Σταύρος Λυγερός, Η εξέγερση του Πολυτεχνείου (ΙΙ)

  

Τις πρωϊνές ώρες της 21ης Φλεβάρη τουλάχιστον 4.000 φοιτητές κατέλαβαν το κτίριο της Νομικής - Ήταν το πρώτο οργανωμένο χτύπημα κατά της χούντας και ο προάγγελος του αιματοβαμμένου Νοέμβρη του '73 (πηγή: protothema.gr)

 

Η πρώτη εισβολή στο Πολυτεχνείο

Η αποτυχία του καθεστώτος να εκτονώσει το φοιτητικό κίνημα, η τάση αυτονόμησης μεγάλης μερίδας καθηγητών, η νίκη του φοιτητικού κινήματος στο μέτωπο του Καταστατικού Χάρτη, σε συνδυασμό με την ολοένα και μεγαλύτερη αγωνιστική του ανέλιξη, όξυναν τη βασική αντίφαση της πολιτικής του Παπαδόπουλου στον φοιτητικό χώρο, που σ’ εκείνη τη συγκυρία είχε αποκτήσει αποφασιστική σημασία. Η ολοένα και μεγαλύτερη λαϊκή συμπαράσταση στον αγώνα των φοιτητών, σε συνδυασμό με την κλιμακούμενη πολιτική ένταση, ως αποτέλεσμα των φοιτητικών κινητοποιήσεων, όξυναν το δίλημμα της χούντας.

Σταύρος Λυγερός, Η εξέγερση του Πολυτεχνείου (Ι)

  

Ο χώρος έξω από το υπό κατάληψη Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο την 16η Νοεμβρίου (πηγή: Βικιπαίδεια)

 

Η προκήρυξη φοιτητικών εκλογών

Το φθινόπωρο του 1972, όταν μετά τις θερινές διακοπές άνοιξαν τα πανεπιστήμια, το δικτατορικό καθεστώς αντιμετώπισε ένα σοβαρό πρόβλημα τακτικής. Η ανάπτυξη του φοιτητικού κινήματος την άνοιξη του 1972 είχε δείξει ότι η κινητοποίηση για ελεύθερες φοιτητικές εκλογές θα εντεινόταν στο νέο ακαδημαϊκό έτος, εφόσον οι διορισμένοι στα Διοικητικά Συμβούλια δεν εφάρμοσαν τη δικαστική εντολή για διενέργεια εκλογών.

Έπρεπε, λοιπόν, να δώσουν ένα τέλος στη συνεχιζόμενη εκκρεμότητα, με την “εκλογή” νέων Διοικητικών Συμβουλίων, έτσι ώστε από τη μια να εκτονώσουν τη φοιτητική πίεση και από την άλλη να κάνουν το πρώτο βήμα στη θεμελίωση ενός ελεγχόμενου φοιτητικού συνδικαλισμού. Ο υφυπουργός παρά τω πρωθυπουργώ Βύρων Σταματόπουλος, σε ομιλία του στην Πάτρα, ήταν ξεκάθαρος: «Η διαδικασία των αρχαιρεσιών σας αυτή καθ’ εαυτή σημαίνει συμμετοχήν σας εις την συνταγματικήν καθόλου διαδικασία της Πολιτείας μας», προσθέτοντας ότι οι “εκλεγμένοι” εκπρόσωποι «θα είναι συνεργάτες των πανεπιστημιακών αρχών και της κυβερνήσεως, θα είναι ένας σπόνδυλος, εις την όλην λειτουργία του μηχανισμού της νέας Δημοκρατίας, η οποία βρίσκεται εν εξελίξει από της επαναστάσεως της 21 Απριλίου και εντεύθεν».

Αρχαία Ελληνικά Γ΄ λυκείου (7) - 4η ενότητα, Ο πρωταγόρειος μύθος: η διανομή των ιδιοτήτων στα ζώα

 

Ο Προμηθέας (1934) από τον καλλιτέχνη Arno Breker (πηγή: Wikimedia Commons)

Κείμενο αναφοράς: Πλάτων, Πρωταγόρας 320c-321b

 

Βασικά σημεία

1. Ο αγνωστικισμός του Πρωταγόρα.

2. Οι θεοί και η δημιουργία των θνητών πλασμάτων.

3. Ο κόσμος σύμφωνα με τον μύθο. Η προσωκρατική φιλοσοφία.

4. Προμηθέας και Επιμηθέας: η μοιρασιά των ιδιοτήτων.

5. Αισθητικά σχόλια. Γλωσσικές επιλογές.

 

Ανάπτυξη

1. Μερικοί θεωρούν ότι ο Πρωταγόρας πέφτει σε αντίφαση, γιατί στον μύθο του δέχεται την ύπαρξη θεών, ενώ ο ίδιος δήλωνε αγνωστικιστής¹.

