Ιστορία Α΄ Γυμνασίου (21) – Η ηγεμονία της Σπάρτης, η κυριαρχία της Θήβας

Ο Ξενοφών (430 π.Χ. - 355 π.Χ.) ήταν Αθηναίος ιστορικός που αφηγήθηκε στα Ελληνικά του
τις εξελίξεις από το 411 μέχρι το 362 π.Χ. [πηγή: Βικιπαίδεια]

Η ηγεμονία της Σπάρτης: Μια κυριαρχία σε αμφισβήτηση

Βασικά σημεία

 

1. Μετά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο

(α) πώς κινήθηκαν οι Σπαρτιάτες μετά τη νίκη τους; 

• υποστήριξαν τα ολιγαρχικά κόμματα στις πόλεις,
• τοποθέτησαν φρουρές με διοικητή έναν Σπαρτιάτη αρμοστή,
• επέβαλλαν φόρους.

(β) ποιοι ήταν οι Τριάκοντα τύραννοι;

Αθηναίοι ολιγαρχικοί με ηγέτη τον Κριτία, οι οποίοι με την υποστήριξη των Σπαρτιατών ανέλαβαν την εξουσία στην Αθήνα και επέβαλλαν ένα σκληρό ολιγαρχικό καθεστώς, που εξόντωσε πολλούς δημοκρατικούς πολίτες. Οι δημοκρατικοί Αθηναίοι με ηγέτη τον Θρασύβουλο συγκρούστηκαν μαζί τους και τους ανέτρεψαν.

2. Κύρου ανάβασις και Μύριοι

Εκστρατεία του σατράπη της Μικράς Ασίας, Κύρου, εναντίον του αδελφού του, βασιλιά Αρταξέρξη. Στην εκστρατεία συμμετείχαν 13000 Έλληνες μισθοφόροι, οι Μύριοι· ανάμεσά τους ήταν και ο Ξενοφώντας, που αργότερα έγραψε την ιστορία στο έργο του Κύρου Ανάβασις (Ανάβασις είναι η επιχείρηση από τα παράλια προς το εσωτερικό μιας χώρας· το αντίθετο είναι η Κάθοδος, δηλαδή η επιστροφή από τα ενδότερα προς τη θάλασσα).

Η πορεία του Ξενοφώντα και των Μυρίων μέσα στην Περσική Αυτοκρατορία. [πηγή: Βικιπαίδεια]

 

3. Ο Αγησίλαος στην Ασία

(α) τι ζήτησαν οι Πέρσες μετά την αποτυχία του Κύρου;

Την υποταγή των ελληνικών πόλεων της Ιωνίας.

(β) πώς αντέδρασαν οι ελληνικές πόλεις;

Ζήτησαν την βοήθεια της Σπάρτης, η οποία ανταποκρίθηκε στέλνοντας τον Αγησίλαο (395 π.Χ.). Αυτός αντιμετωπίζει με επιτυχία τους Πέρσες, οι οποίοι αναγκάζονται να ενώσουν άλλες ελληνικές πόλεις (Αθήνα, Θήβα, Άργος και Κόρινθο) εναντίον τους.

4. Βοιωτικός – Κορινθιακός πόλεμος 

(α) μάχη της Κορώνειας (394 π.Χ.):

Ο Αγησίλαος, που έχει ανακληθεί, νικά την αντισπαρτιατική συμμαχία στην Κορώνεια.

(β) ναυμαχία της Κνίδου (394 π.Χ.):

Σε απάντηση ο Κόνων με περσικά χρήματα ναυπηγεί στόλο που νικά τους Σπαρτιάτες στην Κνίδο· επίσης, ξαναχτίζει τα αθηναϊκά τείχη.

5. Ανταλκίδειος ειρήνη (386 π.Χ.) 

