Μετά το κουδούνι: Αρχαία Ελληνικά Γ΄ λυκείου - αδίδακτο - Διάγραμμα μελέτης Γραμματικής και Συντακτικού

Αρχαϊκή γραφή σε επιτύμβια πλάκα της Θήρας. Δείχνει το "ΚΗ" στη θέση του "Χ", και το "Ϻ" στη θέση του "Σ". Περιέχει τα εξής ονόματα: ΡΕΚϺΑΝΟΡ" (Ρηξάνωρ), ΑΡΚΗΑΓΕΤΑϺ (Ἀρχαγέτας), ΠΡΟΚΛΗϺ (Πρόκλης), ΚΛΕΑΓΟΡΑϺ (Κλεαγόρας), ΠΕΡΑΙΕΥϺ (Περαιεύς). Πηγή: Βικιπαίδεια

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ

Αρχικοί χρόνοι βασικών ρημάτων της Αρχαίας Ελληνικής

Πρέπει να γνωρίζουμε τη σημασία των ρημάτων και τους χρόνους. Εννοείται ότι μελετώνται και οι δύο φωνές και η παθητική διάθεση. Πολλή προσοχή στα ρήματα που έχουν Αόριστο β΄.

Α΄ ομάδα

ἀγγέλλω, ἄγω, αἱρέω-ῶ, αἴρω, αἰσθάνομαι, αἰτέω-ῶ, ἀκούω, ἁλίσκομαι, ἁμαρτάνω, (ἀπο)θνῄσκω, ἀφικνέομαι-οῦμαι
βαίνω, βάλλω, βούλομαι
γίγνομαι, γιγνώσκω
δείκνυμι, δέω (= έχω ανάγκη), δίδωμι, δοκέω-ῶ, δράω-ῶ, δύναμαι
ἐθέλω, εἰμί, ἐπιλανθάνομαι, ἐπιμέλομαι & ἐπιμελέομαι-οῦμαι, ἔρχομαι, ἐρωτάω-ῶ, εὑρίσκω, ἔχω
ζητέω-ῶ, ζῶ
ἡγέομαι-οῦμαι, ἥδομαι
θαυμάζω
ἵημι, ἵστημι
καλέω-ῶ, κλίνω, κρίνω, κρύπτω, κτάομαι-ῶμαι, κτείνω
λαγχάνω, λαμβάνω, λανθάνω, λέγω (= συλλἐγω και μιλώ), λείπω
μανθάνω, μείγνυμι, μέλει, μέλλω, μιμνῄσκω
νέμω, νοέω-ῶ, νομίζω
οἶδα, οἴομαι-οἶμαι, ὄλλυμι, ὁράω-ῶ
πάσχω, πείθω, πέμπω, πίπτω, πλέω, ποιέω-ῶ, πράττ(σσ)ω, πυνθάνομαι
ῥέω, ῥίπτω
σκοπέω-ῶ/έομαι-οῦμαι, στέλλω
τάττ(σσ)ω, τείνω, τέμνω, τίθημι, τρέπω, τυγχάνω
φαίνω, φέρω, φεύγω, φημί, φύω
χρή, χρήομαι-ῶμαι

Β΄ ομάδα

ἀγείρω, ἀγνοέω-ῶ, ἀγοράζω, αγορεύω, ἀδικέω-ῶ, αἰδέομαι-οῦμαι, αἰνέω-ῶ, αἰσχύνω, αἰτιάομαι-ῶμαι, ἀλλάττ(σσ)ω, ἀμελέω-ῶ, ἀμύνω, ἄρχω, αὔξω
βλάπτω, βλέπω, βουλεύω
γράφω
δέχομαι, δέω (= δένω), δηλόω-ῶ, διδάσκω, διώκω,
ἐάω-ῶ, ἐγείρω, εἰκάζω, εἴκω (= ομοιάζω), ἐλαύνω, ἐνθυμέομαι-οῦμαι, ἐπιθυμέω-ῶ, ἐπίσταμαι, ἕπομαι, έργάζομαι
ἥδομαι, ἡττάομαι-ῶμαι
θάπτω, θαρσ(ρρ)έω-ῶ, θεάομαι-ῶμαι
ἰάομαι-ῶμαι
κατηγορέω-ῶ, κελεύω, κηρύττω, κλέπτω, κομίζω, κόπτω
λογίζομαι
μάχομαι, μένω
νικάω-ῶ
οἰκέω-ῶ, ὄμνυμι, ὀρθόω-ῶ, ὁρίζω, ὁρμάω & ὁρμέω-ῶ, ὀφλισκάνω
παύω, πειράω-ῶ, πίνω, πλήττ(σσ)ω, πνέω
ῥάπτω, ῥήγνυμι
σημαίνω, σκευάζω, σφάλλω, σῴζω
ταράττ(σσ)ω, τελέω-ῶ, τρέχω
ὑπισχνέομαι-οῦμαι
φθείρω, φθίνω
ὠνέομαι-οῦμαι

ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ

Α΄ κλίση (και τα συνηρημένα)
Β΄ κλίση (και τα συνηρημένα)
Γ΄ Κλίση
Τα σημαντικότερα ανώμαλα ουσιαστικά (ΓΑΕ, σελ. 90-91): γυνὴ, πῦρ, υἱός, πρεσβευτής, δόρυ, ναῦς, ὕδωρ, χείρ.

