Ιστορία Β΄ λυκείου (8) – Επεξεργασία ιστορικής πηγής

Σύνοψις Ιστοριών του Ιωάννη Σκυλίτζη. Βυζαντινό εικονογραφημένο χειρόγραφο (δεκαετία του 1070), Εθνική Βιβλιοθήκη της Ισπανίας. [πηγή: Βικιπαίδεια]

Η ολοκληρωμένη απάντηση στην επεξεργασία μιας πηγής ή ενός παραθέματος προϋποθέτει απλή αλλά μεθοδική δουλειά. Ουσιαστικά πρέπει να ακολουθήσουμε τα εξής βήματα:

 

Βήμα 1^ο

Μελετούμε την πηγή, κατανοούμε το θέμα της (συνήθως βοηθά και ο τίτλος) και τη συνδέουμε με τη σχετική ενότητα της ύλης.

Ιστορία Γ΄ λυκείου (6) - Η ακμή της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας

Οι κύριες αποικιακές δυνάμεις το 1800 (πηγή: Βικιπαίδεια)

Βασικά σημεία

 

Τα αίτια της αποικιοκρατίας

1. αναζήτηση αγορών και πρώτων υλών
2. πίστη στην ανωτερότητα του δυτικού πολιτισμού
3. υποχρέωση των δυτικών να μεταδώσουν τις αξίες τους σε άλλους λαούς
4. φιλανθρωπία

 

Ιστορία Γ΄ λυκείου (5) - Η Βιομηχανική Επανάσταση

Σύγχρονη ανακατασκευή χειροκίνητου αργαλειού σε μουσείο του Βούπερταλ στη Γερμανία. Εφευρέθηκε από τον Τζέιμς Χάργκρηβς (James Hargreaves) το 1764, και ήταν μια από τις πρώτες εφευρέσεις που ξεκίνησαν το φαινόμενο της βιομηχανικής επανάστασης. [πηγή: Βικιπαίδεια]

Η Βιομηχανική Επανάσταση στην Αγγλία

 

Βασικά σημεία

 

§ 1 Σε ποιον τομέα οργανώθηκε για πρώτη φορά η βιομηχανική παραγωγή;
Εκβιομηχάνιση της παραγωγής (τέλη 18ου αι.): πρώτα στον κλάδο της κλωστοϋφαντουργίας, λόγω της αυξημένης ζήτησης βαμβακερών υφασμάτων και της αδυναμίας των παραγωγών να ικανοποιήσουν αυτή τη ζήτηση.

Το πρόβλημα αντιμετωπίστηκε με επινόηση μηχανών, όπως η κλώστρια Τζένη. Ακολούθησαν και άλλες εφευρέσεις με σημαντικότερη την ατμομηχανή.

 

Ιστορία Β΄ λυκείου (7) – Εκχριστιανισμός Σλάβων και πρώτο Σχίσμα

Χάρτης της Μεγάλης Μοραβίας. Το βασίλειο στα τέλη του 9ου αι. είχε πυρήνα την περιοχή της Μοραβίας (ανατολική Τσεχία) και περιλάμβανε γειτονικές περιοχές, όπως τη Βοημία, το μεγαλύτερο τμήμα της Σλοβακίας και τμήματα της Ουγγαρίας, Πολωνίας και Ουκρανίας. (πηγή: Βικιπαίδεια)

Εκχριστιανισμός Σλάβων και Βουλγάρων

Α. 860 Ανεπιτυχής επίθεση των Ρώσων κατά της Κωνσταντινούπολης. Στη συνέχεια, ξεκινά η διαδικασία εκχριστιανισμού τους.

Β. 863 αποστολή Κωνσταντίνου-Κυρίλλου και Μεθοδίου στη Μοραβία: ο Κωνσταντίνος επινόησε το γλαγολιτικό αλφάβητο και μετέφρασε την Αγία Γραφή στα σλαβονικά. Έτσι, οι Σλάβοι άκουγαν τη Θεία Λειτουργία και το κήρυγμα στη γλώσσα τους, ενώ παράλληλα άρχισαν να γράφουν τη γλώσσα τους και να δημιουργούν φιλολογία.

Ιστορία Γ΄ λυκείου (4) - Το Ανατολικό Ζήτημα

Η εξάπλωση των Οθωμανών στην Ευρώπη και στην Εγγύς Ανατολή (πηγή: Βικιπαίδεια)

Βασικά σημεία

 

Το «Ανατολικό Ζήτημα» ως ιστορικός όρος
Ορισμός: πρόκειται για την ανάγκη ελέγχου των εδαφών (κυρίως στη χερσόνησο του Αίμου) που εγκατέλειπε η Οθωμανική Αυτοκρατορία κατά την περίοδο παρακμής της (άρχισε τον 17ο αι.).

