Αρχαία Ελληνικά Κείμενα (μετάφραση) Α΄ Γυμνασίου (10) - Οδύσσεια, π 1-336

Ο Οδυσσέας κάθεται δίπλα στη φωτιά, ενώ ο Εύμαιος υποδέχεται τον Τηλέμαχο. Έργο του Giovanni Buonaventura Genelli (1798-1868) [πηγή: Βικιπαίδεια]

π 1-260 αναγνώριση του Οδυσσέα από τον Τηλέμαχο 

Σχολιασμός:

Στο απόσπασμα αυτό ο αναγνώστης ίσως θεωρήσει ότι ο ποιητής καθυστερεί αδικαιολόγητα την αποκάλυψη του Οδυσσέα. Γιατί άραγε ο πατέρας δεν αγκαλιάζει αμέσως με λαχτάρα τον μονάκριβο γιο του;

Ο Τηλέμαχος επιστρέφοντας από το ταξίδι του περνά πρώτα από το καλύβι του Εύμαιου, όπως του είπε η Αθηνά. Εκεί συναντά τον Εύμαιο και ένα γέρο ζητιάνο (πρόκειται βέβαια για τον Οδυσσέα, που τον έχει μεταμορφώσει η Αθηνά)· όλοι περιμένουν ο βασανισμένος πατέρας να σφίξει στην αγκαλιά του το παιδί του που έχει 20 ολόκληρα χρόνια να το δει. Ο ποιητής, όμως, καθυστερεί έντεχνα την αναγνώριση πατέρα και γιου, γιατί:

(α) η συγκινητική στιγμή της σύνδεσης πατέρα και γιου δεν μπορεί να δοθεί αμέσως, γιατί ο Οδυσσέας δεν είναι σε θέση να αναγνωρίσει το γιο του, αφού τον άφησε βρέφος και τώρα είναι ολόκληρο παλικάρι! Θα αντιληφθεί ποιος είναι ο νεαρός επισκέπτης του χοιροβοσκού από τη συζήτηση που θα ακολουθήσει μεταξύ τους (στ. 130 κεξ.). 

(β) μέσα από τους διαλόγους (Εύμαιου-Τηλέμαχου και Οδυσσέα-Τηλέμαχου) ο Οδυσσέας έχει την ευκαιρία να μάθει πολύ χρήσιμα πράγματα για την κατάσταση που επικρατεί στην Ιθάκη: πρώτο, ότι ο Εύμαιος είναι πιστός στον Τηλέμαχο (στ. 28-32· ήδη, βέβαια, από τη ραψωδία ν ο Οδυσσέας γνωρίζει ότι ο Εύμαιος είναι πιστός σε αυτόν)· δεύτερο, ότι η γυναίκα του τον περιμένει (στ. 45-47)· τρίτο, ότι ο γιος του ο Τηλέμαχος είναι ένας ενάρετος νέος (στ. 52-54 δεν παίρνει τη θέση του Οδυσσέα σεβόμενος το γέρο-ζητιάνο· στ. 95-99 θέλει να προστατέψει το φιλοξενούμενό του από τους αλαζόνες μνηστήρες)· τέταρτο, ότι οι μνηστήρες σπαταλούν το βιος του και ζητούν να παντρευτούν τη γυναίκα του (στ. 78-99, 132-140)· πέμπτο, ο Λαέρτης ζει (στ. 151-169). Τώρα ο Οδυσσέας έχει μια πρώτη γενική εικόνα της κατάστασης και ξέρει ποιοι είναι οι φίλοι και ποιοι οι εχθροί του. Μπορεί, λοιπόν, να καταστρώσει το καταλληλότερο σχέδιο για την αντιμετώπιση των μνηστήρων.

(γ) επίσης, με τον τρόπο που έχει οργανώσει την αφήγησή του ο ποιητής αυξάνει κατακόρυφα την ένταση της σκηνής και την αγωνία των ακροατών για τη συνέχεια.

❧

 π 185-336, αναγνώριση του Οδυσσέα από τον Τηλέμαχο· το σχέδιο εξόντωσης των μνηστήρων

Βασικά σημεία:

1. Στάδια της αναγνώρισης

 
(α) απομόνωση των προσώπων, 185 κεξ.: ο Οδυσσέας και ο Τηλέμαχος απομονώνονται: Η Αθηνά προτρέπει τον Οδυσσέα να αποκαλύψει την ταυτότητά του και αίρει την μεταμόρφωσή του. 

(β) αποκάλυψη και δοκιμασία, 207 κεξ.: Ο Οδυσσέας αποκαλύπτεται, αλλά ο Τηλέμαχος δεν τον πιστεύει, γιατί θεωρεί πως η ξαφνική μεταμόρφωση του ξένου είναι έργο κάποιου θεού.

(γ) αναγνώριση και έκφραση συναισθημάτων, 239 κεξ.: Ο Οδυσσέας εξηγεί ότι τον βοηθά η Αθηνά και ο Τηλέμαχος τότε τον πιστεύει και πέφτει στην αγκαλιά του. 

2. Το σχέδιο αντιμετώπισης των μνηστήρων
 

Ο Οδυσσέας καταστρώνει προσεκτικό σχέδιο δράσης για την εξόντωση των μνηστήρων (298 κεξ.), το οποίο περιλαμβάνει τέσσερα σημεία: 

• Ο Τηλέμαχος πρέπει να γυρίσει στο παλάτι και να συμπεριφέρεται στους μνηστήρες σαν να μη συμβαίνει τίποτε. Ο Οδυσσέας θα πάει αργότερα μεταμφιεσμένος μαζί με τον Εύμαιο, προφανώς για να μην τον δουν μαζί με τον Τηλέμαχο και κινήσουν υποψίες. (298-301) 
• Ο Τηλέμαχος δεν πρέπει να αντιδράσει έντονα στις προσβολές που πιθανόν θα δεχθεί ο Οδυσσέας, όταν σαν ζητιάνος πάει στο παλάτι. (302-308) 
• Ο Τηλέμαχος με το νεύμα του Οδυσσέα να μαζέψει όλα τα όπλα από την αίθουσα εκτός από δύο σπαθιά, δύο δόρατα και δυο ασπίδες για τους ίδιους. (309-326)
• Να μην αποκαλύψει την παρουσία του Οδυσσέα σε κανέναν απολύτως ούτε καν στην ίδια την Πηνελόπη. Παράλληλα, θα πρέπει να διαπιστώσουν ποιοι υπηρέτες τούς είναι πιστοί. (328-336)

 

❦