ΕΠΙΘΕΤΑ

Β΄ κλίσης: τρικατάληκτα και δικατάληκτα, συνηρημένα και αττικόκλιτα (ΓΑΕ, σελ. 95-101).
Γ΄ κλίσης (ΓΑΕ, σελ. 101-111).
Ανώμαλα επίθετα: κυρίως τα πολύς και μέγας.
Παραθετικά επιθέτων και επιρρημάτων (ΓΑΕ, σελ.119-128)

Προστίθεται η σημείωση της Γραμματικής μετά την §194 για τον κανόνα του δίχρονου της παραλήγουσας (-ότερος, -ώτερος), η οποία λείπει από τη σχολική έκδοση:

Σημ. Για να εφαρμόζουμε σωστά τον παραπάνω κανόνα στα δευτερόκλιτα επίθετα που έχουν δίχρονο στην παραλήγουσα πρέπει να έχουμε υπόψη τα εξής:

1) Έχουν το δίχρονο στην παραλήγουσα μακρόχρονο α) τα επίθετα σε -ος που είναι σύνθετα με β΄ συνθετικό μία από τις λέξεις: θυμός, κίνδυνος, κῦρος, λύπη, νίκη, τιμή, ψυχή· π.χ. εὔθυμος, ἀκίνδυνος, ἄκυρος, ἄλυπος, φιλόνικος, ἔντιμος, εὔψυχος (εὐθυμό-τερος, εὐθυμό-τατος· ἀκινδυνό-τερος, ἀκινδυνό-τατος κλπ.)· β) τα επίθετα ἀνιαρός, ἄκρατος, ἰσχυρός, λιτός, τρανός, φλύαρος, ψιλός, καθώς και τα λιγότερο συνηθισμένα γρυπός (= κυρτος), λαρός (= γλυκός, ευχάριστος), μανός (= αραιός), σιμός (= αυτός που στρέφεται προς τα επάνω), ψαρός (= φαιός) κ.ἀ. (έτσι και τα παραθετικά και αυτών λήγουν σε -ότερος, -ότατος: ἀνιαρό-τερος, ἀνιαρό-τατος κτλ.).

2) Έχουν το δίχρονο της παραλήγουσας βραχύχρονο όσα λήγουν σε:

-ιος, -ιμος, -ικος, -ινος: τίμιος, τιμιώτερος / δόκιμος, δοκιμώτερος / χρήσιμος, χρησιμώτερος κ.ά.
-ακος, -αλος, -αμος, -αρος (εξαιρείται το ἀνιαρός): ἄκακος / ἁπαλός, ἁπαλώτερος / μελανός, μελανώτερος / στεγανός, στεγανώτερος / σοβαρός, σοβαρώτερος κ.ά.
-υρος, -χος, (π.χ. ἥσυχος): ἁλμυρός, ἁλμυρώτερος / βλοσυρός, βλοσυρώτερος κ.ά.
τα ἀγαθός, ἄκριτος, ἄδικος, δυνατός, ὀλίγος κ.ά.: ἀγαθώτερος, ἀκριτώτερος, ἀδικώτερος κλπ.
Τα κενός, ξένος και στενός έχουν θέσει μακρά παραλήγουσα, γιατί ο παλαιότερος τύπος τους ήταν κενFός, ξένFος και στενFός.

ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ

ΓΑΕ σελ. 136-146. Να προσεχθεί εκτός από την κλίση και η σημασία των αντωνυμιών.

♦

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ

Οι παραπομπές σε σελίδες αναφέρονται στο Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής της Π. Μπίλλα, που διανεμήθηκε στο Γυμνάσιο.

Δευτερεύουσες προτάσεις (ονοματικές και επιρρηματικές): ιδιαίτερη έμφαση στο είδος, στην εισαγωγή, στην εκφορά και στη συντακτική λειτουργία. Πολύ χρήσιμοι είναι οι συγκεντρωτικοί πίνακες στις σελ.152, 170, 171.

ΠINAKAΣ 13. Oι δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις

ΠINAKAΣ 14. Οι υποθετικές προτάσεις

ΠINAKAΣ 15. Oι δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις

ΠINAKAΣ 16. Λέξεις που εισάγουν περισσότερα από ένα είδη δευτερευουσών προτάσεων