Ιστορία Α΄ Γυμνασίου (22) – Το κράτος της Μακεδονίας και η επέκτασή του

  

Το κράτος της Μακεδονίας και η επέκτασή του

 

Βασικά σημεία 

 

1. Μακεδόνες 

(α) τόπος και πολίτευμα  

Οι Μακεδόνες κατοικούσαν στις βόρειες περιοχές του Ελληνισμού, στα εδάφη της σημερινής δυτικής και κεντρικής Μακεδονίας. Οι νότιοι Έλληνες είχαν ιδρύσει αποικίες στα παράλια της Μακεδονίας.

Για πολλά χρόνια ήταν απομονωμένοι από τους νότιους Έλληνες και διατήρησαν τον θεσμό της βασιλείας, ενώ στις πόλεις-κράτη της νότιας Ελλάδας είχαν δοκιμαστεί και άλλα πολιτεύματα, όπως η ολιγαρχία, η τυραννίδα, η δημοκρατία, η αριστοκρατία.

  

2. Στενότερες σχέσεις με τους νότιους Έλληνες

(α) πότε οι σχέσεις με τους άλλους Έλληνες γίνονται στενότερες;

Οι επαφές Μακεδόνων και νότιων Ελλήνων γίνονται εντονότερες μετά τους Περσικούς πολέμους.

(β) ο Αλέξανδρος Α΄ της Μακεδονίας στους Περσικούς πολέμους:

Ο βασιλιάς Αλέξανδρος Α΄ της Μακεδονίας (495-450) αναγκάστηκε να συμμαχήσει με τους Πέρσες. Όμως πριν τη μάχη των Πλαταιών (479) έστειλε μήνυμα στους ηγέτες του ελληνικού στρατεύματος ότι ο Μαρδόνιος ετοιμάζει επίθεση.

Ο Αλέξανδρος ο Α΄ ειδοποιεί τους Έλληνες για την επίθεση του Μαρδόνιου στις Πλαταιές (479 π.Χ.)

Ύστερ᾽ απ᾽ την ερώτησή του για τους χρησμούς και την παραίνεση που απηύθυνε ο Μαρδόνιος, έπεσε η νύχτα και οι σκοποί πήραν τις θέσεις τους. Και καθώς η νύχτα είχε προχωρήσει πολύ κι είχες την εντύπωση ότι ησυχία βασίλευε πέρα για πέρα στα στρατόπεδα και πως τους στρατιώτες τούς έχει πάρει για τα καλά ο ύπνος, εκείνη την ώρα ο Αλέξανδρος, ο γιος του Αμύντα, που ήταν στρατηγός και βασιλιάς των Μακεδόνων, πλησίασε με τ᾽ άλογό του τις προφυλακές των Αθηναίων και ζητούσε και καλά να συναντήσει τους στρατηγούς τους. Λοιπόν, οι περισσότεροι απ᾽ τους σκοπούς έμεναν στη θέση τους, ενώ άλλοι πήγαν τρεχάτοι στους στρατηγούς· κι όταν έφτασαν, τους έλεγαν πως ήρθε ένας καβαλάρης απ᾽ το στρατόπεδο των Μήδων, που δεν άνοιξε το στόμα του να πει τίποτ᾽ άλλο, παρά μόνο πως θέλει να συναντήσει τους στρατηγούς, αναφέροντάς τους ονομαστικά.

Κι εκείνοι, όταν άκουσαν αυτά, αμέσως τους ακολούθησαν στις προφυλακές. Κι όταν έφτασαν, τους έλεγε ο Αλέξανδρος τα εξής: «Άνδρες Αθηναίοι, καταθέτω εμπιστευτικά στη φύλαξή σας αυτά τα λόγια, με την παράκληση να μείνουν απόρρητα, μονάχα στον Παυσανία να τα πείτε και σε κανέναν άλλο, για να μη με πάρετε στο λαιμό σας· γιατί δε θα μιλούσα, αν η έγνοια μου για ολόκληρη την Ελλάδα δεν ήταν μεγάλη. Γιατί κι εγώ στην καταγωγή ανέκαθεν είμαι Έλληνας και δε θα ήθελα να βλέπω την Ελλάδα να χάσει τη λευτεριά της και να γίνει σκλάβα. Λέω λοιπόν πως στάθηκε αδύνατο οι θυσίες να δώσουν προγνωστικά που να ευφράνουν την ψυχή του Μαρδονίου και του στρατού του· γιατί, τότε, θα είχατε έρθει στα χέρια εδώ και καιρό. Λοιπόν, τώρα αποφάσισε να κάνει πέρα τις θυσίες και, με το χάραμα της μέρας, να δώσει μάχη· γιατί, όπως υποθέτω, τον έζωσε φόβος μήπως συναχτείτε περισσότεροι. Μ᾽ αυτά τα δεδομένα, αρχίστε τις ετοιμασίες. Και πάλι, αν ο Μαρδόνιος αναβάλει τη σύγκρουση και δεν την επιχειρήσει, κάντε κουράγιο μένοντας στη θέση σας· γιατί τα τρόφιμα που του έμειναν είναι για λίγες μέρες. Κι αν το τέλος του πολέμου έρθει όπως το θέλει η καρδιά σας, κάποιοι ας φροντίσουν να ξαναδώσουν και σε μένα τη λευτεριά, εμένα που για χάρη της Ελλάδας έχω κάνει μια τέτοια αποκοτιά απ᾽ τη λαχτάρα μου, θέλοντας να σας κάνω φανερές τις προθέσεις του Μαρδονίου, για να μη πέσουν [ξαφνικά] οι βάρβαροι επάνω σας την ώρα που δεν το περιμένατε. Κι είμαι ο Αλέξανδρος ο Μακεδών». Αυτά είπε και γύρισε με τ᾽ άλογό του στο στρατόπεδο και στη θέση του.