 

Το Ανατολικό Ζήτημα κατά τον 18ο και τον 19ο αιώνα

§ 1 Τα σχέδια για εκδίωξη των Τούρκων από τα ευρωπαϊκά εδάφη
Κατά τους αιώνες αυτούς η Αυστρία και κυρίως η Ρωσία (επί αυτοκράτειρας Μεγάλης Αικατερίνης, 1762-1796) κάνει σοβαρή προσπάθεια να εκδιώξει τους Τούρκους από την Ευρώπη.

Ιστορία Γ΄ λυκείου (3) - Το ελληνικό κράτος και η εξέλιξή του (1830-1881)

Νύχτα της 3ης Σεπτεμβρίου 1843. Στο κέντρο διακρίνεται ο Δημήτριος Καλλέργης έφιππος, ενώ από ένα παράθυρο των ανακτόρων προβάλλουν ο Όθων ντυμένος με ελληνική ενδυμασία και η Αμαλία. Αγνώστου ζωγράφου, συλλογή Λ. Ευταξία, Αθήνα. [πηγή: Βικιπαίδεια]

Βασικά σημεία

 

Η εδαφική επικράτεια και το πολίτευμα του νεοσύστατου κράτους

§ 1 Σε ποιους παράγοντες οφείλεται η ίδρυση ελληνικού κράτους;
(α) στους πολέμους εναντίον των Οθωμανών και (β) στις επιδιώξεις των εγγυητριών δυνάμεων της Ευρώπης (Βρετανίας, Γαλλίας και Ρωσίας).

 

Ο αλυτρωτισμός

§ 1-2 Μεγάλη Ιδέα, αλυτρωτισμός και επικρίσεις
Μεγάλη Ιδέα = εθνική πολιτική για την απελευθέρωση των αλύτρωτων ιστορικών ελληνικών τόπων, η οποία επηρέαζε σοβαρά τα δημόσια πράγματα. Οι λίγοι που είχαν αντιρρήσεις με την αλυτρωτική πολιτική (π.χ. Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, Εμμανουήλ Ροΐδης) απλώς δεν εισακούγονταν.
αλυτρωτισμός: ιδεολογικοπολιτική κίνηση που αποβλέπει στην προσάρτηση εδαφών και πληθυσμών στο εθνικό κράτος στο οποίο και θεωρείται ότι ανήκουν. [Χρηστικό Λεξικό της Ακαδημίας Αθηνών]

 

Ιστορία Γ΄ λυκείου (2) - Η Ελληνική Επανάσταση του 1821

Προσωποποίηση της Ελλάδας στο Σάλπισμα Πολεμιστήριον του Κοραή (1801). Λεζάντα: ὤ μοι ἐγὼ πανάποτμος, ἐπεὶ μ’ ἕλε δούλιον ἦμαρ. [πηγή: Wikimedia Commons]

Βασικά σημεία

Ο χαρακτήρας της Ελληνικής Επανάστασης

§§ 1-2 Η Επανάσταση του 1821 ως εθνικό κίνημα· οι καταβολές της.

Εθνικά κινήματα θεωρούμε τις κινήσεις μεταξύ ανθρώπινων κοινοτήτων με κοινή γλώσσα ή/και θρήσκευμα, με διακριτές παραδόσεις και ιστορία, με αντίληψη κοινής ταυτότητας μεταξύ των μελών τους, οι οποίες κοινότητες επιδίωκαν την ανεξαρτησία τους από την εξουσία άλλης διακριτής κοινότητας. (σελ.13 του σχολικού βιβλίου)

• αναπτύχθηκε κατά τις τελευταίες δεκαετίες του 18ου αιώνα και τις πρώτες του 19ου.
• οι καταβολές της: τα εθνικά κινήματα της ίδιας εποχής που αναπτύχθηκαν στις ιταλικές και τις γερμανικές χώρες (αργότερα Ιταλία και Γερμανία), στις βρετανικές αποικίες στη Βόρεια Αμερική (μετέπειτα ΗΠΑ) καθώς και στην προεπαναστατική και επαναστατημένη Γαλλία.
  

 

Ιστορία Β΄ λυκείου (6) – Το Φραγκικό Κράτος υπό τις δυναστείες των Μεροβιγγείων και των Καρολιδών

Η ανάπτυξη του Φραγκικού Βασιλείου (πηγή: Βικιπαίδεια)

Το Φραγκικό Κράτος υπό τις δυναστείες των Μεροβιγγείων και των Καρολιδών

 

Οι Καρολίδες και η ακμή της φραγκικής δύναμης

Α. Κάρολος Μαρτέλος: αριστοκράτης αυλάρχης του Φραγκικού κράτους. Αναχαίτισε τους Άραβες στο Πουατιέ (732) και αύξησε το κύρος του αξιώματός του. Ιδρυτής της δυναστείας των Καρολιδών.

