε τρόπους με τους οποίους οι μαθητές μπορούν να συμβάλουν στην επίτευξη αυτού του σκοπού.

 

Ενδεικτικό σχεδιάγραμμα

 

Προσφώνηση: Κύριες και κύριοι,

 

Πρόλογος

Σύντομη εισαγωγική αναφορά στο οξύτατο πρόβλημα της καταστροφής του περιβάλλοντος που όλο και περισσότερο απασχολεί την ανθρωπότητα. Επίσης, μπορούμε να κάνουμε μια σύντομη αναφορά στη σπουδαιότητα του περιβάλλοντος και στο διάγραμμα της ομιλίας μας. Έτσι, μπαίνουμε ομαλά στο κυρίως μέρος.

 

Κυρίως μέρος

Το θέμα θέτει δύο ζητούμενα· επομένως φροντίζουμε να κατανείμουμε ισότιμα το υλικό και στα δύο. Συναφείς ιδέες καλό είναι να οργανώνονται στην ίδια ή σε γειτονικές παραγράφους.

Γιατί πρέπει να προστατεύεται το περιβάλλον;

• Το περιβάλλον αποτελεί τον ζωτικό χώρο του ανθρώπου· η κατοικία του, η υγεία του, η ύπαρξή του και η διατήρηση της ύπαρξής του εξαρτάται από αυτό. Παρέχει τροφή, νερό, ενέργεια.
• Οι επόμενες γενιές δικαιούνται να ζήσουν σε ένα κατάλληλο, καθαρό, φροντισμένο περιβάλλον.
• Εξασφαλίζει την ύπαρξη και τη διατήρηση των φυτών και των ζώων (υπόλοιπων μορφών ζωής) του πλανήτη. Έτσι, συντηρείται η τροφική αλυσίδα και η πυραμίδα της ζωής.
• Η επαφή με τη φύση είναι απαραίτητη: χαρίζει ψυχική γαλήνη, εκτονώνει και ηρεμεί τον άνθρωπο (αναψυχή, τουρισμός και μορφές εναλλακτικού τουρισμού).
• Για κάποιους ανθρώπους είναι πηγή εισοδήματος και για κάποιες χώρες σημαντική πηγή πλούτου.
• Η καταστροφή του προκαλεί παγκόσμιας κλίμακας προβλήματα: ερήμωση περιοχών, μαζική μετανάστευση, οικονομική καταστροφή.
  κλπ.

 

Συμβολή μαθητών:

• μέσα στο σχολείο: ενημέρωση από τα σχετικά μαθήματα, προγράμματα περιβαλλοντικής και δημιουργικές εργασίες· προβολή ντοκιμαντέρ· εκπαιδευτικές επισκέψεις σε εθνικά πάρκα, δρυμούς, σπήλαια κλπ.
• δράσεις: ανακύκλωση (πλαστικού, χαρτιού, γυαλιού, μπαταριών, παλιών συσκευών κλπ.), δενδροφύτευση, καθαρισμός χώρων (αναψυχής, παραλιών κλπ.).
• αγορά ανακυκλώσιμων προϊόντων. Περιορισμός της χρήσης επιβαρυντικών για το περιβάλλον υλικών (π.χ. πλαστικού, σκληρών απορρυπαντικών) ή αντικατάστασή τους με υλικά φιλικά προς το περιβάλλον και βιοδιασπώμενα.
• οργάνωση ημερίδων/εκδηλώσεων σε τοπικό ή και περιφερειακό επίπεδο για ενημέρωση και ανάδειξη των περιβαλλοντικών προβλημάτων. Συνεργασία με ΜΜΕ.
• συνεργασία με σχολεία στο εσωτερικό ή το εξωτερικό.
• υποστήριξη οργανώσεων που δραστηριοποιούνται για την προστασία του περιβάλλοντος.

κλπ.

 

Επίλογος

Κλείνουμε την ομιλία με μια ανακεφαλαιωτικού τύπου ιδέα/διαπίστωση: π.χ. ότι το καθαρό περιβάλλον είναι απαραίτητη προϋπόθεση της ζωής και η προστασία του πρέπει να είναι απόλυτη προτεραιότητα ατόμων και κυβερνήσεων. Ο καθένας οφείλει να έχει τη δική του συμβολή και το σχολείο και οι μαθητές πρέπει να πρωταγωνιστούν στη φροντίδα του περιβάλλοντος και στην ανάπτυξη οικολογικής συνείδησης.

Καλό είναι στο επίλογο να διατυπώνουμε σκέψεις συγκρατημένης αισιοδοξίας.

Αποφώνηση: Σας ευχαριστώ

 

 ❦