(α) σε ποιον οφείλει το όνομά της;

Το σχέδιο ειρήνης ανάμεσα στις ελληνικές πόλεις-κράτη και τον Πέρση βασιλιά Αρταξέρξη προτάθηκε από τον Σπαρτιάτη Ανταλκίδα και έγινε αποδεκτό από τους υπόλοιπους Έλληνες απρόθυμα. Τους όρους της ειρήνης διασώζει ο Ξενοφώντας στα Ελληνικά του (δες την πηγή στη σελ. 91 του σχολικού βιβλίου):

• οι πόλεις της Ασίας και τα νησιά Κλαζομενές και Κύπρος ανήκουν στον Πέρση βασιλιά.
• όλες οι ελληνικές πόλεις είναι αυτόνομες εκτός από τη Λήμνο, την Ίμβρο και τη Σκύρο, που θα ανήκουν στην Αθήνα όπως πριν.
• όποιοι δε συμμορφωθούν θα αντιμετωπίσουν τις δυνάμεις του Πέρση βασιλιά και των συμμάχων του.

(β) ποιοι έλεγχαν τα ελληνικά πράγματα σύμφωνα με αυτήν;

- η συνθήκη προέβλεπε ότι ελεγκτές της εφαρμογής της και διαιτητές των ελληνικών υποθέσεων θα ήταν οι Σπαρτιάτες.

(γ) το αποτέλεσμα της συνθήκης ειρήνης:

- τα πράγματα στις ελληνικές πόλεις-κράτη δεν ηρέμησαν μετά την υπογραφή της συνθήκης ειρήνης.

❧

Χάρτης που απεικονίζει τις ελληνικές συμμαχίες την εποχή της Θηβαϊκής ηγεμονίας [πηγή: Βικιπαίδεια]

Η κυριαρχία της Θήβας στην Ελλάδα

Βασικά σημεία

 

1. Πελοπίδας – Επαμεινώνδας

(α) ποια γεγονότα έκαναν γνωστό τον Θηβαίο Πελοπίδα;

• το 379 π.Χ. πρωτοστάτησε στην ανατροπή των Θηβαίων ολιγαρχικών, που είχαν πάρει με τη βοήθεια της Σπάρτης την εξουσία στη Θήβα το 382 π.Χ. 
• συγκρότησε ένα αξιόμαχο στρατιωτικό σώμα 300 ανδρών, τον Ιερό Λόχο.
• κατόρθωσε να αποκρούσει πολλές επιθέσεις των Σπαρτιατών.

(β) σε ποια μάχη διακρίθηκε ο Επαμεινώνδας; 

- στη μάχη στα Λεύκτρα της Βοιωτίας (371 π.Χ.), όπου με την τακτική της λοξής φάλαγγας συνέτριψε τους Σπαρτιάτες.

Η τακτική της λοξής φάλαγγας που εφάρμοσε με επιτυχία ο Επαμεινώνδας στα Λεύκτρα [πηγή: Βικιπαίδεια]

 

2. Μάχη της Μαντίνειας (362 π.Χ.) 

(α) σε ποιες ελληνικές περιοχές επεκτείνουν τις επιχειρήσεις τους οι Θηβαίοι;

- οι Θηβαίοι μετά την επιτυχία στα Λεύκτρα μεταφέρουν τις επιχειρήσεις τους στη Θεσσαλία και στην Πελοπόννησο. Ο Επαμεινώνδας φτάνει στα όρια της Λακωνικής και ιδρύει τη Μεγαλόπολη στην Αρκαδία, κάτω από τη μύτη των Σπαρτιατών.

(β) η τελευταία μάχη του Επαμεινώνδα:

- το 362 π.Χ. οι Θηβαίοι απειλούν και πάλι τους Σπαρτιάτες: στη Μαντίνεια τους νικούν, αλλά ο Επαμεινώνδας σκοτώνεται.

(γ) η κατάσταση που επικρατεί στην Ελλάδα μετά τον θάνατο του Επαμεινώνδα;

• οι Θηβαίοι εγκαταλείπουν την Πελοπόννησο και παύουν να πρωταγωνιστούν στις ελληνικές υποθέσεις.
• οι ισχυρές ελληνικές πόλεις (Αθήνα, Σπάρτη, Θήβα) βρίσκονται σε τροχιά παρακμής. Ο ιστορικός Ξενοφώντας περιγράφει την κατάσταση με τον όρο ακρισία (= σύγχυση). Είναι η ώρα της Μακεδονίας.

 

❦