Β. Πιπίνος (γιος του Μαρτέλου): στέφθηκε από τον Πάπα (754) ἐλέῳ Θεοῦ βασιλεύς των Φράγκων, επειδή προστάτεψε τη Ρώμη από τους Λογγοβάρδους. Ο Πιπίνος σε αντάλλαγμα χάρισε στον Πάπα τα εδάφη από τη Ραβέννα έως τη Ρώμη (παπικό κράτος). Ο ίδιος και οι γιοι του πήραν τον τίτλο των πατρίκιων των Ρωμαίων, κάτι που τους υποχρέωνε να προστατεύουν τη Ρώμη → στενή σύνδεση παπισμού και Φράγκων.

Ιστορία Β΄ λυκείου (5) – Κοινωνία και Οικονομία, Σλάβοι και Βούλγαροι

Η κοιτίδα και οι μετακινήσεις των Σλάβων στην Ευρώπη από τον 5ο μέχρι τον 10ο αιώνα (πηγή: Βικιπαίδεια)

 

Κοινωνία και Οικονομία

 

Στρατιωτικοποίηση και εποικισμοί

Έντονη παρουσία στρατού στη βυζαντινή κοινωνία από τα μέσα του 7ου έως τα μέσα του 9ου αι. Στοιχεία στρατιωτικοποίησης:

• εμφάνιση επωνύμων στρατιωτικών αριστοκρατικών οικογενειών
• οικοδόμηση πολλών οχυρών κάστρων που αντικαθιστούν τις παρηκμασμένες πόλεις.
• επέκταση θεματικής διαίρεσης στη Βαλκανική (σταδιακή αποκατάσταση βυζαντινής εξουσίας), διχοτόμηση θεμάτων Μ. Ασίας και δημιουργία ναυτικών θεμάτων.

Ρητορικά Κείμενα (2) – Ὑπὲρ Μαντιθέου, Προοίμιον 1-3

Λυσίας (πηγή: Βικιπαίδεια)

 Υπέρ Μαντιθέου, Προοίμιον 1-3

 

Μετάφραση

[1] Κύριοι βουλευτές, αν δε γνώριζα καλά ότι οι κατήγοροι θέλουν να με βλάψουν με κάθε τρόπο, θα τους χρωστούσα μεγάλη ευγνωμοσύνη γι' αυτήν την κατηγορία. Γιατί νομίζω ότι τέτοιοι άνθρωποι προσφέρουν τη μεγαλύτερη εξυπηρέτηση σε όσους έχουν άδικα συκοφαντηθεί, επειδή τους αναγκάζουν να λογοδοτήσουν για τις πράξεις της ζωής τους.

[2] Διότι έχω τόσο μεγάλη εμπιστοσύνη στον εαυτό μου, ώστε ελπίζω, ακόμη και αν κάποιος τυχαίνει να μου συμπεριφέρεται άσχημα και εχθρικά, όταν με ακούσει να μιλάω για όσα έχω κάνει, ότι θα αλλάξει γνώμη και στο μέλλον θα με θεωρεί πολύ καλύτερο άνθρωπο.

Ιστορία Β΄ λυκείου (4) – Εικονομαχία

Παράδειγμα εικονοκλαστικής διακόσμησης στο ναό της Αγίας Ειρήνης στην Κωνσταντινούπολη: ένας απλός σταυρός. [πηγή Βικιπαίδεια]

Η Εικονομαχία

 

Βασικά σημεία

 

α. Συνθήκες εκδήλωσης της Εικονομαχίας

Πρωτεργάτες του κινήματος της Εικονομαχίας: Λέων Γ' και Κωνσταντίνος Ε' (δυναστεία Ισαύρων) και κάποιοι εκπρόσωποι του ανωτέρου κλήρου.

εικονομαχία: (ιστ.) η εκκλησιαστική και πολιτική διαμάχη που προκλήθηκε από την απόπειρα ορισμένων βυζαντινών αυτοκρατόρων (κατά τον 8ο και 9ο αι.) να καταργήσουν τη χρήση και τη λατρεία των θρησκευτικών εικόνων, ως εκδήλωση μη σύμφωνη προς το πνεύμα και τη διδασκαλία του χριστιανισμού: H πρώτη (726-787) και η δεύτερη (813-843) περίοδος της εικονομαχίας. || η θεολογική και εκκλησιαστική άποψη που (κατά τον 8ο και 9ο αι. στο Bυζάντιο) καταδίκαζε τη χρήση και τη λατρεία των ιερών εικόνων ως ειδωλολατρική παρέκκλιση από το χριστιανισμό. [Λεξικό Κοινής Νεοελληνικής]