«Όμως πρόκειται για μύθο, στον οποίο η παρουσία των θεών έχει αλληγορική έννοια. Ο Δίας είναι ο λόγος, η λογική, δηλ. η νομοτέλεια που διέπει τη φύση· οι άλλοι θεοί είναι τα όργανα της νομοτέλειας, η οποία ρυθμίζει τις σχέσεις των όντων, εξισορροπεί τις ελλείψεις τους. Έπειτα, όπως φαίνεται και από τη συνέχεια του μύθου, ο Πρωταγόρας ενδιαφέρεται μάλλον για την εξήγηση της γένεσης του θρησκευτικού συναισθήματος παρά για το θέμα της ύπαρξης των θεών. Πάντως δεν υποστηρίζει ότι οι θεοί είναι αιώνιοι, αντίθετα, όπως αφήνει να εννοηθεί, δημιουργήθηκαν και αυτοί (καὶ τούτοις) και απλώς υπήρχαν πριν από τα θνητά γένη. Ο W. K. C. Guthrie χαρακτηρίζει τον Πρωταγόρα «κλασική περίπτωση αγνωστικιστή» και παραπέμπει στον [πλατωνικό διάλογο] Θεαίτητο (162 d), όπου ο μεγάλος Σοφιστής αρνείται να συζητήσει το θέμα των θεών»².

 

Είναι δύσκολο να παραδεχτεί κανείς ότι αυτή η αναφορά στους θεούς αποσκοπεί στη θεολογική θεμελίωση της πολιτικής αρετής. Ο Πρωταγόρας ήταν αγνωστικιστής και η όποια παρουσία των θεών έχει αλληγορική-συμβολική σημασία, καθώς π.χ. ο Δίας συμβολίζει τη λογική νομοτέλεια που διέπει τη φύση, τον κόσμο και τις σχέσεις των όντων, έτσι ώστε αυτά να επιβιώνουν και να μην εξαφανιστούν ολοκληρωτικά. Οι άλλοι θεοί και ημίθεοι είναι τα όργανα της νομοτέλειας που επικρατεί στη φύση. [Στην πραγματικότητα μετά τον μύθο ακολουθεί μια ορθολογιστική εξήγηση των κύριων σημείων του, από την οποία απουσιάζει εντελώς ο θεϊκός παράγοντας.]

 

Η αναφορά, λοιπόν, στους θεούς είναι απλώς ένα τέχνασμα […]. Με άλλα λόγια, η αναφορά στους θεούς δεν είναι ανάγκη να ληφθεί στα σοβαρά. Άλλωστε, όπως φανερώνεται και από τη συνέχεια του μύθου (6η ενότητα), ο Πρωταγόρας δεν ενδιαφέρεται τόσο για το θέμα της ύπαρξης των θεών, όσο για την εξήγηση της γένεσης του θρησκευτικού συναισθήματος.³

 

Αρχαία Ελληνικά Γ΄ λυκείου - αδίδακτο (2) - Πλάτων, Κρίτων 45c-46a

 

Πλάτων. Πορτρέτο του Σιλανίωνα (πηγή: Wikimedia Commons)

Πλάτων, Κρίτων 45c-46a

Καθώς πλησιάζει η ώρα της εκτέλεσης του Σωκράτη, ο φίλος του Κρίτων τον επισκέπτεται στη φυλακή και προσπαθεί να τον πείσει να δραπετεύσει.

Ἔτι δέ, ὦ Σώκρατες, οὐδὲ δίκαιόν μοι δοκεῖς ἐπιχειρεῖν πρᾶγμα, σαυτὸν προδοῦναι, ἐξὸν σωθῆναι, καὶ τοιαῦτα σπεύδεις περὶ σαυτὸν γενέσθαι ἅπερ ἂν καὶ οἱ ἐχθροί σου σπεύσαιέν τε καὶ ἔσπευσαν σὲ διαφθεῖραι βουλόμενοι. πρὸς δὲ τούτοις καὶ τοὺς ὑεῖς τοὺς σαυτοῦ ἔμοιγε δοκεῖς προδιδόναι, οὕς σοι ἐξὸν καὶ ἐκθρέψαι καὶ ἐκπαιδεῦσαι οἰχήσῃ καταλιπών, καὶ τὸ σὸν μέρος ὅ,τι ἂν τύχωσι τοῦτο πράξουσιν· τεύξονται δέ, ὡς τὸ εἰκός, τοιούτων οἷάπερ εἴωθεν γίγνεσθαι ἐν ταῖς ὀρφανίαις περὶ τοὺς ὀρφανούς. ἢ γὰρ οὐ χρὴ ποιεῖσθαι παῖδας ἢ συνδιαταλαιπωρεῖν καὶ τρέφοντα καὶ παιδεύοντα, σὺ δέ μοι δοκεῖς τὰ ῥᾳθυμότατα αἱρεῖσθαι. χρὴ δέ, ἅπερ ἂν ἀνὴρ ἀγαθὸς καὶ ἀνδρεῖος ἕλοιτο, ταῦτα αἱρεῖσθαι, φάσκοντά γε δὴ ἀρετῆς διὰ παντὸς τοῦ βίου ἐπιμελεῖσθαι· ὡς ἔγωγε καὶ ὑπὲρ σοῦ καὶ ὑπὲρ ἡμῶν τῶν σῶν ἐπιτηδείων αἰσχύνομαι μὴ δόξῃ ἅπαν τὸ πρᾶγμα τὸ περὶ σὲ ἀνανδρίᾳ τινὶ τῇ ἡμετέρᾳ πεπρᾶχθαι, καὶ ἡ εἴσοδος τῆς δίκης εἰς τὸ δικαστήριον ὡς εἰσῆλθεν ἐξὸν μὴ εἰσελθεῖν, καὶ αὐτὸς ὁ ἀγὼν τῆς δίκης ὡς ἐγένετο, καὶ τὸ τελευταῖον δὴ τουτί, ὥσπερ κατάγελως τῆς πράξεως, κακίᾳ τινὶ καὶ ἀνανδρίᾳ τῇ ἡμετέρᾳ διαπεφευγέναι ἡμᾶς δοκεῖν, οἵτινές σε οὐχὶ ἐσώσαμεν οὐδὲ σὺ σαυτόν, οἷόν τε ὂν καὶ δυνατὸν εἴ τι καὶ μικρὸν ἡμῶν ὄφελος ἦν. ταῦτα οὖν, ὦ Σώκρατες, ὅρα μὴ ἅμα τῷ κακῷ καὶ αἰσχρὰ ᾖ σοί τε καὶ ἡμῖν.