Ηροδότου Ιστορίαι, 9.44-45
(μετάφραση Ηλ. Σπυρόπουλος)

 

3. Ο Αρχέλαος (413-399 π.Χ.)

(α) μεταφέρει την πρωτεύουσα του κράτους του από τις Αιγές (στη σημερινή Βεργίνα) στην Πέλλα.

(β) στην ιερή τους πόλη, το Δίον, οι Μακεδόνες τιμούν τους Ολύμπιους θεούς και ιδίως τον Δία. 

(γ) Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Αρχέλαου πέρασαν από την αυλή του σημαντικές προσωπικότητες της τέχνης και των γραμμάτων: 

• οι τραγικοί ποιητές Ευριπίδης και Αγάθων.
• ο επικός ποιητής Χοιρίλος.
• ο ζωγράφος Ζεύξις.

 

Ένα Νικητήριον (μετάλλιο νίκης) που απεικονίζει τον Φίλιππο Β΄ (3ος π.Χ. αι.) [πηγή: Βικιπαίδεια]

4. Φίλιππος (382 π.Χ. - 336 π.Χ.· βασίλεψε από το 359 μέχρι τον θάνατό του)
(α) στόχος ήταν να κάνει το βασίλειο της Μακεδονίας ισχυρή δύναμη· γι' αυτό φρόντισε την αναδιοργάνωση του μακεδονικού στρατού: 

• ανάγκασε τους αγρότες και βοσκούς να υπηρετήσουν στον στρατό και τους έδωσε μικρότερη ασπίδα και μακρύ δόρυ, τη σάρισσα.
• ανάπτυξε τμήματα ιππικού και ελαφρά οπλισμένων στρατιωτών.
• εφοδίασε τον στρατό του με πολιορκητικές μηχανές.
• εφάρμοσε την τακτική της λοξής φάλαγγας. 

Δείτε σε αυτήν τη διαδραστική εφαρμογή χάρτες και ιστορικές πληροφορίες για το κράτος της Μακεδονίας υπό την ηγεσία του Φιλίππου Β΄. 


5. Μάχη της Χαιρώνειας (338 π.Χ.)

(α) η αιτία:
Αθηναίοι και Θηβαίοι αποφασίζουν να αντιμετωπίσουν δυναμικά στη Χαιρώνεια τον Φίλιππο, που έχει κατέβει στη Στερεά Ελλάδα, για να βοηθήσει το αμφικτιονικό συνέδριο εναντίον των Αμφισσέων.

(β) το αποτέλεσμα της μάχης:
Ο Φίλιππος επικράτησε και έγινε πλέον ο αδιαφιλονίκητος ρυθμιστής των ελληνικών υποθέσεων. 

Η μάχη της Χαιρώνειας

Το συνέδριο της δελφικής Αμφικτυονίας κήρυξε Ιερό πόλεμο ενάντια στη μικρή πόλη της Άμφισσας, στη Λοκρίδα, γιατί είχε τάχα καταπατήσει την ιδιοκτησία του Απόλλωνα, και προσκάλεσε το Φίλιππο να αναλάβει την αρχηγία του πολέμου. Ο Φίλιππος γρήγορα πέρασε τις Θερμοπύλες και σταμάτησε στην Ελάτεια της Φωκίδας. Εδώ μπορούσε να ελέγχει τη μεγάλη αρτηρία προς τη Θήβα και την Αθήνα και έτρεφε την ελπίδα πως η καθυστέρησή του θα μπορούσε να κάνει τον εχθρό να λογικευτεί. Οι Αθηναίοι, όμως, δεν έδωσαν προσοχή στις συμβουλές του στρατηγού τους Φωκίωνα, αλλά με την επιμονή του Δημοσθένη έκλεισαν στενή συμμαχία με τη Θήβα και διοχέτευσαν τα χρήματα από τα θεωρικά σε πολεμικούς σκοπούς. Το καλοκαίρι του 338 π.Χ. οι δύο εχθρικοί στρατοί, ο καθένας με δύναμη μεγαλύτερη από 30.000 άνδρες, συναντήθηκαν στη Χαιρώνεια, στην πεδιάδα της Βοιωτίας. Ο νεαρός γιος του Φιλίππου, ο Αλέξανδρος, διοικούσε την αριστερή πτέρυγα και εκμηδένισε τον ξακουστό «Ιερό λόχο» των Θηβαίων· ο Φίλιππος, στη δεξιά πτέρυγα, προσποιήθηκε υποχώρηση και μετά έτρεψε σε φυγή τους Αθηναίους που ήταν αντιμέτωποί του. Ο Δημοσθένης και μερικοί άλλοι ξέφυγαν. Το μεγάλο λιοντάρι, που σήμερα υψώνεται μέσα στη μοναχική έκταση της Βοιωτίας, κάνει κάτι περισσότερο από το να τιμά αυτούς που έπεσαν· ουσιαστικά σημειώνει το τέλος της πόλης-κράτους.

Botsford & Robinson, Αρχαία Ελληνική Ιστορία, ΜΙΕΤ, 1995, σελ.350

6. Το Συνέδριο της Κορίνθου
Χρονολογία και αποφάσεις:
Την επόμενη χρονιά από τη μάχη της Χαιρώνειας, το 337 π.Χ., οι Έλληνες αποφασίζουν να οργανώσουν εκστρατεία εναντίον των Περσών και αναθέτουν την αρχηγία στον Φίλιππο. Οι Σπαρτιάτες δεν ακολουθούν.

 

❦