 

Λογοτεχνία γ΄ λυκείου (4) - Θεόδωρος Γρηγοριάδης, "Μικρού μήκους"

Γρηγοριάδης Θεόδωρος (πηγή: Βιβλιονέτ)

Σύντομο σχόλιο

Στο διήγημα αυτό, που εκτυλίσσεται σε ένα μοναχικό, απομονωμένο και ζοφερό σκηνικό (Οι Αγροτικές Φυλακές. […] Γκρίζο χώμα, ακαλλιέργητο, κάτι παλιά εργοστάσια επεξεργασίας μετάλλων είχαν αφήσει πίσω τους ερείπια και μολυσμένα υπεδάφη. Οι κτιριακές εγκαταστάσεις μοναχικές…), ένας άνθρωπος που εξέτισε την ποινή του για τον φόνο της γυναίκας του αποφυλακίζεται και βρίσκει τον γιο του να τον περιμένει έξω από τη φυλακή. Ο γιος δεν τον υποδέχεται εγκάρδια· άλλωστε, δεν έχει διάθεση να σταθεί στο εξής δίπλα στον άνθρωπο που σκότωσε τη μητέρα του. Αυτό φαίνεται από τους έντονους προβληματισμούς του νέου (Πώς να ’ταν άραγε αυτός που είχε αρνηθεί να τον δει είκοσι ολόκληρα χρόνια; Και γιατί έπρεπε να τον δει; Να τον φορτωθεί;) και τα σχέδιά του να τον αφήσει μόνο του στη νέα του ζωή, τα οποία δηλώνονται με διαδοχικές υποτακτικές (Τουλάχιστον ας τον κατέβαζε μέχρι την πόλη κι ας τον άφηνε στην καινούρια του ζωή, όση του απέμενε).

Λογοτεχνία γ΄ λυκείου (3) - Κωνσταντίνος Θεοτόκης, "Πίστομα"

 

Θεοτόκης Κωνσταντίνος, 1872-1923 (πηγή: Βιβλιονέτ)

Φανερά κοινωνικά ενδιαφέροντα και προεκτάσεις έχει και η πεζογραφία του Κωνσταντίνου Θεοτόκη (1872-1923). [...] Στα διηγήματα που γράφει γύρω στα 1900 υπάρχει [...] το ηθογραφικό πλαίσιο, το πιο ισχυρό συστατικό τους ωστόσο είναι ο ρεαλισμός. ένα δυο από τα καλύτερα (Πίστομα, Ακόμα;) είναι τόσο σύντομα που καταντούν “δραματικά στιγμιότυπα, με ασθματικά συμπυκνωμένη δράση” [1]. [...]

Ο Θεοτόκης έχει καθαρή φλέβα λογοτεχνική, η εγκεφαλική σύλληψη ορισμένων προσώπων του, ακριβώς χάρη σ’ αυτό το γνήσιο λογοτεχνικό τάλαντο, δεν ξεφτίζει σε άδεια σχήματα. Η γλώσσα του αντιπροσωπεύει μια υστερότερη φάση στο δρόμο που άνοιξαν οι πρώτοι δημοτικιστές πεζογράφοι (ο Εφταλιώτης, ο Καρκαβίτσας), καθαρή, γνήσια, πέρα ως πέρα προσεγμένη δημοτική, στην οποία μερικοί κερκυραίικοι ιδιωματισμοί δίνουν απλώς μια συμπαθητική απόχρωση. Πιστός πάντα στον αρχικό του ρεαλισμό ο Θεοτόκης δεν πορεύτηκε, σαν τον Χατζόπουλο, το δρόμο προς το συμβολισμό στην πεζογραφία, κι έτσι το ύφος του μένει πάντα σε σαφή και καθαρά πλαίσια.

Λίνος Πολίτης, Ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 1998 (7η έκδ.), 257-259.